Ελένη Ράντου: «Πέταξα σενάρια στα σκουπίδια γιατί ταπείνωναν τη γυναίκα, δεν πρέπει να φοβόμαστε»

Η Ελένη Ράντου είναι μία κατηγορία από μόνη της. Ως η μοναδική αυτή τη στιγμή θιασάρχης αλλά και παραγωγός στο ελληνικό θέατρο. Φαντάζει περίεργο, παράδοξο, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα. Οι άλλες γυναίκες συνάδελφοί της την αντιμετωπίζουν ως μία σπάνια περίπτωση και λίγο σαν UFO όπως λέει με το χιούμορ της. Η χειραφέτηση, η ισονομία, η ισότητα, ο αγώνας που έκανε ως γυναίκα για ίσες ευκαιρίες, είναι γνώριμες της έννοιες. Και εκεί είχε συμπαραστάτη τον σύζυγό της Βασίλη Παπακωνσταντίνου.

Έμαθε με τα χρόνια να παρατηρεί και να δικαιολογεί συμπεριφορές, να μην παρασύρεται στο ρου του γυναικείου της αγώνα. Τότε κατάλαβε πως αν εμείς οι γυναίκες δεν πολεμήσουμε τις ίδιες τις γυναίκες, μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα.

Δεν είναι η ώρα του απολογισμού ακόμη και για το #Metoo δηλώνει η Ελένη, αν και το κέρδος πλέον είναι μεγάλο για το όριο που μπήκε στην αντρική κατάχρηση εξουσίας. Τι στοιχεία έχει η γυναίκα του σήμερα και τι πρέπει να νικήσει; Η συζήτησή μας δεν ξεκινά από τα ίσα μόνο δικαιώματα αλλά από τις ίσες ευκαιρίες. Η δική της ζωή και τα βιώματα στην τέχνη, είναι το καλύτερο παράδειγμα για τη σημερινή ημέρα.

«Οι γυναίκες συνάδελφοι με αντιμετωπίζουν σαν UFO»

Ελένη, είσαι η μοναδική γυναίκα αυτή τη στιγμή στο Ελληνικό θέατρο που εκτός από θιασάρχης, είσαι και παραγωγός. Μου φαίνεται παράξενο και δε σου κρύβω και θλιβερό, που αντί να υπάρχουν πολλές γυναίκες με αυτή την ιδιότητα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Το μοντέλο αυτό, είναι πια ξεπερασμένο -κακώς κατά τη γνώμη μου- αν θέλουμε να μιλάμε για χειραφέτηση. Το επάγγελμα του ηθοποιού τις περασμένες δεκαετίες ήταν πιο φιλικό προς τις γυναίκες. Το είχαν συνδυάσει βέβαια και με το πιο ροζ στοιχείο. Όλες οι γυναίκες ηθοποιοί κουβαλούσαν και τον ακραίο χαρακτηρισμό ως π…..ς. Ήταν όμως παρόλα αυτά, ο μόνος επαγγελματικός τομέας που κάπως «αναπνέαμε» ως γυναίκες. Με τα χρόνια και ειδικά μετά την οικονομική κρίση όσοι και όσες ηγούνται πλέον ενός θιάσου, έχουν από πίσω τους κάποιον παραγωγό, για να νιώθουν οικονομικά ασφαλείς και να μην έχουν το ρίσκο των μεγάλων αποφάσεων. Το μοντέλο «παράγω την τέχνη μου», θα το συναντήσεις μόνο σε κάποιες μικρές θεατρικές ομάδες και ως γυναίκα ναι, είμαι η μόνη πια που έχω αυτό τον ρόλο.

Με αυτό τον τρόπο είμαι ανεξάρτητη και ως ανεξάρτητη θεωρούμαι ανένταχτη. Αντίθετα με τους περισσότερους που θέλουν κάπου να ενταχθούν για να προστατευτούν.

