Μήπως έχω κατάθλιψη; Πώς αντιμετωπίζεται; Ρωτήσαμε ψυχίατρο και έχουμε τις απαντήσεις

Δεν περνάει μέρα που να μην ακούσω για μια ιστορία φίλου, γνωστού ή φίλο-φίλου που μάλλον έχει κατάθλιψη, αλλά δεν είναι σίγουρος και δεν ξέρει πώς να το διαχειριστεί και πώς να το πει.
Ποια είναι λοιπόν τα συμπτώματα της κατάθλιψη, πώς αντιμετωπίζονται και πόσο κινδυνεύουμε απ' αυτό το «θηρίο»; Η νευρολόγος ψυχίατρος Νίκη Μαρκόγιαννη* απαντά σε ερωτήσεις που όλοι θέλουμε να ρωτήσουμε, αλλά δεν ξέρουμε σε ποιον να απευθυνθούμε.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι πάσχουμε από κατάθλιψη. Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η κατάθλιψη έχει πολλά πρόσωπα: μπορεί να εμφανιστεί σαν δυσάρεστο, βαρύ συναίσθημα, σαν αίσθηση κενού, σαν απελπισία λες και τα φώτα έχουν σβήσει και το σκοτάδι μοιάζει αιώνιο, κάθε μέρα, τις περισσότερες ώρες και μέρες.
Μπορεί να εμφανιστεί σαν εκνευρισμός, σαν ευερεθιστότητα, ακόμα και σαν θυμός, σαν η αδυναμία που συνοδεύει την κατάθλιψη να κάνει δυσβάσταχτη τη ζωή και ο άνθρωπος να θυμώνει πολύ με την ζωή που τον/την πιέζει ή με τον εαυτό που δεν τα βγάζει πέρα, με τους άλλους που δεν αναλαμβάνουν με τρόπο μαγικό τις υποχρεώσεις, ώστε να έχει χώρο, χρόνο και ανάσα όταν να ξαναβρεί τις δυνάμεις του.
Μπορεί να εμφανιστεί με σωματικά συμπτώματα και να μην συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος το δυσάρεστο συναίσθημα. Οι ψυχοσωματικές αρρώστιες (καθώς προχωράνε οι έρευνες καταλαβαίνουμε ότι πάρα πολλές σωματικές παθήσεις δημιουργούνται σαν αποτέλεσμα υπόγειας κατάθλιψης και βεβαίως όλες επιβαρύνονται απ' αυτήν) βασανίζουν πολλούς ανθρώπους και δεν γιατρεύονται, αν δεν αντιμετωπιστεί η υποβόσκουσα κατάθλιψη.
Μπορεί να εμφανιστεί σαν μειωμένο ενδιαφέρον για ό,τι παλιά είχε σημασία για τον άνθρωπο ή σαν αδυναμία χαράς και ευχαρίστησης.
Μπορεί να αλλάξει η όρεξη για φαγητό να εμφανιστεί σαν ανορεξία ή υπερφαγία (αλλαγή του βάρους περισσότερο από 5% σε ένα μήνα) ή συνεχόμενες αυξομειώσεις της όρεξης για φαγητό.
Μπορεί οι ίδιες αλλαγές να εμφανιστούν στην διάθεση για έρωτα. Μπορεί να ψάξει κάποιος για λύση στην κατανάλωση γλυκών, αλκοόλ ή άλλων ουσιών, μπορεί να εμφανιστεί με αϋπνία ή διαρκή υπνηλία και ακαταμάχητη ανάγκη για ύπνο.
Η αδυναμία, η έλλειψη ενέργειας η συνεχόμενη κούραση η επιβράδυνση της αντίληψης και των αντιδράσεων σε ερεθίσματα μαζί με την δυσάρεστη διάθεση, οδηγούν σε αίσθηση προσωπικής απαξίωσης, βασανιστικές, υπερβολικές ενοχές (που μπορεί και να ξεφεύγουν από τα όρια της λογικής, να οδηγούν σε μειωμένη δυνατότητα συγκέντρωσης και προσοχής σε αναποφασιστικότητα που γίνεται καθημερινή, ακόμα και για μικρά πράγματα και μέσα απ' αυτή την απελπισία, την αίσθηση απόλυτης αδυναμίας και την αίσθηση ότι δεν υπάρχει ελπίδα να οδηγηθούν σε σκέψεις θανάτου, σαν ο θάνατος να είναι η λύση σε αυτό το μαρτύριο.
Αν καταλάβουμε τα συμπτώματα, θα συνειδητοποιήσουμε πόσο συχνό φαινόμενο είναι. Βέβαια σε κάθε άνθρωπο μπορεί να εμφανίζεται άλλος συνδυασμός συμπτωμάτων σε διαφορετική βαρύτητα.

Μπορούμε όλοι μας να παρουσιάσουμε κατάθλιψη στη ζωή μας;
Κατάθλιψη με διαφορετική βαρύτητα και συμπτώματα μπορούν να εμφανίσουν όλοι οι άνθρωποι που έχουν ευαισθησίες. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους ούτως η άλλως, οι όποιοι κάτω από τις πιέσεις της ζωής θα οδηγηθούν περισσότερο στην παρερμηνεία και στην διαταραχή συμπεριφοράς.

