Φιλαρέτη Κομνηνού: «Δεν ήθελα να 'εγκλωβίζομαι', κάποιες φορές αισθάνομαι σαν τον Λούκυ Λουκ»

Κάποια στιγμή - και ίσως το θεωρήσει υπερβολή όλο αυτό - θα πρέπει στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στο οποίο και ως αναπληρώτρια καθηγήτρια διδάσκει υποκριτική, να υπάρξει ένα μάθημα το οποίο να αφορά εκείνη. Για τη μοναδικότητα στον τρόπο που χειρίζεται η Φιλαρέτη Κομνηνού, κάθε της ρόλο και την τέχνη, όχι απλά ως άποψη, αλλά ως θέση.

Αυτή την αυστηρότητα που έχει με το βλέμμα και με την επιβλητική μορφή της πάνω στη σκηνή, η Φιλαρέτη Κομνηνού την ισορροπεί με τον «έξω καρδιά» χαρακτήρα της, την απουσία μιζιέρας, την ροπή πως κάθε τι καινούργιο, αρκεί να είναι ουσιαστικό και την αγάπη της για τους νέους . Αρκεί να την ακούς να μιλά για τους μαθητές της ή για τους νέους μπαμπάδες και τον τρόπο που πια ανατρέφουν τα παιδιά τους. Ένας εξ αυτών, είναι και ο γιος της Γιώργος Παπαγεωργίου. Η εγγονή της είναι το νέο θαύμα, η χαρά (ας πω καλύτερα τρελός ενθουσιασμός) της ζωής της.

Στη συνέντευξή μας στο Queen, η αφορμή για τη συζήτησή μας, είναι ο ρόλος της στην παράσταση «Ξαφνικά πέρισυ το καλοκαίρι», έργο κλασσικό της παγκόμιας δραματουργίας του Τενεσί Ουίλλιαμς. Ενσαρκώνοντας τη Βάιλοετ Βέναμπλ. Καθισμένη στον ξύλινο θρόνο της πάνω στη σκηνή τα συναισθήματά της μεγεθύνονται, όπως και τα πάθη της.

Η Φιλαρέτη Κομνηνού δείχνει την εγγονή της για πρώτη φορά και σε δύο λέξεις την απίστευτη χαρά της

Η ηρωίδα της λίγο μετά τον θάνατο του γιου της, ζει στον κήπο του σπιτιού της, αρνούμενη την πραγματικότητα. Στη μεταφυσική - παρανοϊκή αλλά όχι ανεξήγητη συνέχεια, ως μάνα που λάτρευε στα όρια του νοσηρού τον γιο της, φτάνει σε ακρότητες, αρνούμενη την αποκαθήλωση του μοναδικού προσώπου που λάτρευε, από την νεαρή Κάθριν που βρισκόταν μαζί του (Αναστασία Παντούση). Δεν την κρίνει την ηρωίδα της η ηθοποιός. Μας την παρουσιάζει στην πραγματική της διάσταση.

Δοκιμάζεστε φέτος σε έναν δύσκολο ρόλο. Και χρησιμοποιώ αυτό το ρήμα γιατί κάποιες φορές μπορεί να είναι και «βασανιστική» αυτή η αναζήτηση ενός ηθοποιού σε έναν δύσκολο ρόλο. Εσείς πως αντιμετωπίσατε τη Βέναμπλ;

Το «δοκιμάζομαι» θα το δεχθώ υπό την έννοια ότι αυτός ο ρόλος είχε ένα μεγάλο βαθμό δυσκολίας για εμένα. Μάλλον όμως αυτό αναζητώ, είναι μία ανάγκη μου αυτοί οι ρόλοι. Αλλιώς βαριέμαι να επαναλάβω κάτι που έχω ξανακάνει στο παρελθόν. Απολαμβάνω φέτος έναν πολυδιάστατο, δαιδαλώδη ρόλο, δεν μπορείς εύκολα να κατατάξεις αυτή τη γυναίκα. Από το καλοκαίρι την μελετώ κάνοντας παράλληλα και μία έρευνα για το έργο.

