O Αργύρης Ξάφης δεν μπορεί (+δεν θέλει) να σκηνοθετήσει αν δεν είναι με εκείνους που ονειρεύεται

Το Εθνικό Θέατρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2022, παρουσιάζει, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, την εμβληματική τραγωδία του Σοφοκλή «Αίας», σε σκηνοθεσία Αργύρη Ξάφη, την Παρασκευή 29 και το Σάββατο 30 Ιουλίου 2022. Το ραντεβού θα δοθεί στις 21:00.

Η αλήθεια είναι πως ο Αργύρης Ξάφης είναι από εκείνους τους καλλιτέχνες που θέλεις να βλέπεις στην Επίδαυρο σε όποια πλευρά της καλλιτεχνικής ιστορίας και αν είναι. Πόσω μάλλον στην εποχή που ο κόσμος διαμαρτύρεται σε αυτή την ιερή τοποθεσία σηκώνοντας πανό για εκείνους που πίστευαν πως αυτή η τοποθεσία είναι το σπίτι τους και πως τους ανήκει. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να λέμε αλήθειες, ο ταλαντούχος κύριος Ξάφης είναι ένας καλλιτέχνης που δεν θα δεις ποτέ να κάνει «θόρυβο» και μεταξύ μας «τα άδεια αντικείμενα έχουν ανάγκη να κάνουν θόρυβο». Είναι επίσης αλήθεια, πως κάποιοι λένε ότι η σκηνοθετική του δεινότητα υπερτερεί της υποκριτικής, αλλά αυτό είναι ένα άλλο κομμάτι με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος ο ίδιος. Είναι επίσης γεγονός, πως ο Αργύρης Ξάφης αναμετράται σκηνοθετικά με τον «Αίαντα» του Σοφοκλή, σε μια παράσταση που αναδεικνύει τη μετωπική σύγκρουση δύο αντίθετων κόσμων. Πριν τον δούμε στην Επίδαυρο, θελήσαμε να δούμε τις δικές του συγκρούσεις, ανησυχίες, αλήθειες.

Μιλώντας για αλήθειες, ο Αργύρης Ξάφης σιχαίνεται το χάος -αν και αυτό τον αγκαλιάζει συνεχώς. Όπως έχει καταστήσει σαφές πολλές φορές και μέσω των social media, απεχθάνεται τη βία, θεωρεί πιο δήθεν και από δήθεν το σταριλίκι, δεν συγχωρεί την απαξία. Στην αδικία αντιδρά με οργάνωση και αυτό που τον πιέζει είναι η ισορροπία σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότητα. Το ψέμα το βρίσκει βαρετό και η σχέση του με την αλήθεια είναι πολύπλοκη. Το τραγούδι που παίζει στο repeat όταν δεν το «έχει» είναι το "Samba em preludio" και αν θέλω να πω ακόμα μια αλήθεια, είναι ότι στην ερώτηση αν είναι εκδικητικός μού είπε «ναι». Και δεν απαντάς εύκολα «ναι» σε αυτή την ερώτηση. Ναι; Ναι.

Και κάπως έτσι ξεκίνησε η συνέντευξη με τον Αργύρη Ξάφη

Κύριε Ξάφη, είναι επιτακτική η ανάγκη και κατάλληλο το timing να μιλήσουμε τώρα για «ένα τέλος εποχής αλλά και για την ίδια την αλλοπρόσαλλη και αδυσώπητη φύση του χρόνου»;

