Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας: Υπάρχει συμπερίληψη στο θέατρο; Δύο σκηνοθέτες ατόμων ΑμεΑ απαντούν
Ανανεώθηκε:
«Η κοινωνία μας είναι βαθιά μη συμπεριληπτική από τη ρίζα της, δεν είναι το θέατρο το πρόβλημα», αλλά «αυτό που έχει περισσότερη σημασία είναι η ορατότητα των ανάπηρων καλλιτεχνών». Μπορεί ένα άτομο με αναπηρία να έχει θέση στο θέατρο; Πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία το συμπεριληπτικό θέατρο; Οι σκηνοθέτες ατόμων με αναπηρία, Βασίλης Οικονόμου και Ελένη Ευθυμίου, απαντούν στις ερωτήσεις του Queen.gr με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία.
Ένας νέος ηθοποιός ίσως να φανταζόταν στην αρχή της καριέρας του ένα ουτοπικό θέατρο, στο οποίο όλοι να μπορούν να έχουν πρόσβαση. Είναι, όμως, αυτό δυνατό για τα άτομα που αντιμετωπίζουν κάποιου είδους αναπηρία;
Η Ελένη Ευθυμίου και ο Βασίλης Οικονόμου σκηνοθετούν συμπεριληπτικές θεατρικές ομάδες, δηλαδή ομάδες στις οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται άτομα με αναπηρία. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, μιλούν στο Queen.gr για το κατά πόσο ο θεατρικός χώρος είναι έτοιμος να συμπεριλάβει άτομα με αναπηρία και αν τελικά χάρη στις συμπεριληπτικές ομάδες, έχει σημειωθεί κάποια ουσιαστικά πρόοδος.
Μία διαφορετική επίδειξη μόδας αφιερωμένη στα άτομα με αναπηρία που μας γέμισε λάμψη και ελπίδα
Για την Ελένη Ευθυμίου, «η κοινωνία μας είναι βαθιά μη συμπεριληπτική από τη ρίζα της, δεν είναι το θέατρο το πρόβλημα»
Η Ελένη Ευθυμίου συμμετέχει ως σκηνοθέτρια στη συμπεριληπτική ομάδα «Εν Δυνάμει» και δείχνει μέσα από τη δουλειά πως όλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στη θεατρική σκηνή.
Αυτή την περίοδο, σκηνοθετεί ένα νέο πολυφωνικό έργο για τα θαύματα, τις χαρές, τις κατακτήσεις αλλά και τις καταπιέσεις που έχει υποστεί το γυναικείο σώμα, με τίτλο «Στο σώμα της», που ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο. Αντλώντας έμπνευση από πραγματικά γεγονότα, το έργο «Στο σώμα της» γίνεται το όχημα για έναν εκρηκτικό χορό γυναικών –με κοινή λαχτάρα να μιλήσει για όσα δεν βρίσκουν ακόμα και στις μέρες μας φωνή– να γιορτάσει το σώμα και την αυτοδιάθεση, καλώντας μας σε ένα ταξίδι αφύπνισης κι ελευθερίας.