Πότε πρέπει να αναζητηθεί βοήθεια από ειδικό;
Αν έχουμε γύρω μας ανθρώπους που βλέπουμε να εμφανίζουν κάποια από αυτά τα συμπτώματα με σταθερότητα στο χρόνο τότε πρέπει να τους νοιαστούμε και να τους μιλήσουμε. Πρέπει να συμβουλευτούν ειδικό γιατρό γιατί πρέπει με προσοχή να αποκλειστούν παθήσεις που εμφανίζονται με παρόμοια συμπτώματα ( πχ. Υποθυρεοειδισμός). Αν λοιπόν νοιώθουμε τις δυνάμεις μας να μας εγκαταλείπουν, τη χαρά να απομακρύνεται, κάποια από τα συμπτώματα που αναφέραμε να εγκαθίστανται στην ζωή μας, πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια . Αν ο εγωισμός, οι προκαταλήψεις, η υπεροψία μας εμποδίζουν να ζητάμε βοήθεια, τότε κακοποιούμε τον εαυτό μας και μας καταδικάζουμε να βιώσουμε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Η κατάθλιψη είναι φοβερά δυσάρεστη, αλλά όταν εμφανιστεί είναι και μια λαμπρή ευκαιρία να αναδιοργανώσουμε τον εαυτό μας, να επανατοποθετηθούμε απέναντι στην ύπαρξη μας και στη ζωή με μεγαλύτερο σεβασμό . Είναι ευκαιρία, εκεί στον πάτο της δυστυχίας να καταλάβουμε ποιες επιθυμίες, ποιες προσκολλήσεις, ποιες άκαμπτες δυσλειτουργικές απόψεις μας "έσπασαν " και να προσπαθήσουμε να απαλλαγούμε απ' όλα αυτά που κολλημένα στο κεφάλι μας ελέγχουν την ζωή μας και μας οδηγούν στη διάλυση. Η κατάθλιψη δεν είναι μόνο δυστυχία, είναι και ευκαιρία ζωής.

Μπορεί κάποιος με κατάθλιψη να κάνει σχέση ή πρέπει να περιμένει;
Καλυτέρα να περιμένει γιατί και η επιλογή μπορεί να είναι λάθος και δεν θα μπορέσει να υποστηρίξει τη σχέση.

Πώς να συμπεριφερθώ σε έναν φίλο με κατάθλιψη;
Να τον αγκαλιάσω με αποδοχή και να τον βοηθήσω να βρει ειδική βοήθεια.

Αν καταλάβω ότι ένας φίλος μου σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Τι να κάνω;
Η αυτοκτονία προκαλείται από απελπισία και θυμό. Χρειάζεται η κινητήρια δύναμη του Θυμού για να οργανώσει - αποπειραθεί κάποιος να αυτοκτονήσει. Θυμό απέναντι στον εαυτό που απογοήτευσε προσδοκίες του ίδιου ή των άλλων, θυμό απέναντι στους άλλους γιατί δεν εκπληρώσουν προσδοκίες, θυμό απέναντι στη ΖΩΗ που δεν στάθηκε αντάξια "μάνα" και δεν ικανοποίησε όνειρα και επιθυμίες. Αν κάποιος συζητάει το θέμα αυτοκτονίας πρέπει να υποστηριχθεί πολύ από το περιβάλλον (όχι κάνοντας χατίρια και υποχωρώντας σε απαιτήσεις) να νοιώσει ότι έχει αγάπη και ανθρώπους που θα τον στηρίξουν να βρει το δρόμο του και πρέπει να δει οπωσδήποτε ειδικό γιατρό.

Αν θελήσουμε να ξεπεράσουμε μόνοι μας την κατάθλιψη μπορούμε; Και πώς;
Χρειάζεται βοήθεια. Μέρος της θεραπείας είναι να βγούμε από τον εγωισμό μας και να μάθουμε να ζητάμε βοήθεια.

Εκτός από τα φάρμακα, πως μπορώ να αντιμετωπίσω την κατάθλιψη;
Η φαρμακευτική θεραπεία έχει σώσει εκατομμύρια ανθρώπους αλλά δεν είναι ικανή από μονή της να διορθώσει την κατάσταση. Χρειάζεται ψυχοθεραπεία, ώστε να διερευνηθούν οι λόγοι που οδήγησαν κάποιον στην κατάθλιψη και να δοθούν τα εργαλεία με τα οποία θα κάνει τις αλλαγές και θα μπορεί και στο μέλλον να διαχειρίζεται τον εαυτό του και την ζωή του.
Εκτός από τους ειδικούς στον τομέα ανθρώπους, τα ζώα μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά. Αυτό το ξέρανε εδώ και χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι. Τα τελευταία 30 χρόνια άρχισαν ξανά οι έρευνες και ξανά μάθαμε για την θεραπευτική τους ικανότητα. Τα σκυλιά και τα άλογα είναι οι πρωταγωνιστές. Η φροντίδα, η συνεννόηση, η καθημερινή επαφή με τα σκυλιά είναι πρόληψη και θεραπεία (συμπληρωματική με την ψυχοθεραπεία). Άλλος μεγάλος θεραπευτής είναι ο ήλιος.
Τα άλογα είναι από την φύση τους μεγαλειώδεις θεραπευτές (όπως πολύ καλά ήξερε ο Ιπποκράτης) όταν ελευθερωθούν από την υποχρέωση υπακοής και υποτέλειας, όταν τους δοθεί σεβασμός και ασφάλεια, η θεραπευτική τους δυνατότητα αγγίζει τους ανθρώπους και με διαδικασίες που ακόμα ερευνώνται διεισδύουν στους δαίδαλους του ασυνείδητου και χωρίς ο άνθρωπος να προσπαθήσει, χωρίς να μιλήσει, χωρίς να "εκτεθεί". Σήμερα είναι από τις πιο αποτελεσματικές και γρήγορες θεραπείες -είτε κυρίες είτε συμπληρωματικές.

*Η Νίκη Μαρκόγιαννη είναι νευρολόγος, ψυχίατρος με εξειδίκευση σε ψυχοσωματικά προβλήματα και θεραπεία οικογένειας.
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2106827800 και 6932 436095