Ο φασισμός είναι της μόδας (...)

H ελευθερία λόγου είναι ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά της ανθρωπότητας. Μόνο που το επιχείρημα πως μπορεί ο καθένας να εκφράζει ό,τι του κατέβει στο κεφάλι δημοσίως συγκρούεται με την ίδια την έννοια της ελευθερίας όταν αυτό για το οποίο μιλάει είναι η συμπάθειά του προς τον φασισμό. Ο φασισμός δεν αφήνει χώρο και περιθώριο για κανενός είδους ελευθερία. Τόσο απλά. Παρ' όλα αυτά το δικαίωμά τους να υποστηρίζουν τις πεποιθήσεις τους και τις ιδέες τους (δικαίωμα που δίδεται εξ ορισμού σε ένα πολίτευμα δημοκρατικό) εξάσκησαν δύο ιδιαίτερα γνωστοί και σπουδαίοι, καθένας στον τομέα του, δημιουργοί τον τελευταίο καιρό.

Ο Άγγλος σχεδιαστής μόδας John Galiano βρέθηκε, νωρίτερα φέτος, σε ρόλο πρωταγωνιστικό στο σκάνδαλο που ξέσπασε όταν κυκλοφόρησε στη δημοσιότητα video του στο οποίο απευθυνόμενος σε ένα ζευγάρι είπε: «εγώ αγαπώ τον Χίτλερ και άνθρωποι σαν και εσάς θα έπρεπε να είναι νεκροί». Το ιδιαζόντως αντισημιτικό σχόλιό του του στέρησε τη θέση του ως creative director στον οίκο Dior αλλά και του δικού του, ομώνυμου, οίκου. Οι δημοσιογράφοι, η Natalie Portman -που είναι και το πρόσωπο του Dior για ορισμένα αρώματα της εταιρείας- καθώς και πολλοί ακόμα διάσημοι και άσημοι βάλθηκαν εναντίον του σχεδιαστή. Ο Galiano υποστήριξε πως αστειευόταν, καθώς βρισκόταν υπό την επήρεια αλκοόλ, και «αυτοτιμωρήθηκε» μπαίνοντας σε κλινική αποτοξίνωσης για να απαλλαχθεί από το πρόβλημά του. Και από την κακή και σκοτεινή πλευρά του, προφανώς, που αναδύθηκε στην επιφάνεια με τη βοήθεια του ποτού. Όσο αστείο και αν φάνηκε το σχόλιό του στον ίδιο, καθόλου χιουμοριστικό δεν φάνηκε όχι μόνο στο -πελώριο- εβραϊκό lobby αλλά και σε ολόκληρο τον πληθυσμό της γης με δημοκρατικές πεποιθήσεις που παρακολούθησε την εξέλιξη του περιστατικού μέσα από τα αμέτρητα δημοσιεύματα. Τελικά ήταν αστείο; Ίσως. Κακόγουστο; Σίγουρα.

Και, προτού καλά καλά προλάβει να ξεθυμάνει το σοκ που προκάλεσε η δήλωση του Βρετανού σχεδιαστή ήλθε μια ακόμα, εξίσου επώδυνη, να ταράξει τις συνειδήσεις των δημοκρατικών και φιλελεύθερων κατοίκων του πλανήτη. Ο Δανός περίοπτος σκηνοθέτης Lars Von Trier, γνωστός για τις προκλητικές ταινίες του -τόσο όσον αφορά στην εικόνα όσο και σε επίπεδο θεματολογίας και κινηματογράφησης- και τις προβοκατόρικες δηλώσεις του βρέθηκε στις Κάννες, στην προβολή της νέας του ταινίας «Melancholia» και αποφάσισε και αυτός να εξασκήσει το δικαίωμά του να μιλά ελεύθερα.

Στη συνέντευξη τύπου της ταινίας του, την Τετάρτη, κατάφερε να ξεπεράσει ακόμα και τα δικά του όρια προκλητικότητας και εκκεντρικότητας με τις δηλώσεις του. Οι διοργανωτές του Φεστιβάλ και ο κινηματογραφικός κόσμος ολόκληρος βρέθηκε να ακούει σοκαρισμένος τα λόγια του και ζήτησε εξηγήσεις. Ο Δανός σκηνοθέτης απολογήθηκε ζητώντας δημοσίως συγγνώμη, λίγο αργότερα. Αλλά το κακό είχε γίνει. Και τα όρια είχαν ξεπεραστεί.

Την Πέμπτη το Φεστιβάλ εξοστράκισε, τελικά, τον σκηνοθέτη από τις Κάννες χαρακτηρίζοντάς τον «persona non grata». Ανεπιθύμητο δηλαδή. Το τι σημαίνει αυτό, ακριβώς, δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα μια που η ταινία του «Melancholia» παραμένει στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ διεκδικώντας τον Χρυσό Φοίνικα, ένα πολύ σημαντικό βραβείο για το οποίο έχουν προταθεί άλλες 8 ταινίες του στο παρελθόν και το έχει κερδίσει το 2000 για το «Χορεύοντας στο Σκοτάδι».

Ο Lars Von Trier, με την εκκεντρική συμπεριφορά που ταυτίζεται με τη γελοιότητα, έκανε δώρο στο Φεστιβάλ το σκάνδαλο που χρειαζόταν για να μην πάψουν ούτε στιγμή να αστράφτουν τα φλας στις διάσημες παρουσίες του. Προφανώς ο σκηνοθέτης αστειευόταν και αυτό είναι σαφές και δεν χρειάζεται να βρίσκεται κανείς παρών για να το καταλάβει. Αλλά το χιούμορ δεν είναι το δυνατό χαρτί του, όπως φαίνεται, και μόνο ως κακόγουστο μπορεί να τον καταχωρήσει στις συνειδήσεις όλων. Όσο για την καριέρα του, μοιάζει να κινδυνεύει. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τη δύναμη του Εβραϊκού lobby στο Hollywood.

Αλλά ο Trier δεν είναι ένας Χολιγουντιανός σκηνοθέτης. Και το προβοκατόρικο χιούμορ του αποφάσισε να το εξωτερικεύσει στο πλαίσιο ενός Φεστιβάλ που χαρακτηρίζει εαυτόν φιλελεύθερο, προασπίζεται την απόλυτη ελευθερία λόγου και προβάλει σποτάκια για το πόσο του λείπουν οι λογοκριμένοι σκηνοθέτες. Οπότε η απόφασή του να τον εκδιώξει δε συνάδει και τόσο με το προφίλ του. Διότι στη φιλελεύθερη θεώρηση της ζωής χωράνε όλες οι απόψεις. Ακόμα και αν είναι προκλητικές, κιτς, κακόγουστες και με αντισημιτική εσάνς. Όπως η δική του. Αλλιώς μιλάμε, και πάλι, για φασισμό.

Και ναι μεν ο σκηνοθέτης έφτιαξε μια ταινία για το τέλος του κόσμου αλλά το τέλος του κόσμου ελπίζουμε όλοι πως θα συμβεί ενώσω θα εξακολουθούμε να ζούμε σε δημοκρατικές κοινωνίες. Έστω και κατ' επίφαση δημοκρατικές, σαν την δική μας. Και ο φασισμός θα παραμείνει ένα κακόγουστο αστείο. Σαν το δικό του.