«Στο Σώμα της»
Φωτογραφία: Ελίνα ΓιουνανλήΠοια ήταν η πρώτη σας εμπειρία ως σκηνοθέτρια σε συμπεριληπτική ομάδα και τι συναισθήματα σας δημιούργησε;
Το 2008, η Ελένη Δημοπούλου μαζί με τη Μαρία Ιωαννίδου ίδρυσαν την συμπεριληπτική ομάδα «Εν Δυνάμει», η οποία είχε σαν στόχο να εντάξει τα ανάπηρα μέλη της στην κοινωνία μέσα από τη συμβίωση αλλά και από καλλιτεχνικές δράσεις. Το 2012 γνωρίστηκα με την Ελένη Δημοπούλου με αφορμή μια άλλη παράσταση και λίγο καιρό μετά μου πρότεινε να σκηνοθετήσω την ομάδα «Εν Δυνάμει», που ήταν ακόμα στα πρώτα της καλλιτεχνικά βήματα όσον αφορά την θεατρική έκφραση. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα η πρότασή της και αν και δέχτηκα έχοντας στο νου μου και το κοινωνικό χαρακτήρα του εγχειρήματος αυτού οι βασικοί λόγοι που με έκαναν να θέλω να το κάνω ήταν καλλιτεχνικοί. Μου φάνηκε μεγάλη πρόκληση αλλά και γνωριμία με έναν κόσμο με τον οποίο δεν είχα καμία απολύτως επαφή μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Ελένη Ευθυμίου
Φωτογραφία: Θεόφιλος ΤσιμάςΠριν συναντήσω την ομάδα, είχα μεγάλη αγωνία για το περιεχόμενο των προβών, πόσο απαιτητικές θα έπρεπε να είναι, παρά το γεγονός ότι η ίδια η Ελένη Δημοπούλου μου είχε ζητήσει να σκηνοθετήσω την ομάδα με καθόλα επαγγελματικό τρόπο και όχι έχοντας κάποια ειδική μεταχείριση απέναντι στα ανάπηρα μέλη. Όντως ακολούθησα τα βήματα που μου πρότεινε, προσεγγίζοντας τους ηθοποιούς όπως θα πήγαινα σε μια οποιαδήποτε επαγγελματική ομάδα και αν εξαιρέσουμε τις πρώτες μέρες που υπήρχε από την πλευρά μου άγχος, πολύ σύντομα βρέθηκε μεταξύ μας μία κοινή γλώσσα επικοινωνίας. Κι έτσι η αγωνία έδωσε τη θέση της στη χαρά και το ενδιαφέρον για αυτό το ταξίδι ανακάλυψης και δημιουργίας που ξεκινούσε.
Πολύ γρήγορα άρχισα να βλέπω στους ηθοποιούς και τις ηθοποιούς την προσωπικότητα, τις δυνατότητες, το ταλέντο ή και τις αδυναμίες τους και όχι το αν ήταν ή δεν ήταν ανάπηροι, όπως δηλαδή θα συνέβαινε και με μία οποιαδήποτε τυπική ομάδα.
Τι δυσκολίες βλέπετε να αντιμετωπίζει στις μέρες μας ένας καλλιτέχνης με αναπηρία;
Η πρώτη βασική δυσκολία είναι ότι οι δραματικές σχολές μέχρι και σήμερα ουσιαστικά δεν συμπεριλαμβάνουν ανθρώπους με αναπηρία, μόνο κατ’ εξαίρεση, οπότε ο άνθρωπος με αναπηρία δεν έχει πρόσβαση κατ’αρχήν στην εκπαίδευση και άρα δεν έχει τρόπους να εκπαιδευτεί και να εξελιχθεί ως ηθοποιός.
Ένα άλλο ζήτημα είναι αυτό της προσβασιμότητας. Αν και τα περισσότερα θέατρα στην Ελλάδα πλέον μπορεί να έχουν κάποια βασική προσβασιμότητα για τους θεατές, στο κομμάτι των καμαρινιών και της σκηνής δεν υπάρχει προσβασιμότητα για τους ηθοποιούς με αμαξίδιο.
Η τρίτη βασική δυσκολία είναι ότι οι περισσότεροι σκηνοθέτες και σκηνοθέτριες, καλλιτεχνικοί διευθυντές ή και διευθυντές δραματικών σχολών θεωρούν ότι χρειάζεται κάποια ειδική γνώση σχετικά με το πώς να διαχειριστεί κάποιος ανάπηρα άτομα μέσα σε μια ομάδα, οπότε φοβούνται και δεν προτιμούν να τα συμπεριλάβουν γιατί δεν έχουν επαφή, εκπαίδευση, μεθοδολογία για κάτι τέτοιο.
Επίσης, στην ελληνική θεατρική πραγματικότητα -που δεν υπάρχουν ούτε συμπεριληπτικά σχολεία και που συνήθως -αν δεν υπάρχει κάποιο κοντινό ανάπηρο άτομο δεν ερχόμαστε σε καμία επαφή με την αναπηρία, δεν “διαβάζει” κανείς σκηνοθέτης τους κλασσικούς ρόλους με ανοιχτή σκέψη, ότι δηλαδή θα μπορούσε κάλλιστα για παράδειγμα ένας Άμλετ να έχει κάποια μορφή αναπηρίας, δεν πάει ο νους μας σε κάτι τέτοιο - η αναπηρία μοιάζει μία ειδική συνθήκη, μία απόμακρη κατάσταση και το ανάπηρο άτομο συνήθως βρίσκεται κάπου κάπως παραγγωνισμένο, δεν είναι ένα δρων πρόσωπο. Έτσι δεν υπάρχει η αντίστοιχη ζήτηση.
