Μια μέρα στο Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα», εκεί όπου η λέξη «μαμά» βρίσκει το αληθινό της νόημα

Πιξελιασμένα πρόσωπα μικρών παιδιών, ιατρικά πορίσματα και εισαγγελικές παρεμβάσεις καθιστούν «νοσηρά λογικό» πως οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών στη χώρα μας έχουν πλήξει στη συνείδηση πολλών μια λέξη που κρύβει μέσα της το νόημα ολόκληρης της υπόστασής μας, τη λέξη «μαμά».

Με αυτό το ρεπορτάζ προσπαθήσαμε να αντιστρέψουμε αυτήν την εικόνα που έχει αποτυπωθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο και ψάξαμε να βρούμε τις γυναίκες αυτές που δεν βλέπουν τη μητρότητα ως επάγγελμα, αλλά ως λειτούργημα, βάζοντας όλη την καλοσύνη και τη μεγαλοψυχία τους στο καθημερινό, επαγγελματικό τους πρόγραμμα.

Έτσι σήμερα η σκέψη μας ταξίδεψε στα παιδιά που μεγαλώνουν, προσωρινά τουλάχιστον, χωρίς τη φυσική τους μητέρα έχοντας όμως στο πλευρό τους γυναίκες που αναλαμβάνουν να γίνουν μια δεύτερη μαμά, ένα πρόσωπο αναφοράς για τα παιδιά εκείνα που θα βρεθούν στο Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα».
«Γιατί αν σωθεί το παιδί, υπάρχει ελπίδα...»

Το Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα» είναι μια οικογένεια για όσους τη χρειάζονται

Είναι αλήθεια πως πριν την επίσκεψή μας στο Κέντρο Βρεφών, ένιωθα έναν κόμπο, αυτό το σφίξιμο στο στομάχι που έχεις πριν από μια συνάντηση που ξέρεις πως δεν θα γίνει κάτω από τις πιο φυσιολογικές συνθήκες του κόσμου. Γιατί αυτό σκέφτεσαι όταν συναντάς παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς τους γονείς τους, που βρίσκονται σε δομές φιλοξενίας χωρίς την οικογένειά τους και χωρίς να έχουν τα ίδια επιλέξει τη μετάβαση αυτή. Από τη στιγμή όμως που κάποιος θα βρεθεί στο Μητέρα ο κόμπος λύνεται και νιώθεις αυτήν τη γαλήνη και ζεστασιά που συναντάς στις πραγματικές οικογένειες. Και κάπως έτσι νιώθουν και οι γυναίκες που ζουν και λειτουργούν μέσα στο κέντρο που αυτή τη στιγμή φιλοξενεί 55 βρέφη και παιδιά ηλικίας από μερικών ημερών έως έξι ετών.

Το Μητέρα είναι μια τεράστια αγκαλιά για όλα τα παιδιά, είτε υπάρχει κακοποίηση, παραμέληση ή εγκατάλειψη, είτε τα μωρά φτάνουν εκεί με εισαγγελική εντολή.

Ο ρόλος του Κέντρου σε αυτή την τόσο τρυφερή ηλικία είναι αρχικά η προστασία των παιδιών και από τη στιγμή που αυτά θα μπουν στο Μητέρα υπάρχουν όλες οι ειδικότητες που θα τα βοηθήσουν- βρεφοκόμοι, ψυχολόγοι, εργοθεραπευτές -όλο το πλαίσιο εκείνο που κάνει το καλύτερο για τα παιδιά όσο βρίσκονται εκεί.

Στόχος είναι τα παιδιά να έχουν όχι απλά καλές αλλά άριστες συνθήκες διαβίωσης, να ζουν σε μια κανονικότητα και όσο πιο γρήγορα μπορεί να γίνεται η κοινωνική τους αποκατάστασή. Αυτό συμβαίνει είτε με τον θεσμό της αναδοχής ή και της υιοθεσίας, στην περίπτωση που δεν είναι εφικτό να επιστρέψουν στη βιολογική τους οικογένειά.