Ερχόμαστε μετά από μια χρονική στιγμή στην ιστορία του ανθρώπου όπου η αίσθηση του χρόνου, χάθηκε μέσα στην ακινητοποίηση μηνών στις καραντίνες. Ο φόβος μάς το προκάλεσε αυτό. Ξαναμετρήσαμε τις μέρες μας, ξαναμετρηθήκαμε και ήμασταν λιγότεροι και αρχίσαμε ξανά τη διαπραγμάτευση για την αξία του χρόνου που έχουμε. Δεν λειτουργεί για όλους με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, για τον Αίαντα η ιδιότητα του χρόνου να ρέει, να αλλάζει, να μεταλλάζει τους ανθρώπους, τις σχέσεις και τα πράγματα δεν είναι κάτι που μπορεί να το αποδεχτεί. Και εφόσον ο κόσμος δεν αλλάζει, θεωρεί ότι δεν θέλει να είναι μέρος αυτού του κόσμου και «αποχωρεί». Θεωρώ ότι χρειαζόμαστε να έρθει το «τέλος εποχής» μιας και αυτή η εποχή είναι μια θλίψη. Θέλουμε και δικαιούμαστε όλοι κάτι καλύτερο. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι τόσες χιλιάδες χρόνια πολιτισμού μπορεί να καταλήγουν σε ένα ιδιοτελές παρόν με μοναδικούς άξονες, το κέρδος και την μισαλλοδοξία, έναν μόνιμο φόβο και καμία ελπίδα καλύτερης ζωής. Θεωρώ ότι αυτή η ανισορροπία του χρόνου στον οποίο ζούμε θα ανατρέψει εν τέλη αυτή την εποχή και θα διεκδικήσει το φως που της αξίζει. Αισιόδοξος; Ναι. Εύκολα; Όχι.

Τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα έργο οπωσδήποτε για να το σκηνοθετήσετε;

Ο μόνος λόγος που έχω σκηνοθετήσει μέχρι τώρα είναι να περιέχει το κείμενο ένα πυρηνικό στοιχείο με το οποίο ενστικτωδώς να ταυτίζομαι. Ταυτόχρονα πρέπει να με εμπνέει στο να πω αυτή την ιστορία με έναν διαφορετικό και καινούριο, δικό μου, φρέσκο τρόπο. Ξέρω και σέβομαι το παρελθόν και αυτό με αποτρέπει να ασχοληθώ με κάτι που έχει ειπωθεί ήδη μοναδικά στα μάτια μου. Τέλος, οι άνθρωποι –οι συνεργάτες. Δεν μπορώ και δεν θέλω να σκηνοθετήσω καμία παράσταση αν δεν είμαι με τους ανθρώπους που ονειρεύομαι και δεν πιστεύω στο «ουδείς αναντικατάστατος» στην τέχνη μας.

Μήπως θα πρέπει όλοι μας να ανατρέξουμε στην αρχαιότητα και σε τέτοια κείμενα προκειμένου να βρούμε απαντήσεις και το νόημα; Εμείς ως θεατές, εσείς ως καλλιτέχνες.

Όχι. Είναι δική μας δουλειά, των καλλιτεχνών, να αντιλαμβανόμαστε την εποχή και να προτείνουμε ένα δρόμο προς τα μπροστά. Όχι αναγκαστικά προς το νόημα. Μιας και θεωρώ πως το περίφημο «νόημα» είναι προσωπική υπόθεση και διαδρομή του καθενός και δεν μπορεί να είναι αντικειμενικό. Αυτά τα κείμενα, σε διαβάζουν όσο περνάει ο καιρός. Δεν τα διαβάζεις εσύ. Αυτά επιλέγουν πότε και αν θα σου αποκαλύψουν κάτι. Και δεν είναι απαραίτητο να συμβεί. Δεν είναι για όλες τις εποχές και για όλες τις στιγμές. Το καλλιτεχνικό μας κριτήριο έχει αλλά, έχει μεταλλαχθεί μέσα στους αιώνες και αντιλαμβανόμαστε την τέχνη σε πολλές -πια- μορφές της. Είναι γεγονός, όμως, πως η υψηλή ποίηση του αρχαίου δράματος είναι τόσο πυκνή και τόσο μυστικιστικά εκφρασμένη που απαιτεί μια ευρύτητα πνεύματος για να την συγχρονίσεις με το τώρα και το διηνεκές μας.

Πιστεύετε πως «δεν χωράμε πουθενά» ως ανθρωπότητα;

Το ότι προσπαθούμε να χωρέσουμε παντού θεωρώ ότι είναι το πρόβλημα. Η αποδοχή της μοναδικότητάς μας θα ήταν μια λύση. Ένα προχώρημα.

Η μετωπική σύγκρουση δύο αντίθετων κόσμων τι ακραία φαινόμενα γεννάει;

Γεννάει το αρχαίο δράμα. Αυτή είναι η βάση του.

Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο σε αυτό το έργο;

Είμαι ακόμη στη διαδικασία. Ο χρόνος πάντα με δυσκολεύει και ειδικότερα όταν έχεις μπροστά σου να αποκαλύψεις, αφού ανακαλύψεις, την ειδική τελετουργία που σου ζητάει η τραγωδία. Με τρόπο όμως που θα παραμείνει και λαϊκό θέαμα και απαιτητικό προς τον θεατή. Αν δεν θες να μυηθείς σε κάτι δηλαδή, μην έρθεις. Αν δεν προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε αυτή την «τελετή», ας κάτσουμε σπίτι μας. Με λίγα λόγια με δυσκολεύει και πάντα με ιντριγκάρει το γεγονός ότι πρέπει να συμπυκνώσω το αιώνιο μέσα στο 2ωρο. Και κάνοντας αυτοκριτική, αν έχω το βάθος που ξέρω ότι χρειάζεται για να το πετύχω.

Χωρίς εισόδους και εξόδους, με όλους τους ηθοποιούς επί σκηνής σε ένα παγωμένο σκηνικό τοπίο στη μέση του κατακαλόκαιρου. Το να παίζεται με όρια είναι πάντα μέρος της σκηνοθετικής τακτικής σας;

Εξαρτάται τι εννοείται όταν λέτε «όρια». Γιατί για μένα η θεατρική διαδικασία είναι μεν μια επίπονη –προσωπικά- διαδικασία (αφού απαιτεί να σκάψεις σε πολύ δικές σου περιοχές για να υπάρχεις» που όμως ζει και αναπτύσσεται μέσα σε ένα προστατευτικό, τρυφερό, με ενσυναίσθηση και φροντίδα προς τον άλλο, περιβάλλον. Οι παραστάσεις πρέπει να οδηγούν τον θεατή προς το όριό του, ώστε να συνειδητοποιήσει την πλάνη στην οποία βρίσκεται και να συγκινηθεί, να κινηθεί με τους άλλους θεατές προς το να την ανατρέψει και βγει από αυτήν.

Κάποιοι λένε πως η σκηνοθετική σας δεινότητα είναι ακόμα ισχυρότερη της υποκριτικής. Τι απαντάτε;

Ποιοι το λένε; Τους ευχαριστώ αλλά δεν γνωρίζω την απάντηση σε αυτό, πραγματικά. Εγώ είμαι ηθοποιός. Τη δουλειά του σκηνοθέτη την αναλαμβάνω πάντα με αυτή την αρματωσιά και από αυτή τη μεριά. Με μια επιπλέον έγνοια, που πάντα όμως έχω, της δημιουργικής καλλιτεχνικής συνύπαρξης.

Από το Περιστέρι στους Αμπελόκηπους και από το Εθνικό Θέατρο σε μία εξαιρετική και τεράστια πορεία στο επάγγελμα που επιλέξατε να υπηρετήσετε. Ποιο είναι είναι τελικά το τίμημα αυτής της σπουδαίας εξέλιξής σας; Τι είναι αυτό που σας στέρησε το επάγγελμα;

Μόνο δώρα μου έχει κάνει αυτή η επιλογή ζωής.

Στο "Shopping and Fucking" «Ξανάρχισα από το μηδέν», είπατε. Και όχι μόνο αυτό, ουσιαστικά ήταν το εισιτήριό σας στον χώρο. Αισθάνεστε τυχερός με το θεατρικό που κάνατε το ξεκίνημά σας;

Απολύτως. Η τύχη που είχα να ξαναρχίσω, βασικά να ξαναγεννηθώ ακόμα και σαν άνθρωπος, μέσα στο θέατρο ΑΜΟΡΕ και ειδικότερα σε αυτήν την παράσταση δεν υπάρχει. Θα είμαι ευγνώμων σε αυτούς τους ανθρώπους -Μοσχόπουλο και Χουβαρδά, αλλά και τους ηθοποιούς που δουλέψαμε μαζί εκεί- για πάντα.

Στη σημερινή εποχή, κάποια σημερινά «ιερά τοτέμ» σαμποτάρουν όσο ποτέ τη νέα γενιά;

Όσοι σαμποτάρουν, οδηγούνται σιγά σιγά προς εκεί που πρέπει. Τελειώνει το σκοτάδι τους και πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση για τα επόμενα.

Ποια είναι η σχέση σας με τον χρόνο;

Όσοι με ξέρουν απορούν πώς προλαβαίνω να είμαι τόσο «εκεί» και αφοσιωμένος και να τρέχω και για χίλια δυο περιφερειακά πράγματα –που πιστεύω. Εγώ το θεωρώ φυσικό.