Σε έχουν προσεγγίσει γυναίκες συνάδελφοι για να σε συμβουλέψουν να πας και εσύ με το «ρεύμα» για να προστατευτείς;

Οι γυναίκες συνάδελφοι με αντιμετωπίζουν σαν UFO (γελάει). Οι καλοπροαίρετοι θεωρούν ότι είμαι μία κατηγορία από μόνη μου. Οι κακοπροαίρετοι μου προσάπτουν ότι «πατώ» σε πολλές βάρκες ταυτόχρονα και επειδή δεν μπορούν να με ελέγξουν, ταυτόχρονα δεν με θέλουν κιόλας.

Αισθάνθηκες από την αρχή της καριέρας σου ότι δεν αντιμετωπίζεσαι ως ίση; Όχι μόνο από τους άντρες, αλλά και από τις γυναίκες, πράγμα αδιανόητο;

Η δουλειά στην δική μου τη γενιά έμοιαζε σαν να είσαι φαντάρος. Είχε πολύ καψόνι. Πολλή και κακή κριτική, πολύ bullying και το γνωστό: «Κάτσε στη γωνία». Χαίρομαι πάρα πολύ που οι σύγχρονες γυναίκες και οι νεότερες γενιές γενικά, δεν το δέχονται, βγαίνουν ισότιμα στη δουλειά και απαιτούν σεβασμό.

Κάποιες φορές ίσως και να φτάνουν στην άλλη άκρη με τη συμπεριφορά τους. Γιατί υπάρχει και ένας γενικότερος φόβος, μήπως δεν δείχνουμε και δεν είμαστε όσο πρέπει, προοδευτικοί.

Τον αγώνα της ισότητας τον κερδίσαμε;

Όχι. Δεν είναι ίση μία γυναίκα με έναν άντρα. Ίσως μας δόθηκαν κάποια «μπισκοτάκια» για να μας κατευνάσουν τον αγωνιστικό ρου. Πάντα είναι δεύτερης κατηγορίας η γυναίκα, ό,τι και αν κάνει. Και παρατηρώ ότι πλέον η χειραγώγηση μας γίνεται και με πιο διαφορετικό και πιο ύπουλο τρόπο. Να υπάρχει η αίσθηση ότι σε χειραγωγώ, σε καθορίζω, προσπαθώντας να σε προστατέψω. Αυτό το: «στηρίξου πάνω μου για να φάω εγώ όλα τα κύματα». Και σου μιλά αυτή τη στιγμή μία γυναίκα που έχει φάει μόνη της όλα τα κύματα.

«Πέταξα σενάρια στα σκουπίδια γιατί ένιωσα ότι ταπείνωναν τη γυναικεία προσωπικότητα»

Τα χρόνια της τηλεόρασης χτύπησες την πόρτα κάποιου παραγωγού για να απαιτήσεις ίση αμοιβή με τον άντρα συνάδελφό σου με τον οποίο και ως επιτυχία και ως καριέρα ήσουν στο ίδιο επίπεδο;

Δεν μπήκα ποτέ στον ανταγωνισμό της αμοιβής. Δεν είμαστε πια και στα τηλεοπτικά στούντιο της Αμερικής, όπου όλα είναι οργανωμένα, εδώ είναι Ελλάδα, όπου επικρατεί ακόμη ένα γλυκό χάος. Διεκδίκησα όμως δυναμικά αυτό που μου αξίζει, ασχέτως αν ήμουν γυναίκα, γιατί πίστευα ανέκαθεν στις ίσες ευκαιρίες. Επίσης αρνήθηκα να κάνω πολλές δουλειές στο θέατρο αλλά και στην τηλεόραση, όταν έβλεπα ότι δεν προάγουν τη γυναίκα.

Πέταξα σενάρια στα σκουπίδια, γιατί ένιωσα ότι ταπείνωναν την γυναικεία προσωπικότητα. Κάπως έτσι ξεκίνησα να γράφω μόνη μου τα θεατρικά έργα στα οποία παίζω, γιατί προσπαθώ να λέω ιστορίες όπου η γυναίκα έχει την θέση που της αξίζει.