Πώς ζουν τα παιδιά στο «Μητέρα», μακριά από τη φυσική τους οικογένεια και τη μητέρα τους;

«Το Μητέρα δεν είναι ένα τυπικό ίδρυμα και ο στόχος του από τον Σεπτέμβριο του 1955 που φιλοξενήθηκε το πρώτο παιδί δεν ήταν να δημιουργηθεί ένα ίδρυμα κλειστής περίθαλψης αλλά ήταν τόσο πρωτοποριακό από το ξεκίνημά του γιατί έκανε αμέσως προγράμματα οικογενειακής αποκατάστασης. Στα δύο χρόνια λειτουργίας του, έκανε προγράμματα αναδοχής και υιοθεσίας κυρίως για παιδιά με αναπηρίες ή με προβλήματα υγείας, παιδιά που είναι δύσκολο να υιοθετηθούν, αλλά μέχρι σήμερα στο Κέντρο Βρεφών στηρίζεται πρώτα και πάνω απ’ όλα η επιστροφή στη βιολογική οικογένεια των παιδιών.

Στόχος και φιλοσοφία του Κέντρου παραμένει να υποστηρίξει τη φυσική οικογένεια, ώστε να ξεπεράσει την κρίση που οδήγησε το παιδί στο Μητέρα και να μπορέσει να αναλάβει ξανά το παιδί της.

Το Κέντρο υποστηρίζει τις οικογένειες αυτές με τέτοιους τρόπους ώστε να βελτιώνονται οι συνθήκες της ζωής της οικογένειας με συμβουλευτική βοήθεια, με ψυχολογική υποστήριξη, με συνεργασία με την κοινωνική υπηρεσία, επιλύοντας νομικά θέματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν οι οικογένειες ακόμα και με οικονομική βοήθεια. Το Μητέρα άλλωστε με τις προτάσεις του έχει συμβάλλει έτσι ώστε η πολιτεία να συνδράμει στις οικογένειες αυτές και να δημιουργείται ένα τέτοιο δίκτυο που η οικογένεια να μπορεί να αναλάβει το παιδί της και το παιδί αυτό να έχει μετέπειτα τη φροντίδα που πρέπει», τονίζει η Ελευθερία Ψαρρά – Αναπληρώτρια Επιστημονική Διευθύντρια στο Μητέρα και συνεχίζει τονίζοντας

«Το Μητέρα δέχεται περιπτώσεις παιδιών και οικογενειών από όλη τη χώρα, υπάρχει συνεργασία με όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες σε όλη τη χώρα, με τα νοσοκομεία, με τα μαιευτήρια αλλά και με τις εισαγγελίες. Όπως και να έρθει ένα παιδί εδώ, ξεκινάμε τη συνεργασία με τη φυσική οικογένεια, ακόμα και στις περιπτώσεις που ένα παιδί έχει βρεθεί ή αφεθεί σε ένα σημείο ή στο νοσοκομείο.

Εμείς ψάχνουμε να βρούμε τη μητέρα αλλά και τους δύο γονείς ή την ευρύτερη οικογένεια, αναζητούμε τις αιτίες που την οδήγησαν να αφήσει το παιδί και αν είναι δυνατό την βοηθάμε να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής και να αναλάβει τελικά ξανά το παιδί. Οι φυσικοί γονείς τα τελευταία χρόνια και ίσως τις τελευταίες δεκαετίες δεν έχουν να αντιμετωπίσουν αυτό που είχαν παλαιότερα οι οικογένειες, το στίγμα. Οι άνθρωποι που ζητούν την προστασία του παιδιού τους ή αφήνουν ένα παιδί, έχουν πολυσύνθετα προβλήματα, ψυχικής υγείας, νοητικής στέρησης, προβλήματα με τον νόμο ή γενικά δεν ζουν μια συγκροτημένη ζωή. Συνήθως, βλέπουμε παιδιά οικογενειών που δεν έχουν καλές σχέσεις, που συγκρούονται, που δεν έχουν στήριξη από την οικογένειά τους, που μπορεί να κάνουν χρήση ουσιών, που οι ίδιοι έχουν δυσκολευτεί στην παιδική τους ηλικία κι ύστερα έγιναν οι γονείς και δεν έχουν την ωριμότητα να δώσουν στο παιδί τους τη φροντίδα που χρειάζεται. Αυτό που ενδιαφέρει εμάς είναι όταν έρθει ένα παιδί εδώ, να κατανοήσουμε τα προβλήματα της φυσικής οικογένειας εφόσον υπάρχει, ώστε όταν το παιδί επιστρέψει σε αυτή, να έχει μια καλή ζωή».