Ποια είναι η σχέση σας με το χάος;

Το σιχαίνομαι και αυτό με αγκαλιάζει συνεχώς. Όλοι νομίζω παλεύουμε με αυτό.

Τελικά ποιο είναι το νόημα;

¨)

Έρχεται κάποια στιγμή στη ζωή μας που το θράσος της νιότης επιστρέφει;

Στους καλλιτέχνες θεωρώ πως είναι κινητήριος δύναμη αυτό το θράσος. Μπορεί να βρίσκει καινούριες λέξεις, επιχειρήματα, να γίνεται πιο βαθύ και πολύπλοκο, αλλά πρέπει να είναι εκεί. Το θράσος για μένα έχει νόημα μόνο αν υπάρχει σεβασμός και θεωρείς τον αντίπαλό σου άξιο ή τουλάχιστον ισχυρό. Αλλιώς δεν έχει νόημα να ασχοληθείς.

Τι θεωρείτε μη αναστρέψιμο στο χώρο;

Θεωρώ πως είναι μη αναστρέψιμες οι κακοποιητικές συμπεριφορές και η μετάνοια είτε δεν υπάρχει, είτε δεν προσμετράται. Έχει υποστεί πολλή βία ο χώρος μας. Και πραγματική και κοινωνική και οικονομική.

21 χρόνια από τότε που (θα παραφράσω λίγο) «Έστριψε η Βίδα» και 11 χρόνια από το βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου που λάβατε από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου για τον ρόλο σας στην ταινία «Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα». Τι ρόλο παίζουν τα βραβεία στη ζωή σας;

Με ευχαρίστησαν όταν ήρθαν. Θεώρησα ότι αποκτά κάτι πιο αντικειμενικό στην ανάγνωση της τέχνης μου τότε. Τώρα πια είναι μια γραμμή στο βιογραφικό μου. Πάντως σίγουρα δεν τα επιδιώκω –τουλάχιστον όσο επιδιώκω να κάνω μια ωραία δουλειά.

Τι είναι αυτό που πετάξατε στα σκουπίδια εν μέσω πανδημίας; (κυριολεκτικά και μεταφορικά)

Ένα αρπαχτικό κομμάτι μέσα μου. Και την αίσθηση ότι πρέπει και μπορώ να κάνω τα πάντα.

Μέσω του προσωπικού σας λογαριασμού στα social media θίξατε ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, αυτό των νοσοκομείων και της συνολικής παθογένειας στο σύστημα υγείας. Θα θέλατε να μοιραστείτε κάποιες σκέψεις μαζί μας;

Θεωρώ ότι υπάρχει κάτι υποκριτικό από τη μεριά της κυβέρνησης. Ακούμε πως όλα είναι καλά αλλά εγώ έζησα κάτι τελείως άλλο. Έζησα 2 νοσηλευτές για 140 άτομα, τους συγγενείς να αλλάζουν τους ανθρώπους τους, να φέρνουν υλικά από έξω γιατί υπήρχε τεράστια έλλειψη στα πάντα (από χαρτιά υγείας, σεντόνια, κουβέρτες, τεστ κ.τ.λ.), να πεθαίνουν 5 στους 6 σε ένα τυχαίο θάλαμο επειγόντων, έζησα επικίνδυνες διαγνώσεις όπου σώσαμε τον άνθρωπό μας από αφαίρεση νεφρού, και μετά από φοβερή ταλαιπωρία χάσαμε και εμείς τον άνθρωπό μας, τον πατέρα μου. Θεωρώ ότι πρέπει να σταματήσει η σκέψη του να ιδιωτικοποιηθεί η υγεία, να προσληφθούν άνθρωποι για όλες τις θέσεις. Όλοι καταλάβαμε πιστεύω, τι έκαναν αυτοί οι άνθρωποι για μας και πόσο ανάγκη τους έχουμε για να μην ξανασυμβεί ποτέ.