Λαμβάνετε υπόψη σας τη γνώμη των θεατών μίας παράστασης, που έχουν συνήθως πιο αυθόρμητη, αφιλτράριστη άποψη σε σχέση με τους ειδικούς, τους κριτικούς;

Πράγματα που έχω επεξεργαστεί μέσω της ερμηνείας μου, επιδιώκω να έχουν παραλήπτες τους θεατές. Προσπαθώ από τις συζητήσεις που κάνω μαζί τους μετά την παράσταση να καταλάβω αν τελικά έχουν εισπράξει, αυτά που στόχευα. Η Βέναμπλ, έχει μία νοσηρή σχέση με τον γιο της και φυσικό είναι μερικοί να σοκάρονται. Ο Τένεσι Oυίλιαμς, έγραφε βάσει δικών του προσωπικών τραυμάτων, είναι βιωματικός συγγραφέας. Στα έργα του, είναι σα να βγάζει έναν καθρέφτη πάνω στη σκηνή και τον δείχνει κατά πρόσωπο προς το κοινό. Έψαξα να βρω τις ρωγμές στην ηρωίδα μου, για το πώς η απώλεια του γιου της Σεμπάστιαν, την οδηγεί σε μία λυσσαλέα αγωνία για να διατηρήσει τη φήμη του και να μην διασυρθεί η μνήμη του, με όποιο μέσο. Πώς δηλαδή η μητρική αγάπη και η προστατευτικότητα μίας μάνας μπορεί να την κάνει αδίστακτη.

Ήταν ένας ρόλος που επιθυμούσατε να ερμηνεύσετε;

Υπάρχουν πολλά και ποικίλα θεάματα φέτος για το κοινό. Είναι μία ωραία εποχή αυτή που διανύουμε για το ελληνικό θέατρο;

Είναι μία πλουραλιστική εποχή. Υπάρχει μία γενιά στην τέχνη η οποία προσπαθεί να επιβάλλει το στίγμα της, την ανάγκη της να εκφραστεί με έναν άλλον τρόπο. Ψάχνει το διαφορετικό ακόμη σε έργα ρεπερτορίου, προτιμά τις μεταφορές – διασκευές διηγημάτων, δημιουργούνται κείμενα μέσα από τις πρόβες, ενώ σε πολλές παραστάσεις υπάρχουν κάμερες για να βλέπεις τα γκρο πλαν των ηθοποιών πάνω στη σκηνή. Επειδή το θέατρο συνδέεται πάντα με το κοινωνικό γίγνεσθαι, όταν η τεχνολογία αναπτύσσεται παντού, δεν μπορεί εκείνο να κλείνει τις «πόρτες» του σε αυτήν.

«Η ζωή μου είναι όντως μία βόλτα»

Λειτουργείτε ως δασκάλα στις συνεργασίες σας; Έχοντας τη διάθεση για μετάδοση γνώσης και άποψης, χωρίς ωστόσο να παρακάμψετε το σκηνοθέτη σας;

Όλοι μας το αναζητούμε αυτό στο θέατρο και στις συνεργασίες μας, γιατί είναι δημιουργική η δουλειά του ηθοποιού. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι κάποιος επέλεξε να γίνει ηθοποιός για να είναι τελικά ένα καλοκουρδισμένο όργανο. Άλλοτε συμφωνούμε στις απόψεις μας και άλλοτε διαφωνούμε, αλλά είναι αυτονόητο να συμβαίνει όλο αυτό. Με την Λίλλυ Μελεμέ (τη σκηνοθέτη της παράστασης) συντονιστήκαμε απόλυτα, υπήρξε μάλιστα παλιά μου μαθήτρια, όταν δίδασκα στην σχολή του Καζάκου.