Και είναι αλήθεια πως τα παιδιά που ζουν στο Μητέρα έστω και προσωρινά, ζουν μια κανονικότητα την οποία οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτό προσπαθούν πάνω και πέρα από όλα να τους εξασφαλίσουν. Στα παιδιά αυτά, παρακολουθείται η υγεία τους, είναι περιποιημένη εμφάνισή τους, δίνεται βάση στη διατροφή τους, έχουν εξωτερικά ερεθίσματα, πηγαίνουν κανονικά στον βρεφονηπιακό σταθμό, παίζουν στην παιδική χαρά και έχουν την ευκαιρία να δουν θέατρο ή να απολαύσουν ένα μπάνιο στη θάλασσα το καλοκαίρι, ό,τι δηλαδή θα απολάμβανε κάθε παιδί στην ηλικία τους.

Στην επίσκεψή μας στο Κέντρο, είδαμε τα παιδιά να παίζουν χαρούμενα, να τρώνε, να μας γελάνε με χαμόγελο πλατύ και αληθινό και μιλήσαμε με αυτές τις γυναίκες που δουλειά τους είναι να γίνονται μαμάδες για τα μωρά και τα νήπια που ζουν στο «Μητέρα».

Στη κουβέντα μας με τη Μαρία Στεργιοπούλου, προϊσταμένη της Βρεφοκομικής Υπηρεσίας που σε λίγους μήνες θα πάρει σύνταξη από το κέντρο, αφουγκραστήκαμε τον καθημερινό της αγώνα, το νοιάξιμο για τα 55 αυτά παιδιά που ζουν στο Κέντρο.

«Αυτό που ζητούν τα παιδιά είναι ένα σταθερό πρόσωπο αναφοράς, μέχρι να μπορέσουν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους. Σίγουρα με βάση την ηλικία του παιδιού, είναι διαφορετική και η προσαρμογή του. Κάποιες φορές νιώθεις άσχημα όταν πας στο σπίτι. Αν χρειαστούμε κάτι το συζητάμε και με τους ψυχολόγους μας. Δεν μπορούμε να απαντήσουμε σε όλα τα ερωτήματα των παιδιών αλλά οι ψυχολόγοι μας βοηθούν να δώσουμε τις σωστές απαντήσεις σε αυτά.

Τα παιδιά της δομής με τα παιδιά μου δεν τα ξεχώρισα ποτέ. Τα παιδιά θέλουν ένα σταθερό πρόσωπο αναφοράς, θέλουμε να είμαστε εδώ στα παιδιά στο 100%, να μας μιλήσουν, να κλάψουν, να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, να ακουμπήσουν πάνω μας. Δίνουμε πράγματα στα παιδιά που θα χρησιμοποιήσουν και αργότερα στη ζωή τους, είναι οι βάσεις στην ανάπτυξη των παιδιών και έξω από εδώ», τονίζει η κυρία Στεργιοπούλου.

Ποια είναι όμως η μεγαλύτερη δυσκολία στην επαφή με τα παιδιά που φτάνουν στο «Μητέρα»;

«Οι ηλικίες των παιδιών που φτάνουν. Όσο πιο μεγάλα είναι τα παιδιά που φτάνουν στο Κέντρο και έχουν αποκτήσει σχέσεις και δεσμούς με την οικογένειά τους, τόσο πιο δύσκολο είναι να προσαρμοστούν στη νέα τους ζωή. Εκεί είναι το πιο δύσκολο κομμάτι του βρεφοκόμου, να βοηθήσει τα παιδιά με τη βοήθεια των ψυχολόγων της κοινωνικής υπηρεσίας να προσαρμοστούν στη νέα τους ζωή γιατί χρειάζονται χρόνο. Είμαστε μια ομάδα που αλληλοστηριζόμαστε για το καλό των παιδιών. Έχω ζήσει πολλές ξεχωριστές στιγμές εδώ. Όταν τα παιδιά φεύγουν από δίπλα μας, είναι πολύ συγκινητικό. Έχουν έρθει αρκετά παιδιά που θέλουν να επιστρέψουν, να μας δουν. Εμείς, αποκτούμε δεσμό ως βρεφοκόμοι, είμαστε το πρόσωπο αναφοράς για τα παιδιά αυτά και βοηθάμε έτσι και τις οικογένειες που θα υιοθετήσουν ή τις ανάδοχες οικογένειες αλλά και τις βιολογικές οικογένειες, να υποδεχτούν τα παιδιά αυτά με τον τρόπο που πρέπει, εκεί ο ρόλος ο δικός μας είναι να αναπτυχθεί ο δεσμός του παιδιού με την οικογένειά του», συμπληρώνει η κυρία Στεργιοπούλου.