Ποια τα συναισθήματά σας για το #MeToo; Πιστεύετε ότι έγινε ότι και με το ΠΑΣΟΚ και τον Άκη Τσοχατζόπουλο και την πλήρωσαν λίγοι, ή θα έρθουν και άλλοι αντιμέτωποι με το «ταμείο»;

Ελπίζω να βρεθεί το θάρρος και από όλους η στήριξη ώστε να έρθουν και άλλοι αντιμέτωποι με τις πράξεις τους. Δεν θεωρώ όμως ότι την πληρώνουν τυχαίοι αλλά άνθρωποι με σοβαρές κατηγορίες, ενώ στην περίπτωση Τσοχατζόπουλου έχω την αίσθηση και νομίζω και άλλοι, ότι την πλήρωσε αυτός εκ μέρος πολλών ακόμη.

Ποια είναι η μεγαλύτερη παθογένεια στο χώρο σας αλλά και εκτός;

Δύο πράγματα που συνδέονται. Από τη μία θεωρώ πως αντιμετωπίζεται σαν κάτι υποδεέστερο της πραγματικής της αξία, η τέχνη γενικά. Και από την άλλη, η ελλιπής καλλιτεχνική εκπαίδευση έχει δημιουργήσει αρκετούς συναδέλφους που δεν συμπεριφέρονται ως καλλιτέχνες αλλά ως έμποροι ή περαστικοί, εντείνοντας και επιβεβαιώνοντας έτσι την κριτική των πρώτων.

Κάποτε είπατε «Στη σχολή ήταν λίγο δύσκολα τα πράγματα, και επειδή εγώ δεν μπορούσα να υποταχθώ σε αυτό αλλά και επειδή ήμουν σ’ ένα έτος διασπασμένο -δεν υπήρχε καθόλου η αίσθηση της ομαδικότητας ή της συνεργασίας, ο καθένας ήταν μόνος του». Το γεγονός πως δεν μπορείτε να υποταχθείτε συνηγόρησε στο να αποφύγετε άθλιες συμπεριφορές. Έχετε κάτι να θυμάστε που θα θέλατε να επικοινωνήσετε;

Μπορεί. Αλλά σίγουρα ήμουν μικρός και σκεφτόμουν μόνο από τη δική μου οπτική. Δεν μπορούσα να καταλάβω τους υπόλοιπους και από δική μου πνευματική ένδεια. Αυτό όμως προσπαθώ να δουλέψω, εκεί με βοηθάει η τέχνη μου. Και αυτή είναι η αιτία που δεν συμπεριφέρομαι άθλια προς κανέναν.

Υπάρχει ηλικιακός ρατσισμός στο χώρο που συνδέεται κυρίως με τις γυναίκες;

Υπάρχει και ηλικιακός ρατσισμός που εμφανίζεται κυρίως γιατί δεν προάγεται (ακόμη και μέσω των επιχορηγήσεων) η συνύπαρξη μεταξύ διαφορετικών γενεών που θα εξομάλυνε και θα απογείωνε το καλλιτεχνικό μας αποτέλεσμα. Και επίσης υπάρχει και έμφυλο ζήτημα –δείτε τις θέσεις που καταλαμβάνουν γυναίκες τις τελευταίες δεκαετίες στην δουλειά μας. Μπορεί να είμαστε καλύτερα από το πρόσφατο παρελθόν μας, αλλά επ’ ουδενή δεν θεωρώ ότι είναι λυμένο το ζήτημα. Να πω εδώ, ότι για να είμαι αυστηρός και δίκαιος, ότι το θέατρο είναι ο πιο ανοιχτός χώρος ύπαρξης και άνθησης της διαφορετικότητας. Γι’ αυτό και είμαστε πιο απαιτητικοί προς την κοινωνία συνολικά.

Η τελευταία σας τηλεοπτική δουλειά ήταν στη σειρά «Η Λέξη που δεν λες». Και έκτοτε δεν είπατε κάποια λέξη. Γιατί;

Είμαι αφοσιωμένος στο θέατρο, είναι γεγονός. Προγραμματίζω και εργάζομαι για πράγματα στο μέλλον. Όταν έρθει μια δουλειά για τους επόμενους μήνες συνήθως δεν μπορώ να την κάνω γιατί έχω άλλες υποχρεώσεις. Και τέλος, επειδή μια ζωή την έχουμε, θέλω ότι κάνω –σίγουρα φταίει η ματαιοδοξία μου για αυτό- να σημαίνει και να είναι κάτι και για μένα. Για την προσωπική μου βελτίωση και ανάπτυξη. Και εφόσον μπορώ, γιατί ζω με ελάχιστα, να τα καταφέρω χωρίς να πρέπει να κάνω κάτι που δεν με εκπληρώνει, το προτιμώ.