Υπάρχει μία περηφάνια όταν βλέπετε τους μαθητές σας να προοδεύουν;

Η διδασκαλία μου έχει δώσει μεγάλη χαρά, είναι απόλαυση για μένα. Φυσικά και αισθάνομαι περηφάνια για τους μαθητές μου. Ήδη ένας μαθητής μου βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο Exeterer της Βρετανίας, ένας άλλος σπουδάζει σκηνοθεσία στη Μόσχα και έχουμε διατηρήσει επικοινωνία. Όταν με αποκαλούν «Δασκάλα μου», γλυκαίνει η ψυχή μου. Οι σχέσεις μας έχουν αντέξει στον χρόνο. Ξέρετε, οι δάσκαλοι γινόμαστε παράλληλα και ψυχαναλυτές των μαθητών μας, συναντιόμαστε μαζί τους σε μία ευαίσθητη και ευάλωτη ηλικία. Για να γίνουν πιο αποτελεσματικοί στη δουλειά και στην ερμηνεία, πρέπει να «λυθούν» κάποιοι κόμποι, προσωπικές και επαγγελματικές ανασφάλειες, αγωνίες, φόβοι και εσωστρέφεια.

Αν κάτι σας χαρακτηρίζει, είναι πως υπήρξατε ανένταχτη, ανεξάρτητη, δεν ήσασταν μέρος μίας επαγγελματικής κλίκας. Αυτό σας ωφέλησε;

Κάποιες φορές αισθάνομαι σαν τον Λούκυ Λουκ, ως ένας μοναχικός καβαλάρης. Την ήθελα αυτή την ανεξαρτησία, για να μπορώ να κινούμαι ελεύθερα, να μην «εγκλωβίζομαι». Πρέπει να ομολογήσω όμως πως με κουράζει καμιά φορά αυτή η μοναχική πορεία.

Έχετε την αίσθηση της ευθύνης, να τιμάτε το παρελθόν σας και αυτό σας κάνει αυστηρή με τον εαυτό σας; Φαντάζομαι για να φτάσατε ως εδώ την καριέρα σας, αντιμετωπίσατε δυσκολίες.

Δεν ήταν τόσο δύσκολη αυτή η πορεία, είμαι από εκείνους τους ανθρώπους που τους έχει ευνοήσει η ζωή και η τύχη. Όταν ήμουν στο ΚΘΒΕ, ένας νεαρός ηθοποιός για να παίξει έναν μεγάλο ρόλο έπρεπε να περιμένει 10 χρόνια. Εγώ κατάφερα από μικρή ηλικία το αντίθετο και έκανα ντεμπούτο με τον ρόλο της Μπιάνκα στο «Το ημέρωμα της στρίγγλας» στο πλευρό της Μάγιας Λυμπεροπούλου και του Γιώργος Σεβαστίκογλου. Το θέατρο με υποδέχτηκε με μία μεγάλη αγκαλιά, χωρίς αυτό να σημαίνει πως πάντα με ευνοούσε η τύχη. Και ναι, κάποια στιγμή πρέπει να τιμά κάποιος το βιογραφικό του και αυτό που έχει κερδίσει με την συμπεριφορά του μέσα στον επαγγελματικό του χώρο. Δεν μου αρκεί κάποιος να είναι μόνο καλός ηθοποιός. Μετρά πολύ περισσότερο για εμένα η ανθρώπινη συμπεριφορά, η συναδελφική αλληλεγγύη, το αξιακό του σύστημα.

Νομίζω ότι και με το #Metoo μάθαμε να μην δικαιολογούμε πια, τις κακές συμπεριφορές στο όνομα της τέχνης…

Η δική μου η γενιά είχε μυθοποιήσει αρκετές συμπεριφορές. Τα πράγματα έχουν ευτυχώς πια επαναπροσδιοριστεί, έχουν μπει σε άλλη βαθμίδα οι συνεργασίες, θέλω να πιστεύω ότι δεν υπάρχουν πια σκιές. Με έχει τρομάξει πάντως το πόσο η εξουσία μπορεί να μεταλλάξει έναν άνθρωπο.