«Η φύση της δουλειάς είναι τέτοια που πρέπει να είσαι παρούσα και δοτική, το παιδί σε θέλει εκεί ενώ το άλλο κομμάτι είναι το πώς εγώ θα διαχειριστώ τα παιδιά, ειδικά όσα έχουν περάσει πιο δύσκολες καταστάσεις. Πρέπει να ξέρεις πώς θα φερθείς, τι θα πρέπει να πεις. Το σημαντικό είναι να είσαι εκεί, να μπορούν να σε εμπιστευτούν, να μοιραστούν το συναίσθημά τους για να μπορούν να το διαχειριστούν», εξηγεί η Γιασεμίνα Χατζηαναγνώστου – Βρεφονηπιοκόμος στο τμήμα της δημιουργικής απασχόλησης και συμπληρώνει:

«Έφευγα και κουβαλούσα τις ιστορίες των παιδιών και τις μετέφερα. Έμαθα σταδιακά να το διαχειρίζομαι αυτό και όταν είμαι εδώ το ζω στο 100% και μετά φροντίζω να φεύγω γεμάτη. Κάνω το καλύτερο που μπορώ όσο είμαι εδώ για τα παιδιά αυτά, δεν νιώθω μόνη, μοιράζομαι όλη την εμπειρία με τους συναδέλφους, τους κοινωνικούς λειτουργούς, τους ψυχολόγους, τους γιατρούς, είμαστε μια ομάδα που υποστηρίζει το παιδί και φυσικά έρχονται παιδιά που επιστρέφουν για να με δουν. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και πάντα η κοινωνική υπηρεσία αξιολογεί αν χρειάζεται να διατηρηθεί η επαφή. Συνήθως τα παιδιά προετοιμάζονται για την μετάβαση, είτε σε μια νέα οικογένεια, είτε στην οικογένειά τους και ο δεσμός που έχουν με εμάς, μετατίθεται», εξηγεί η βρεφονηπιοκόπος και αποκαλύπτει την πιο ωραία διάσταση του λειτουργήματος το οποίο ασκεί.

«Οι αγκαλιές, τα χαμόγελα, τα φιλιά, τα παιχνίδια, η επαφή με τα παιδιά, έτσι δημιουργείται μια σχέσης εμπιστοσύνης και μέσα από αυτή τα παιδιά γνωρίζουν τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους. Θέλουμε να είμαστε εκεί για τα παιδιά αυτά για να δουν και τον εαυτό τους πιο δυνατό, να εξερευνήσουν τον χώρο, να παίξουν με τους φίλους τους και να δημιουργήσουν έναν πλήρη και χαρούμενο εαυτό», εξηγεί χαρακτηριστικά.

Πλήρης ψυχολογική υποστήριξη στα παιδιά και στις βρεφονηπιοκόμους:

«Τη στιγμή που τα παιδιά φτάνουν στο Κέντρο και ειδικά όταν ένα παιδί είναι μεγαλύτερης ηλικίας και απομακρύνεται απότομα από την οικογένειά του, στα δύο ή τρία του χρόνια ζωής, χρειάζεται πέρα από τη φροντίδα τη σωματική, υποστήριξη στο να καταλάβει πως αυτό που συμβαίνει είναι για το καλό του. Σταδιακά το παιδί μπορεί να προσαρμοστεί και η βρεφονηπιοκόμος είναι ένα πρόσωπο αναφοράς, είναι εκείνη που θα κάνει το παιδί να νιώσει ασφάλεια. Πολλές φορές τα παιδιά στις βρεφοκόμους εκφράζουν και ιστορίες που κουβαλούν, οπότε εκείνες πρέπει να είναι προετοιμασμένες γι’ αυτό, να είναι σε θέση να ακούσουν κι όχι απαραίτητα να δώσουν λύση, να έχουν τα παιδιά την αίσθηση και τη σιγουριά πως θα τα ακούσουμε με την καρδιά μας.