Τα social media προάγουν στρεβλά γυναικεία πρότυπα; Με την επικάλυψη ενός ψευδούς πολλές φορές lifestyle, σε αυτή τη νέα digital εποχή που ζούμε;

Οτιδήποτε είναι τόσο ευρύ, είναι ευκολότερο και να κιτρινίσει. Στηρίζεται στην παρόρμηση. Τα social media είναι τα σύγχρονα κουτσομπολάδικα, για αυτό και δεν δημιουργούν εγκυρότητα. Κοιτάμε τις ζωές των άλλων και ζούμε μέσα από αυτές. Είναι νοσηρό.

Οι νεότερες γενιές έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες και οι άντρες κατανοούν την ισότητα σε ρόλους και κάνουν μεγάλη προσπάθεια στο να την εφαρμόζουν στην πράξη. Στην δική σου περίπτωση πως λειτούργησε ο Βασίλης;

Στην δική μου χειραφέτηση με βοήθησε πάρα πολύ ο Βασίλης. Όχι απλά μου την επέτρεψε, αλλά δεν την καπέλωσε κιόλας. Ποτέ δεν είχα ένα όριο μέχρι το που μπορώ να ανοιχτώ και πολλές φορές μου έχει πει: «Αυτό που τώρα τολμάς εσύ, εγώ δεν θα το τολμούσα». Υπήρχαν δικαστικές μάχες που έδωσα για να δικαιώσω τον αγώνα μου και μου είχε τονίσει πως εκείνος δεν θα άντεχε αυτό που εγώ έκανα με τόσο πάθος. Ούσα γυναίκα ήθελα πάντα να με παίρνουν στα σοβαρά. Να τελειώσει το αστείο ότι «είμαι χαριτωμένη, είμαι ναζιάρα». Και αυτό πρέπει όλες μας να το επιδιώξουμε.

Είμαι γυναίκα, είμαι μία μονάδα σημαντική και είναι δικό σου το πρόβλημα αν εσύ θέλεις να πιαστείς από το βαθύ ντεκολτέ μου ή από την ωραία μου γάμπα και να νομίζεις ότι μόνο αυτά είναι τα δυνατά μου σημεία. Θέλω αυτό που είμαι να το σεβαστείς.

Μου πήρε βέβαια χρόνο μέχρι να καταλάβω ότι πάρα πολλά προβλήματα που μου φορτώθηκαν ήταν προβλήματα των άλλων και όχι δικά μου. Ότι φταίω εγώ αν μου την «πέσει» ο άλλος. Γεννηθήκαμε με μία ενοχή, τουλάχιστον η δική μου γενιά, ότι φταίμε. Ότι πρέπει να φοράς φόρεμα κλειστό μέχρι επάνω, για να σε σεβαστούν. Όταν το κατάλαβα αυτό, ελευθερώθηκα.

Μία γυναίκα εργοδότης όπως εσύ, πως την αντιμετωπίζει ένας άντρας;

Έχω ζήσει όλων των ειδών τις συμπεριφορές. Κάποιοι άντρες, με είχαν έως και συμπονέσει. Δεν θα ξεχάσω την κατανόηση στο βλέμμα του Μιχάλη Ιατρόπουλου όταν συνεργαστήκαμε και όταν ερχόταν στο θέατρο για να με βοηθήσει. Μου δημιουργούσε με την συμπεριφορά του συνεχώς την αίσθηση του: «καταλαβαίνω τι περνάς, θαυμάζω τα κότσια σου για αυτό που κάνεις». Έχω όμως βιώσει και περιπτώσεις γυναικών που με έκλεβαν αλλά και γυναίκες που αντί να νιώσουν ότι ανοίγω ένα δρόμο, είχαν την υποψία πως κάποιος άλλος ήταν εκείνος που με στήριζε και με ειρωνεύονταν.