Ποια είναι η άποψή σας για την πολιτική και γιατί πολλοί πολιτικοί την ταυτίζουν (άσχημα) με την υποκριτική;

Δήθεν ιδεολόγοι προσπαθούν οπαδικά να παρασύρουν απελπισμένους ανθρώπους τάζοντας πράγματα. Κρατάω μια μόνιμα κρητική στάση προς όλους. Η θέση μου όμως είναι ξεκάθαρη: Προτιμώ την αλληλεγγύη, το κοινωνικό κράτος, ταυτόχρονα με την τεχνολογία, την ανάπτυξη, την έγνοια για το περιβάλλον και την φύση. Θεωρώ ότι το μέλλον εκεί είναι και όχι με τις ανεγκέφαλες πολιτικές που για να υπάρξουν λαδώνουν τον πολίτη.

Αναρωτιέται αν μετανιώνετε εύκολα.

Όχι. Είναι λάθος.

Κύριε Ξάφη, τι είναι έρωτας;

Αυτό που αισθάνομαι ακόμη για τη γυναίκα μου.

01

06

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΑ ΓΙΑΪΤΖΟΓΛΟΥ-WATKINSON

Εθνικό Θέατρο: «Αίας» του Σοφοκλή στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου

Το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου τον εμβληματικό «Αίαντα» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Αργύρη Ξάφη, στις 29 και 30 Ιουλίου 2022, σε μια παράσταση που αναδεικνύει τη μετωπική σύγκρουση δύο αντίθετων κόσμων.

Ο Αίας, ένας από τους γοητευτικότερους τραγικούς ήρωες πεθαίνει και μαζί του πεθαίνει μια ολόκληρη εποχή για την ανθρωπότητα. Ο Σοφοκλής καταγράφει στον Αίαντα μια οριακή στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Τη στιγμή κατά την οποία ένας νέος κόσμος αναδύεται κι ένας παλιός κατακρημνίζεται, συμπαρασύροντας με θόρυβο τους παλιούς ήρωες και τα ιδανικά τους στην άβυσσο.

Τροία. Οι Έλληνες στρατιώτες πίστευαν πως εκστρατεύουν για δεκαπέντε μέρες, έχουν περάσει όμως δέκα χρόνια, δέκα βαρείς χειμώνες του πολέμου και είναι ακόμη εκεί. «Ὣς πότε γιὰ πάντα;» αναρωτιούνται οι ήρωες του Σοφοκλή, καθηλωμένοι σ’ αυτό το παγωμένο και αφιλόξενο περιβάλλον όπου ο χρόνος μοιάζει να μην κυλάει.

Κι ανάμεσά τους, ο ένδοξος ήρωας και θρυλικός βασιλιάς της Σαλαμίνας: ο Αίας, ο γενναίος πολεμιστής. Όταν οι συμπολεμιστές του τού στερούν με δόλο τα όπλα του Αχιλλέα, την πιο μεγάλη αναγνώριση της πολεμικής του αρετής, ο Αίας δεν μπορεί να το δεχτεί, ούτε να το κατανοήσει. Ένας καινούριος κόσμος έχει αναδυθεί, στον οποίον εκείνος δεν χωρά: ο νέος αυτός κόσμος τιμά την διαλλακτικότητα και την ευστροφία του Οδυσσέα, αλλά αδιαφορεί για τις αξίες με τις οποίες γαλουχήθηκε ο Αίας.

Αναγνωρίζοντας στον πυρήνα του αριστουργήματος του Σοφοκλή έναν βαθύ στοχασμό πάνω στην έννοια του χρόνου, τα αναποδογυρίσματα και τις αντιστροφές του, ο Ξάφης πειραματίζεται δραματουργικά και σκηνικά με τις ποιότητές του. Χωρίς εισόδους και εξόδους, με όλους τους ηθοποιούς επί σκηνής σε ένα παγωμένο σκηνικό τοπίο στη μέση του κατακαλόκαιρου, η σκηνοθεσία εμπνέεται από την ίδια την ψυχική κατάσταση του κεντρικού ήρωα για να μιλήσει για ένα τέλος εποχής αλλά και για την ίδια την αλλοπρόσαλλη και αδυσώπητη φύση του χρόνου.