Έτσι τα άτομα άτομα δεν επιλέγονται συχνά ως ηθοποιοί παρά μόνο υπό περιπτώσεις.
Ο θεατρικός χώρος σίγουρα δεν είναι ακόμα έτοιμος να «αγκαλιάσει» άτομα με αναπηρία. Το ότι έχουν γίνει κάποια βήματα, το ότι έχουν υπάρξει κάποιες ομάδες και κάποια πρόοδος, σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι μιλάμε για έναν ευρέως συμπεριληπτικό χώρο. Είναι πολύ θετικό που έχει γίνει κάποια αρχή, αλλά ακόμα είναι πολύ νωρίς.
Τι μηνύματα περνάτε συνήθως μέσα από τα θεατρικά σας έργα;
Κάθε έργο έχει διαφορετικά μηνύματα, αλλά σε γενικές γραμμές μου αρέσουν οι όψεις του αθέατου. Θέλω να φωτίζονται καταστάσεις που συνήθως δε μιλάμε γι’ αυτές, θέματα ταμπού, καταστάσεις που παραμένουν κρυφές ή που δεν μιλάμε γι’ αυτές γιατί φοβόμαστε και συνήθως σαν κοινωνία δεν τις αποκαλύπτουμε.
«Στο Σώμα της»
Φωτογραφία: Ελίνα ΓιουνανλήΥπάρχουν δυσκολίες για κάποιον που καλείται να σκηνοθετήσει μια συμπεριληπτική θεατρική ομάδα;
Δυσκολίες υπάρχουν στο κομμάτι της τόλμης για παράδειγμα, δηλαδή πόσο δε θα φοβάται κάποιος να εργαστεί σκληρά, αλλά και να πάει βαθιά θεματικά, να πάρει ρίσκα όπως για παράδειγμα το τι θα βάλει τους ανθρώπους με αναπηρία να κάνουν στη σκηνή. Έχω συνεργαστεί κυρίως με την ομάδα «Εν Δυνάμει» όσον αφορά το κομμάτι της αναπηρίας, που αρκετοί από τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες έχουν και νοητική αναπηρία. Οι παραστάσεις μας, λοιπόν, χρειάζονται πολλές επαναλήψεις, υπομονή και επιμονή.
Πώς θα έπρεπε η κοινωνία να «αγκαλιάζει» σήμερα την αναπηρία;
Δυστυχώς, το να πούμε ότι θα έπρεπε να υπάρχει η ποσόστωση από τις δραματικές σχολές δεν είναι και αυτό απόλυτα σωστό, γιατί σημαίνει ότι θα παρθεί ένα ανάπηρο άτομο ούτως ή άλλως που μπορεί να μην είναι το κατάλληλο. Ίσως αν γίνονταν περισσότερα εργαστήρια προετοιμασίας για δραματικές σχολές, αλλά και συμπεριληπτικά θεατρικά εργαστήρια για παιδιά και εφήβους αυτός να ήταν ένας τρόπος.
Με άλλα λόγια, να γίνονταν καλέσματα σε ανάπηρους και μη ανάπηρους φοιτητές, σπουδαστές, μαθητές, ώστε από εκεί να φανερώνονταν άνθρωποι με ταλέντο για να σπουδάσουν. Επίσης, όταν δεν έχουμε συμπεριληπτικά σχολεία, πώς μπορούμε να μιλάμε για συμπεριληπτικές δραματικές σχολές; Κάνουμε ένα άλμα για να συμβεί αυτό.
Η κοινωνία μας είναι βαθιά μη συμπεριληπτική από τη ρίζα της, δεν είναι το θέατρο το πρόβλημα.