Το άλλο που είναι δύσκολο, είναι επειδή μιλάμε για αρκετά παιδιά συγχρόνως, υπάρχει ένα μοίρασμα της προσοχής. Οι βρεφονηπιοκόμοι θέλουν να ανταποκριθούν αλλά οι ανάγκες είναι μεγάλες και νιώθουν κι εκείνες να ακυρώνονται. Οπότε τις βοηθάμε να αποδεχτούν τα όρια του δικού τους του ρόλου και να αφοσιώνονται 100% στο παιδί στον χρόνο που βρίσκονται μαζί του. Κι έπειτα οι βρεφονηπιοκόμοι θέλουν στήριξη στον αποχωρισμό, όταν ένα παιδί φεύγει από εδώ, ανθρώπινα αναπτύσσονται και συναισθήματα, κι ενώ με το μυαλό ξέρει πως αυτό που συμβαίνει είναι για το καλό του παιδιού, χρειάζεται χρόνος για τις γυναίκες αυτές που είναι μια δεύτερη μητέρα για τα παιδιά. Το σημαντικό είναι πως οι βρεφονηπιοκόμοι φροντίζουν το δέσιμο που είχαν με τα παιδιά, να μεταφερθεί στον γονιό, είτε στον φυσικό, είτε στον θετό», τονίζει η ψυχολόγος του Μητέρα, Αλεξάνδρα Δημητριάδου.

Το Μητέρα άλλωστε ποτέ δεν είχε τη μορφή ιδρύματος

Οι βρεφοκόμοι που ζουν και εργάζονται σε αυτό είναι το πρώτο πρόσωπο αναφοράς για ένα παιδί. Αυτό πιστοποιεί και η Ελευθερία Ψαρρά – Αναπληρώτρια Επιστημονική Διευθύντρια στο Μητέρα, η οποία εξηγεί:

«Οι βρεφοκόμοι δεν μπαίνουν στον ρόλο μιας δεύτερης μητέρας ακριβώς γιατί υπάρχει μια προσωρινότητα, αλλά είναι πραγματικά το πρώτο πρόσωπο αναφοράς για τα παιδιά αυτά, παίζει τον ρόλο της μητέρας και καλείται να συνδεθεί ψυχικά με το παιδί. Αν το παιδί συνδεθεί με ένα πρόσωπο συγκεκριμένα, κατόπιν το παιδί αυτό θα μπορέσει με την κατάλληλη βοήθεια, να περάσει και στη νέα του οικογένεια, γι’ αυτό και μιλάμε για σταθερά πρόσωπα φροντίδας. Οι άνθρωποι εδώ δίνουν κομμάτι από την ψυχή τους, δεν βλέπουν σαν δουλειά αυτό που κάνουν, αυτή η επαφή με τα παιδιά, πάντα συγκινεί και ευαισθητοποιεί, ένα ένα κομμάτι ζωντανό, αυτή η παρουσία η δική σου που θα μετρήσει σε ένα παιδί για όλη του τη ζωή. Οι βρεφονηπιοκόμοι με τη βοήθεια των ψυχολόγων και της κοινωνικής υπηρεσίας, κάνουν πολλά πράγματα με τα παιδιά, αγωνιούν για τα παιδιά, δείχνουν ενδιαφέρον, δένονται με τα παιδιά. Δεν υπάρχουν περιορισμοί εδώ. Οποιοδήποτε παιδί, οποιασδήποτε προέλευσης και οποιαδήποτε γυναίκα χρειάζεται βοήθεια και εμπίπτει στα προγράμματα του Μητέρα θα βοηθηθεί. Δεν μπαίνουν περιορισμοί στη φυλή ή την ηλικία.

Το μόνο μας παράπονο είναι η έλλειψη σταθερού προσωπικού στον δημόσιο τομέα και αυτό δημιουργεί δυσκολίες κι εδώ. Επειδή ο χώρος είναι ευαίσθητος, πρέπει να έρχεται προσωπικό μόνιμο που να εκπαιδεύεται και να παραμένει εδώ. Αν ένας άνθρωπος έρθει για οκτώ μήνες, τα παιδιά δεν μπορούν να έχουν τη σύνδεση που πρέπει, όλοι συμφωνούν σε αυτό αλλά λύση δεν έχει δοθεί».

Κάπως έτσι τελείωσε η επίσκεψή μας στο Κέντρο Βρεφών και αυτό που κρατήσαμε είναι το μεγάλο χαμόγελο των μεγαλύτερων παιδιών και η ηρεμία και τα γέλια των βρεφών του Κέντρου. Μωράκια πέντε και οκτώ μηνών που μεγαλώνουν με το άγγιγμα και τη ζεστή αγκαλιά των γυναικών που μπορεί να μην είναι η μητέρα που τα γέννησε αλλά τα φροντίζουν με την προσοχή και την τρυφερότητα που χαρακτηρίζει κάθε υπέροχη μαμά. Κι αυτό είναι που μετράει.

Φωτογραφίες: Λευτέρης Παρτσάλης