Μα πως θα κερδίσουμε τον σεβασμό όταν μία γυναίκα πολεμά μία άλλη γυναίκα;

Αυτό είναι και το μεγαλύτερό μας πρόβλημα. Οι άντρες δεν πολεμούν έτσι ο ένας τον άλλον, υπάρχει μεταξύ τους ομερτά. Ακόμη και με φίλες μου με τις οποίες έχω συνεργαστεί μου έχουν πει: «Μία χαρά είσαι εσύ, έχεις στηρίγματα». Κανένα στήριγμα δεν είχα. Οι στιγμές των πιο σημαντικών μου αποφάσεων ήταν πάντα πολύ μοναχικές, έχω μείνει πολλά βράδια άυπνη και πολλά βράδια μόνη μου. Δεν πήρα καν δάνειο γιατί δεν ήθελα να νιώθω ότι έχω ξένες «πλάτες». Το παραδέχομαι ότι αυτός είναι κακός τρόπος οικονομικής διαχείρισης, αλλά θέλω να είμαι ανεξάρτητη. Σε αυτό τον αγώνα κατάφερα όμως, να μην τρελαθώ.

Μας έκανε κακό ο φεμινισμός;

Όχι. Όλα τα κινήματα ανάμεσα στο δίκιο το οποίο κυνηγάνε, παρασύρουν και μερικά άδικα. Είναι ο νόμος της δράσης και της αντίδρασης. Αλλά την σημασία τους, την βλέπεις σε βάθος χρόνου. Ακόμη και το #Metoo είχε αυτά τα χαρακτηριστικά και δεν είναι ακόμη η στιγμή για να κάνουμε απολογισμό. Έτσι όπως ξεκίνησε παγκόσμια, εστιάστηκε αρχικά στην παρενόχληση, αλλά θα ανοίξει πιστεύω η «βεντάλια». Έδωσε ένα μήνυμα στην κοινωνία ότι υπάρχει ένα όριο στην αντρική κατάχρηση εξουσίας, ότι υπάρχουν συνέπειες. Το κέρδος δεν ήταν μόνο για τις γυναίκες που το ξεκίνησαν.

Πιστεύεις στον όρο της ισονομίας;

Ακόμη και από μαθηματική σκοπιά να το δεις, δεν μπορούν δύο διαφορετικά πράγματα να συγκριθούν μεταξύ τους. Δεν είναι το ίδιο ένας άντρας και μία γυναίκα.

Χρειάζονται ίσες ευκαιρίες και όχι να υποστηρίζουμε ότι μία γυναίκα είναι κατώτερη, έχει χαμηλότερο IQ και πως ο προορισμός της είναι μόνο τα οικοκυρικά.

Αυτό δεν το ξεπεράσαμε ζώντας την εποχή που μία γυναίκα μπορεί να κάνει έστω και με δυσκολία, καριέρα;

Αυτό ναι, το κατακτήσαμε πριν και κατά την διάρκεια της κρίσης, γιατί όλοι αναζητούσαν γυναικεία χέρια για να δουλέψουν. Δεν μας το χαρίσανε, η οικονομία από μόνη της το ρύθμισε. Έπρεπε να μπουν περισσότερα λεφτά σε ένα σπίτι.

Οι απειλές και ο ρατσισμός - Η Ελένη Ράντου μιλά για όσα βίωσε αλλά αφορούν όλες τις γυναίκες

Τι ταλέντα ή χαρακτηριστικά πρέπει να έχει η γυναίκα του σήμερα για να σταθεί ισάξια και να νιώθει πλήρης;