Θα έπρεπε να δίνονται περισσότερα κίνητρα, να γίνονται σεμινάρια ακόμα και σε σκηνοθέτες και σκηνοθέτριες, ώστε να αποκτούσαν περισσότερο ενδιαφέρον, αυτοπεποίθηση και να συμπεριλάμβαναν και ηθοποιούς με αναπηρία στις παραστάσεις τους, να γινόταν αυτό λίγο πιο συχνά.
Η σκηνοθεσία σήμερα είναι ένα επάγγελμα που θεωρείτε ότι απευθύνεται επί ίσοις όροις σε άνδρες και γυναίκες;
Θεωρητικά τα δύο φύλα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στη σκηνοθεσία. Πρακτικά, επειδή ο σεξισμός είναι επίσης βαθιά ριζωμένος μέσα μας, το ίδιο και η πατριαρχία, εκεί ίσως να υπάρχει διαφορά. Ίσως θα λέγαμε ότι υπάρχει περισσότερη ευκολία στο να υποτιμηθεί μια γυναίκα σκηνοθέτρια ή στο να κριθεί πιο αυστηρά, για λόγους που δεν καταλαβαίνουμε, είναι υποσυνείδητοι, απ’ ό,τι ένας άνδρας σκηνοθέτης. Αυτό από μόνο του δημιουργεί μεγαλύτερη δυσκολία στην ανέλιξη μιας γυναίκας και κατ’ επέκταση στη διεκδίκηση ίσων ευκαιριών. Αρκεί να σκεφτούμε πόσο λίγες γυναίκες έχουν σκηνοθετήσει στην Επίδαυρο.
Για τον Βασίλη Οικονόμου, «αυτό που έχει περισσότερη σημασία είναι η ορατότητα των ανάπηρων καλλιτεχνών»
Ο Βασίλης Οικονόμου είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός Διευθυντής της ομάδας «ΘΕΑΜΑ». Είναι ο πρώτος Έλληνας ηθοποιός με εμφανή αναπηρία, ενώ το 2010 ίδρυσε το «ΘΕΑΜΑ» που αποτελεί την πρώτη επαγγελματική συμπεριληπτική - αναπήρων και μη αναπήρων - ομάδα θεάτρου στη χώρα μας.
Με ποια αφορμή δημιουργήθηκε η ομάδα «ΘΕΑΜΑ»;
Η επαγγελματική θεατρική ομάδα ΘΕΑΜΑ που αποτελείται από ανάπηρα άτομα στην κύρια σύνθεσή της, πήρε νομική μορφή το 2010. Αρχικά ήταν ένα προσωπικό καλλιτεχνικό όραμα που ήθελα πολύ να πραγματοποιηθεί καθώς ως ανάπηρος ηθοποιός και σκηνοθέτης είχα βιώσει αρκετές φορές διάκριση λόγω της σωματικής μου βλάβης. Στο πρώτο δημόσιο κάλεσμα για τη δημιουργία της ομάδας στάθηκα τυχερός καθώς συναντηθήκαμε και συμπορευόμαστε έως και σήμερα με ανθρώπους που μοιράστηκαν το ίδιο όραμα αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι προσέγγιζαν την αναπηρία με την ίδιο τρόπο, με την ίδια στάση ζωής: η αναπηρία δεν είναι πρόβλημα αλλά μια ζώσα κατάσταση.
Βέβαια, πρέπει να γίνει σαφές ότι εκτός από τη διεκδίκηση για την ορατότητα και την ισότιμη παρουσία, πρωταρχικός στόχος παρέμενε και παραμένει ο καλλιτεχνικός.
"Τρωάδες" Ευριπίδη
Φωτογραφία: Γκίκας ΜελαχροινόςΠού στοχεύει η ομάδα σας;
Όλα τα μέλη της ομάδας είναι μέλη του ΣΕΗ (Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών). Απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους και με την παράλληλη λειτουργία του «ΊΣΟΝ», του συστηματικού ενταξιακού εργαστηρίου για το Θέατρο και το Χορό που βρίσκεται στο Βοτανικό, μάχεται με εργαλεία τη συνεκπαίδευση, τη συν-αντίληψη, τη διεκδίκηση της καθολικής προσβασιμότητας στις παραστατικές τέχνες, κι έχει κύριο στόχο την ένταξη κι ενσωμάτωση των ανάπηρων ηθοποιών στον επαγγελματικό χώρο.