Ιδωμένο μέσα από το προσωπικό πρίσμα ενός ήρωα που τον ξεπέρασε η ίδια του η εποχή, το αγεφύρωτο χάσμα που βλέπουμε να ανοίγει μπροστά στα μάτια μας, μοιάζει ακόμα πιο συνδεδεμένο με τη δική μας, σύγχρονη πραγματικότητα. Όσες χιλιετίες κι αν μας χωρίζουν από τον Αίαντα μπορούμε να αντιληφθούμε καλά την αδιαφορία του χρόνου μπροστά στις θνητές μας αγωνίες. Κάτω από τον έναστρο ουρανό της Επιδαύρου, εκεί που έχουν ακουστεί αμέτρητες φορές οι εκκλήσεις και τα μοιρολόγια των θνητών, θα αναρωτηθούμε αναπόφευκτα: πλησιάζουμε, άραγε, κι εμείς σε μια εποχή της ανθρωπότητας που δεν θα μας χωρά; Τα όσα παράλογα μας περιτριγυρίζουν μήπως σηματοδοτούν πως προσεγγίζουμε ταχύτατα μια εποχή κατά την οποία τα πράγματα δεν θα βγάζουν πια νόημα για εμάς; Κι, αν ναι, πόσο κοντά βρισκόμαστε στη στιγμή της σύγκρουσης; Πόσο απέχουμε απ’ αυτόν, τον νέο, άγνωστο κόσμο;

O σκηνοθέτης της παράστασης Αργύρης Ξάφης σημειώνει:

«Αυτός ο πολύπλοκος ήρωας αντιπροσωπεύει έναν παλιό κόσμο που δεν μπόρεσε να μετασχηματιστεί και άρα δεν κατάφερε να επιβιώσει. Ο κόσμος του Αίαντα είναι ένα ρέον σύμπαν, μοντέλο ίσως του Ηρακλείτου, χωρίς την ανακούφιση όμως του φιλόσοφου περί συνέχειας των πραγμάτων. Σε αυτόν τον κόσμο ένα πράγμα είναι βέβαιο, η αβεβαιότητα. Καμία εξαίρεση από αυτόν τον νόμο. Ο Αίαντας βλέπει τον κόσμο όπως ακριβώς είναι και, αποφασίζοντας να πάει αντίθετα στη ροή του, γίνεται ο εαυτός του» σημειώνει ο σκηνοθέτης.

Συντελεστές

Μετάφραση: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Σκηνοθεσία: Αργύρης Ξάφης
Δραματουργική επεξεργασία: Ασπασία-Μαρία Αλεξίου, Αργύρης Ξάφης
Σκηνικά: Μαρία Πανουργιά
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Χορογράφος: Χαρά Κότσαλη
Φωτιστής: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτις: Μαρία Σαββίδου
Δραματολόγος παράστασης: Ασπασία-Μαρία Αλεξίου
Α’ βοηθός σκηνοθέτη: Μάγια Κυριαζή
Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Βασιλική Αθανασοπούλου
Βοηθός σκηνογράφου: Σοφία Θεοδωράκη

Διανομή (με αλφαβητική σειρά)

Δημήτρης Ήμελλος Οδυσσέας
Δέσποινα Κούρτη Αθηνά
Τάσος Μικέλης Ευρυσάκης
Γιάννης Νταλιάνης Μενέλαος
Εύη Σαουλίδου Τέκμησσα
Στάθης Σταμουλακάτος Αίας
Χρίστος Στυλιανού Τεύκρος
Νίκος Χατζόπουλος Αγαμέμνων

Χορός (αλφαβητικά): Ασημίνα Αναστασοπούλου, Δημήτρης Γεωργιάδης, Αφροδίτη Κατσαρού, Ερατώ Καραθανάση, Φάνης Κοσμάς , Λάμπρος Κωνσταντέας , Ευσταθία Λαγιόκαπα, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Ειρήνη Μπούνταλη, Φώτης Στρατηγός.

Μουσικοί επί σκηνής (αλφαβητικά): Σπύρος Αρκούδης (τρομπέτα), Μάνος Βεντούρας (κόρνο), Σπύρος Βέργης (τρομπόνι), Μενέλαος Μωραΐτης (τούμπα).