Η σχέση σας με την τηλεόραση είναι περισταστιακή αλλά πάντα καταλήγει σε επιτυχία. Σκέφτεστε να επιστρέψετε;

Είχα κάποιες προτάσεις αλλά δεν μας προέκυψε. Με την τηλεόραση έχω μία πάρα πολύ καλή σχέση, υπό όρους και χωρίς συχνότητα.

Η ζωή σας είναι μία βόλτα, για να χρησιμοποιήσω τον τίτλο της πρώτης σειράς του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, που είχε εσάς ως πρωταγωνίστρια;

Ναι, είναι μία βόλτα και δεν το λέω μόνο μεταφορικά. Από τότε που ήμουν μικρή, δεν βρισκόμουν ποτέ σε ένα σταθερό σημείο. Ο πατέρας μου επειδή ήταν αξιωματικός της αστυνομίας, έπαιρνε συχνά μεταθέσεις, αλλάζαμε συνέχεια πόλεις, σχολεία. Πάντα έχω να θυμάμαι ένα φορτηγό και μία μετακόμιση. Μετά είναι το θέατρο, που επίσης είναι μία διαφορετική βόλτα κάθε χρονιά. Έτσι έμαθα από μικρή, για αυτό ενδεχομένως μου αρέσουν και τα ταξίδια. Οξυγονώνεται το μυαλό μου και η ψυχή μου όταν ταξιδεύω. Αυτή την εποχή έχω πάθει «στερητικό σύνδρομο», γιατί έχω να ταξιδέψω από το περασμένο Πάσχα.

Επειδή αναφερθήκατε στον πατέρα σας και σε μία άλλη εποχή, βλέπετε διαφορές με την γενιά του γιου σας για παράδειγμα, ο οποίος έγινε και πρόσφατα μπαμπάς; Είναι αλλιώτικος ο τρόπος που αντιλαμβάνονται την ανατροφή των παιδιών τους;

Ο πατέρας μου δεν ήταν εκδηλωτικός με τα κορίτσια της οικογένειας, παρόλο που είχαμε και τη νιώθαμε καθημερινά τη φροντίδα και την αγάπη του. Ας είμαστε όλοι μας επιεικιείς για εκείνη τη γενιά γιατί ζούσαν - επειδή έτσι έμαθαν - ένα είδος συναισθηματικού ευνουχισμού. Και βλέπεις τώρα τους καινούργιους πατεράδες να μη φοβούνται τίποτε, να φοράνε το μάρσιππο, να πηγαίνουν βόλτα τα παιδιά τους, να τα χαϊδεύουν, να τα φροντίζουν, να έχουν ένα άλλο μοντέλο συμπεριφοράς.

Οι νέοι μπαμπάδες συμμετέχουν σε όλα, ακόμη και στα πιο πρακτικά θέματα της καθημερινότητας του παιδιού…

Σε όλα πια συμμετέχουν το κάνουν μάλιστα και με χαρά και το βλέπω και από τον γιο μου. Αυτό που παλιά δεν ήξεραν να αλλάξουν μία πάνα στα παιδιά τους και να τα ταΐσουν, δεν υφίσταται πια. Χαίρεσαι να βλέπεις αυτό το νέο μοντέλο της οικογένειας με τον πατέρα να έχει αυτή τη σχέση με τον γιο ή την κόρη του.

Θέλετε η εγγονή σας μεγαλώνοντας να αποκτήσει αυτό τον δυναμισμό και την ανεξαρτησία που έχετε ως χαρακτήρας;

(γελάει) Η εγγονή μου θα γίνει ό,τι θέλει εκείνη!