Έως σήμερα το ΘΕΑΜΑ ανεβάζει παραστάσεις τόσο κλασικού ρεπερτορίου από την εγχώρια και διεθνή θεατρική δραματουργία όσο και σύγχρονου έργου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2018 λειτουργεί και παιδική σκηνή. Συμμετέχει αδιάκοπα από την ίδρυσή του έως και σήμερα σε ευρωπαϊκά προγράμματα που εστιάζουν στην εκπαίδευση (Erasmus+) αλλά κυρίως στην καλλιτεχνική δημιουργία (Creative Europe).
Τι δυσκολίες αντιμετωπίζει ένας ανάπηρος καλλιτέχνης;
Η βασικότερη δυσκολία που αντιμετωπίζει ο/η ανάπηρος/η καλλιτέχνης/ιδα αποτελεί η πρόσβαση τόσο στο δομημένο περιβάλλον όσο και στο περιεχόμενο της πληροφορίας. Τις ίδιες δυσκολίες τις αντιμετωπίζει κάθε ανάπηρο άτομο είτε ως καλλιτέχνης είτε ως θεατής. Σημαντική επίσης δυσκολία αποτελεί η απουσία της ενταξιακής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στη χώρα μας: δεν αναφέρομαι σε μια «ειδική» εκπαίδευση αλλά στη θεατρική εκπαίδευση με συμπεριληπτική προσέγγιση. Με τον όρο συμπεριληπτικό ή ενταξιακό θέατρο δεν εννοούμε ένα άλλο θέατρο. Το θέατρο είναι ένα. Η εκπαιδευτική προσέγγιση διαφοροποιείται για να επιτευχθεί πάντα ο ίδιος καλλιτεχνικός στόχος. Αν δεν υπήρχαν οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και το στίγμα τότε ίσως να μην χρειαζόμασταν τέτοιες επεξηγήσεις, αλλά σίγουρα ακόμα τις χρειαζόμαστε.
"Πέρσες" Αισχύλου, σκηνοθεσία - μετάφραση: Βασίλης Οικονόμου Εθνικό Θέατρο 2016.
Ο θεατρικός χώρος είναι ανοιχτός στο να «αγκαλιάσει» ανάπηρα άτομα;
Ο θεατρικός χώρος αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας. Μπορείς να συναντήσεις ανθρώπους από όλο το φάσμα των ιδεολογιών ή πολιτικών θέσεων. Αναφέρομαι στην πολιτική γιατί θέατρο και πολιτική είναι αλληλένδετα. Σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο πρέπει να αναρωτηθούμε αν η ίδια η κοινωνία μας είναι έτοιμη να αγκαλιάσει τα ανάπηρα άτομα.
Η δική μου άποψη είναι ότι η κοινωνία μετακινείται με θετικό πρόσημο προς τους αναπήρους και των ισότιμων δικαιωμάτων μας. Δεν ξέρω αν είναι αυτή η αλήθεια ή είναι αυτό που θέλω να πιστεύω. Σίγουρα όμως, με το να ελπίζω δημιουργώ κίνητρα για να μπορώ να συνεχίζω.
Ποιο θεατρικό έργο που έχετε σκηνοθετήσει ή στο οποίο έχετε συμμετάσχει ως ηθοποιός σας έχει «αγγίξει» περισσότερο;
Είναι πολλά τα έργα που έχω «δεθεί» μαζί τους και μαζί με αυτά και με τα πρόσωπα που τα συν-δημιουργήσαμε. Το έργο που αποτέλεσε σταθμό στην πορεία της ομάδας ΘΕΑΜΑ είναι οι «Πέρσες» του Αισχύλου που ανέβηκαν στο Εθνικό θέατρο στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το 2016 σε δική μου σκηνοθεσία και μετάφραση. Ήταν πολλή σημαντική στιγμή για μια ομάδα που πρεσβεύει και διεκδικεί μέσω του έργου της τα ισότιμα δικαιώματα των ανάπηρων ηθοποιών να σπάει το «άβατο» του Εθνικού θεάτρου. Δεν αποτελούσε προσωπική υπόθεση πια αλλά μια δυναμική και ισότιμη καλλιτεχνικά παρουσία μιας ομάδας καθώς οι κριτικοί την ανέδειξαν σε μία από τις καλύτερες παραστάσεις του φεστιβάλ για την χρονιά εκείνη χωρίς να κάνουν καμία «έκπτωση» ούτε να «χαριστούν» στην κριτική τους.
