Απόψε, ένας έρωτας, ένας ύμνος και η Ιστορία

Μεγάλη Τρίτη και απόψε ακούγεται αιώνες τώρα το τροπάριο που έγραψε η Κασσιανή για να δοξάσει και προσευχηθεί στον Χριστό. Από πλούσια, φεουδαρχική οικογένεια, γεννημένη μεταξύ του 805 και του 810 μ. Χ. στην Κωνσταντινούπολη, υπήρξε φημισμένη καλλονή και πολύ καλλιεργημένη γυναίκα. Επιλέχτηκε για να συμμετέχει σε τελετή επιλογής νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, που την είχε οργανώσει η μητριά του Ευφροσύνη. Τότε, o αυτοκράτορας επέλεγε τη σύζυγο που του άρεσε, δίνοντας της ένα χρυσό μήλο. Πολύ ερωτευμένος μαζί της ο Θεοδόσιος, την πλησίασε κρατώντας το μήλο. «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» της είπε αλαζονικά, δηλαδή «από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά πράγματα», κάνοντας αναφορά στην Εύα και στο προπατορικό αμάρτημα. Ετοιμόλογη, εκείνη, του απάντησε: «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα», δηλαδή «και από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα ωραιότερα», εννοώντας πως η Παναγία γέννησε τον Χριστό. Ο Θεόφιλος, ως άνδρας και ως αυτοκράτορας, πληγώθηκε μπροστά σε όλη την αυλή, έτσι παρά τον έρωτα του, απέρριψε την Κασσιανή και διάλεξε τη Θεοδώρα από την Παφλαγονία της Μικράς Ασίας για σύζυγό του.

Η Κασσιανή ίδρυσε ένα κοινόβιο στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, κοντά στα τείχη της πόλης, του οποίου έγινε και η πρώτη ηγουμένη. Λέγεται, πως ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, πάντα ερωτευμένος μαζί της, μετανιωμένος που για χάρη του εγωισμού του, την έχασε, θέλησε να την συνετίσει και να την δει για μία τελευταία φορά πριν πεθάνει. Πήγε στο μοναστήρι. Η Κασσιανή ήταν μόνη στο κελί της γράφοντας το τροπάριό της όταν κατάλαβε πως ο αυτοκράτορας και οι αυλικοί του είχαν φτάσει. Έχοντας πολύ αγαπήσει και πληγωθεί, δεν ήθελε να αποσπαστεί απ' την ζωή της και την αφοσίωσή της στον Θεό, πια. Για να μην τον αντικρίσει και παρασυρθεί από συναισθήματα, κρύφτηκε στο ντουλάπι του κελιού της, αφήνοντας τον μισοτελειωμένο ύμνο πάνω στο τραπέζι. Ο Θεόφιλος μπαίνοντας στο κελί της, κατάλαβε πως μάταια την έψαχνε. Διάβασε όμως το χειρόγραφο της και συγκινήθηκε πολύ. Την ένιωσε κρυμμένη στο ντουλάπι, όμως, του αρκούσε που βρέθηκαν στον ίδιο απλά χώρο. Πρόσθεσε, λέγεται, ένα στίχο στον ύμνο, για να παραδεχτεί πως σε εκείνον τον αιθέριο τσακωμό εκείνη, είχε το δίκιο. Έγραψε «ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη». Η Κασσιανή άφησε τον στίχο για πάντα στον ύμνο της και έγινε κομμάτι της στην αιωνιότητα. Ο ύμνος, σε μια ελεύθερη απόδοσή του, λέει:

«Κύριε,
κείνη η γυναίκα
που σε τόσες αμαρτίες είχε αφεθεί,
ένιωσε τη θεότητά σου και τρέχοντας
έρχεται, κλαίγοντας, τα μύρα να προσφέρει
πριν έρθει ακόμα η ώρα της ταφής Σου.
Οϊμέ, φωνάζοντας, τι νύχτα σκοτεινή είν' αυτή
που μέσα μου υπάρχει;
τι όρεξη τρελή για ακόλαστη ζωή;
σαν το σκοτάδι
που δεν το σπάει του φεγγαριού αχτίδα
έτσι είν' ο έρωτάς μου ο σκοτεινός για αμαρτία.
Συ, που πελάγους ύδατα σε σύγνεφα αλλάζεις
δέξου από μένα τις πηγές τα δάκρυά μου
Κι αν έσκυψες στη γη αφήνοντας τον ουρανό
σκύψε και στων δικών μου στεναγμών το βάθος
Τα πόδια Σου με τα φιλιά μου θα σκεπάσω
θα τα στεγνώσω με τις μπούκλες των μαλλιών μου
κι ας φόβισαν της Εύας την καρδιά με της πατημασιάς τον ήχο
κείνο το σούρουπο μες της Εδέμ τον κήπο.
Της αμαρτίας μου το πλήθος και της Κρίσης Σου το βάθος
ποιος το μπορεί, να ξεδιαλύνει, ω, Εσύ που σώζεις ψυχές!
Μην, με αφήσεις παραπεταμένη σε μιαν άκρη,
Εσύ, που το έλεός Σου τέλος και όρια δε γνωρίζει.»