No More Bullying: Δε φταις εσύ για την κακή συμπεριφορά του άλλου

Όταν ένα παιδί, στημικρή ηλικία που είναι, κάνει bullying / εκφοβισμό στον συμμαθητή του, ποιος φταίει;

Για την εκδήλωση συμπεριφορών σχολικού εκφοβισμού δεν ευθύνεται ούτε το παιδί που εκφοβίζει, ούτε το παιδί που εκφοβίζεται. Το bullying είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που οφείλεται σε πολλαπλούς αιτιολογικούς παράγοντες και συνδέεται με συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου που συντελούν στην εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολικό περιβάλλον. Οι παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην εμφάνιση των επιθετικών συμπεριφορών είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ατομικών χαρακτηριστικών και περιβαλλοντικών συνθηκών, που εντοπίζονται στο κοινωνικό, στο σχολικό και στο οικογενειακό πλαίσιο.

Γιατί ένα παιδί δεθέλει να πει ότι δέχεται εκφοβισμό;

Ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που ένα παιδί δεν μιλά γι’ αυτό που του συμβαίνει είναι επειδή φοβάται ότι αν μιλήσει η κατάσταση θα χειροτερέψει και θα δεχτεί περισσότερο εκφοβισμό ως εκδίκηση από τους συμμαθητές που το εκφοβίζουν. Υπάρχει συχνά η πίεση και ο φόβος ότι αν το αποκαλύψει στους εκπαιδευτικούς, οι συμμαθητές θα το θεωρήσουν «μαρτυριάρη» ή «καρφί» και θα το βάλουν ακόμα περισσότερο στο περιθώριο.

Επίσης, πολλές φορές το παιδί που δέχεται εκφοβισμό ντρέπεται να μιλήσει, γιατί νιώθει ένοχο που γίνεται στόχος εκφοβισμού λόγω της διαφορετικότητάς του ή επειδή δεν τα καταφέρνει καλά σε κάποια σχολική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να σκεφτεί: «Αν ήμουν πιο ψηλός, ή αν ήμουν πιο αδύνατος, ή αν μιλούσα διαφορετικά, ή αν ήμουν καλύτερος στο ποδόσφαιρο, δεν θα μου συνέβαινε αυτό, δεν θα δεχόμουν bullying».

Με την άνοδο τωνsocial media, βλέπουμε όλο και πιο συχνά, ακόμα και σε τοίχους φίλων μας, αγενήή ανάρμοστο σχόλια (cyber-bullying). Μήπως σε έναν βαθμό είμαστε κι εμείς, ηκοινωνία, συνένοχοι ως παρατηρητές;

Η χρήση των νέων τεχνολογιών και το διαδίκτυο έχει συμβάλλει σημαντικά στη διάδοση συμπεριφορών εκφοβισμού, των οποίων συχνά γινόμαστε μάρτυρες. Ως κοινωνία, είμαστε συνυπεύθυνοι όταν ως παρατηρητές δεν αντιδρούμε, δείχνουμε ανοχή στα περιστατικά εκφοβισμού και θεωρούμε την επιθετικότητα ως μια αποδεκτή μορφή συμπεριφοράς. Επίσης, όταν δεν αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα, δεν σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα και αδιαφορούμε για τους άλλους συμβάλλουμε στην εκδήλωση του εκφοβισμού.

Τι πρέπει να κάνουν οιγονείς για να εφοδιάσουν σωστά τα παιδιά τους ώστε να μη γίνονται bullies;

Η οικογένεια αποτελεί τον πρωταρχικό μηχανισμό διαμόρφωσης της κοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών και παρέχει τις πρώτες ευκαιρίες μάθησης. Ο τρόπος που οι γονείς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, εκφράζονται και επιλύουν τις διαφορές τους συμβάλει στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα από τις οικογενειακές αλληλεπιδράσεις τα παιδιά παρατηρούν, μαθαίνουν και υιοθετούν πρότυπα συμπεριφοράς και συναισθηματικών αντιδράσεων.

Η ενθάρρυνση για έκφραση των συναισθημάτων, η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, η καλή επικοινωνία γονέα-παιδιού και η υποστήριξη των παιδιών από τους γονείς συμβάλλουν σημαντικά στη πρόληψη εκδήλωσης συμπεριφορών εκφοβισμού. Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να υποστηρίζουν τις θετικές κοινωνικές εμπειρίες που προκύπτουν στο φιλικό ή στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον, να προωθούν την υπεύθυνη διαδικτυακή συμπεριφορά, να έχουν ενεργή εμπλοκή και συνεργασία με το σχολείο και να συζητούν με τα παιδιά για τον εκφοβισμό.

Πώς μπορεί να διαχειριστεί ένα παιδί περιπτώσεις εκφοβισμού σε πρακτικό καιψυχολογικό επίπεδο;

Μερικές χρήσιμες συμβουλές για ένα παιδί που δέχεται εκφοβισμό είναι:

- Να μην αντεπιτεθεί, καθώς η κατάσταση μπορεί να γίνει χειρότερη. Εάν αντεπιτεθεί ενδέχεται να χτυπήσει, να κατηγορηθεί ότι αυτό ξεκίνησε τον καβγά ή να δεχτεί την επίθεση των συμμαθητών που υποστηρίζουν το παιδί που εκφοβίζει. Η βία φέρνει πάντα βία!

- Να ενημερώσει έναν ενήλικα (γονέα ή εκπαιδευτικό) για να επιληφθεί του συμβάντος αν δέχεται σωματικές επιθέσεις

- Να αγνοήσει αυτόν που τον εκφοβίζει ή να προσποιηθεί ότι δεν άκουσε τις λεκτικές κοροϊδίες και να απομακρυνθεί με ψυχραιμία

- Να προσπαθήσει να μη δείξει ότι στεναχωρήθηκε ή θύμωσε. Αν κρατήσει την ψυχραιμία του και δεν δείξει ότι ενοχλήθηκε, ενδεχομένως τα παιδιά που εκφοβίζουν θα βαρεθούν και θα σταματήσουν να το ενοχλούν καθώς θα καταλάβουν ότι δεν μπορούν να το κάνουν να νιώσει άσχημα

- Να ζητήσει δυναμικά από το παιδί που το εκφοβίζει να σταματήσει να το ενοχλεί ή να απαντήσει με αποφασιστικότητα ότι δεν το ενδιαφέρει η γνώμη του

- Να χρησιμοποιήσει έξυπνες ή αστείες απαντήσεις, όταν αυτός που το ενοχλεί δεν είναι ιδιαίτερα απειλητικός. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί του πει «Είσαι χοντρός» να απαντήσει αστεία «Το φαγητό σου τρώω;»

- Να αποφεύγει να μένει μόνο του σε μέρη που υπάρχει περίπτωση να το ενοχλήσει κάποιος συμμαθητής του ή καταστάσεις που μπορεί να το φέρουν σε δύσκολη θέση

- Να σκέφτεται τα θετικά στοιχεία του εαυτού για να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του

- Να μιλήσει για αυτό που του συμβαίνει στους γονείς του ή σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται

Ευχαριστούμε τη Μαργαρίτα Γκούντρα, Ψυχολόγο, MSc Σχολικής Ψυχολογίας

www.linkedin.com/in/margarita-gkountra