Σε πιο προσωπικό επίπεδο ο μονόλογος «ο κύριος Ρεμ» του Κώστα Λάκη σε δική μου σκηνοθεσία κι ερμηνεία αποτέλεσε ένα κομβικό σημείο καθώς ήταν ένα από τα πρώτα έργα που παρουσιάστηκαν το 2019 στο νέο τότε θέατρο ΊΣΟΝ. Μια νέα εποχή και για την ομάδα ΘΕΑΜΑ που μετά από τόσα χρόνια αδιάκοπης καλλιτεχνικής δημιουργίας αποκτούσε τη δική της καλλιτεχνική στέγη. Μια συνέργεια, ένα κοινό «σπίτι» με την επαγγελματική συμπεριληπτική ομάδα χορού «Έξις».
Ομάδα ΘΕΑΜΑ, "Ο κύριος Ρεμ" του Κώστα Λάκη, σκηνοθεσία -ερμηνεία: Βασίλης Οικονόμου. Θέατρο ΊΣΟΝ, 2019.
Φωτογραφία: Γκίκας ΜελαχροινόςΧάρη στη δημιουργία της ομάδας «ΘΕΑΜΑ» έχετε δει να σημειώνεται κάποια πρόοδος στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν η κοινωνία και το θέατρο τα ανάπηρα άτομα;
Το 2017, η συμβολή μας στην άρση του όρου περί αρτιμέλειας ή - όπως είναι πιο γνωστή - της διάταξης του άρθρου 8 παρ. 1 εδ. γ' του Π.Δ. 370/1983 που απαγόρευε σε ανάπηρα άτομα την εισαγωγή τους σε μία από τις ανώτερες σχολές Δραματικής Τέχνης του υπουργείου Πολιτισμού είναι μία από τις σημαντικότερες δράσεις μας που νιώθουμε υπερήφανοι/ες/α. Με τέτοιες δράσεις που έχουν σκοπό να εξαλείψουν την αναπαραγωγή των στερεοτύπων ίσως καταφέρουμε κι έμπρακτα να «μετακινήσουμε» την κοινωνία για το πως μας αντιμετωπίζει.
Ωστόσο αυτό που έχει περισσότερη σημασία είναι η ορατότητα των ανάπηρων καλλιτεχνών. Να υπάρχει πάντα παρουσία και το αδιάκοπο και συστηματικό τους έργο να σβήνει την οποιαδήποτε κάθε φορά αμφισβήτηση.
Για εσάς, τι σημαίνει τελικά αναπηρία και πώς θα έπρεπε να την αγκαλιάζει η κοινωνία σήμερα;
Η αναπηρία για μένα πρέπει να προσλαμβάνεται ως ένα ατομικό χαρακτηριστικό γνώρισμα κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται: είμαι ψηλός, είμαι ξανθιά, έχω μεγάλα μάτια, είμαι ανάπηρος. Σε έναν κόσμο που κάθε άτομο είναι μοναδικό, σε έναν κόσμο που η ανθρώπινη ποικιλομορφία δεν θα αποτελεί μύθο η κοινωνία θα μάθει σιγά-σιγά να αποδέχεται ό,τι μέσα σε αυτήν γεννιέται, αναπτύσσεται και δημιουργεί.
Πώς μπορεί να ξεκινήσει την πορεία του στην υποκριτική ένας νέος ανάπηρος άνθρωπος;
Να αποδεχτεί τον εαυτό του και να συνεχίσει. Πως γίνεται αυτό; Μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε αυτό που είμαστε, μιλάμε γι’ αυτό, δεν το κρύβουμε αλλά όμως δεν μένουμε σε αυτό. Εξάλλου ο στόχος μας είναι καλλιτεχνικός. Απλά δεν αφήνουμε κανέναν και τίποτα να σταθεί εμπόδιο προς αυτόν.