Σίγουρα δεν θα πρέπει να φοβάται. Αυτά που μου έλειπαν στην δική μου περίπτωση, με βοήθησαν να κατακτήσω όσα ήθελα και όχι αυτά που είχα. Όταν φοβόμουν, πείσμωνα παράλληλα. Να φανταστείς ότι όταν έκανα την πρώτη μου παραγωγή, με καταέκλεψαν. Καθόμουν λοιπόν και ανέλυα του καθενός την συμπεριφορά, την σκοπιμότητα πίσω από κάθε κίνηση. Αυτή η ανάλυση, με το να δικαιολογήσω τις συμπεριφορές των άλλων, με βοήθησε στο να καταπολεμήσω τον φόβο μου. Σα να είσαι πάνω από το σώμα σου και να κοιτάς του καθενός την αγωνία και τον φόβο. Μου έχει τύχει να προτείνω σε κάποιον γνωστό σκηνοθέτη συνεργασία και να λάβω την απάντηση: «Δεν μπορώ, είμαι κλεισμένος τα επόμενα 20 χρόνια». Δεν θύμωσα, αλλά ούτε προσβλήθηκα ως γυναίκα. Κάθισα να αναλύσω τι πανικό πρέπει να έπαθε, τι απειλήθηκε μέσα του για να δώσει μία τόσο ακραία απάντηση. Σκεφτόμουν πόσο φοβισμένος και αδύναμος ήταν εκείνος, ένας τόσο μορφωμένος άνθρωπος, που ένιωσε όπως όταν έρχεται η καταιγίδα και έπρεπε να τρέξει να κλείσει τα παράθυρα για να προστατευτεί. Σαν θύελλα με έβλεπε.

Μήπως τελικά είναι δυσκολότερο για μία γυναίκα όχι απλά να κατακτήσει επαγγελματικά όσα θέλει, αλλά να διατηρήσει αυτά που κατέκτησε;

Η δική μας η δουλειά έχει μία ιδιαιτερότητα, γιατί είναι σα να ξεκινάς κάθε φορά από την αρχή. Ποτέ δεν νιώθεις ότι εδραιώνεσαι. Για αυτό και κάθε δουλειά μου, την αντιμετωπίζω ως να είναι η τελευταία. Λέω συνέχεια: «Θα κάνω αυτό και τελείωσε». Είναι και ένα δικό μου τρικ για να μην αγχωθώ.

Δε λες ποτέ στον εαυτό σου: «Και να μην πάω καλά αυτή τη φορά δεν έγινε και κάτι». Ακριβώς γιατί έχεις αποδείξει ότι αξίζεις και έχεις γευτεί την επιτυχία στο πολλαπλάσιο;

Ποτέ δεν το λέω. Πάντα αναμετριέσαι με κάτι. Με τον εαυτό σου, με το κοινό, με όλα αυτά που έχεις καταφέρει μέχρι εκείνη τη στιγμή, ακόμη και με τον κλάδο σου. Κάθε φορά, κάτι σου τρώει τις σάρκες. Δεν χρειάζεται να σου τις φάνε οι άλλοι, τις τρως μόνη σου. Αυτή η δουλειά δεν είναι απλά ανταγωνιστική, όπως πολλές άλλες. Υπάρχει υποκειμενικότητα. Σε κάποιον αρέσεις σε κάποιον άλλον όχι.

Η μητέρα σου, εσύ και η κόρη σου Νικολέτα, είστε τρεις διαφορετικές γενιές γυναικών. Το μέλλον των γυναικών της γενιάς του παιδιού σου, το βλέπεις ακόμη δυσκολότερο στην εποχή του digital, που η τεχνολογία έχει τον πρώτο ρόλο;

Έχει μία άλλη οπτική η δική της γενιά. Εγώ από την δική μου «κουβαλάω» μία γενιά πιο κρυμμένη, πιο φοβισμένη, πιο δειλή έως και πιο αυταρχική. Δεν είναι πιο δύσκολη, ούτε μπορώ να πω ότι θα γίνει δυσκολότερη η γενιά της Νικολέτας. Είναι απλά μία άλλη διαφορετική γενιά.

* Η Ελένη Ράντου συνεχίζει τις παραστάσεις «Το πάρτυ της ζωής σου» στο θέατρο ΔΙΑΝΑ.