Ανεζίνα Σολωμονίδου:«Η αργή αλλά συνεχής αποκρυπτογράφηση του αγνώστου με κάνει όλο & πιο ρομαντική»

Ήσασταν από τα παιδιά που από μικρά λάτρευαν την αστρονομία και κοιτούσαν πάντα με θαυμασμό, τον ουρανό;

Ήμουν πιο πολύ από τα παιδιά που λάτρευαν τον φυσικό κόσμο, δηλαδή τη γεωλογία, τη θάλασσα, τον βυθό, τα φυτά, τα ζώα και θαύμαζα τα φυσικά φαινόμενα και τη συνύπαρξη. Μεγαλώνοντας και γύρω στα χρόνια του γυμνασίου, άρχισε να ανεβαίνει το βλέμμα μου προς τα επάνω, καθώς με είχε επηρεάσει πολύ η σειρά «X-Files» και η ταινία «Contact», που πραγματεύονται το διάστημα και την ύπαρξη ζωής έξω από τη Γη.

Τι είναι η Πλανητική Γεωλογία και πoιο ήταν το ακαδημαϊκό μονοπάτι που ακολουθήσατε για να φτάσετε να εργάζεστε στη ΝASA και στην ESA;

Η πλανητική γεωλογία ή πλανητολογία είναι ο τομέας των πλανητικών επιστημών που ασχολείται με τη γεωλογία των ουράνιων σωμάτων, κατά κύριο λόγο των πλανητών και των φεγγαριών τους, αλλά και μικρότερων σωμάτων, όπως π.χ. αστεροειδών, κομητών, και μετεωριτών. Η δική μου πορεία ξεκίνησε με ένα πτυχίο στη Γεωλογία, όπου επικεντρώθηκα στην ηφαιστειολογία, καθώς η ηφαιστειότητα είναι ένα συμπαντικό φαινόμενο και συνέχισα με μεταπτυχιακές σπουδές στην πλανητική γεωλογία και εξειδίκευση μέσω της διδακτορικής μου διατριβής στους παγωμένους δορυφόρους του Κρόνου. Από εκεί και λόγω αυτής της εξεδίκευσης βρέθηκα να εργάζομαι στη NASA στην αποστολή Cassini και έπειτα στην ESA στην προετοιμασία της νέας μεγάλης αποστολής στους γιγάντιους άεριους πλανήτες, την αποστολή JUICE, η οποία θα εκτοξευθεί φέτος τον Απρίλιο.

Ποια είναι η πιο συχνή ερώτηση που σας κάνει κάποιος που μαθαίνει τη δουλειά σας; Αν υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες, πχ;

Ναι, κυρίως αυτό, που είναι λογικό αφού είναι ένα πανανθρώπινο, υπαρξιακό και φιλοσοφικό ερώτημα. Εξίσου συχνά όμως με ρωτούν και ποια σημαντικά μυστικά μας κρύβει η NASA, οπότε και εξηγώ ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Έχετε πει πως «ο Τιτάνας είναι το αγαπημένο μου ουράνιο σώμα και εκείνο που έχω ερευνήσει περισσότερο απ’ όλα στην καριέρα μου». Τι τον κάνει τόσο ξεχωριστό;

Ο Τιτάνας, ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου και δεύτερος μεγαλύτερος του ηλιακού μας συστήματος μετά τον δορυφόρο του Δία Γανυμήδη είναι ένας αξεπέραστα υπέροχος κόσμος που μοιάζει με τη Γη περισσότερο από κάθε άλλο σώμα του συστήματός μας. Έχει αζωτούχα ατμόσφαιρα, όπως η Γη, γεμάτη με οργανικά στοιχεία, πλούσια γεωλογία με βουνά, θίνες (όπως η Σαχάρα), ποτάμια συστήματα, ακόμα και λίμνες γεμάτες με υδρογονάνθρακες. Επίσης, έχει έναν εσωτερικό υγρό ωκεανό και πιθανά κρυοηφαίστεια. Αν και η θερμοκρασία στην επιφάνεια του Τιτάνα είναι εξαιρετικά κρύα για τα δικά μας δεδομένα, μιας και βρίσκεται στους -180° Κελσίου, η ύπαρξη των οργανικών στην ατμόσφαιρα, του υγρού ωκεανού στο εσωτερικό και της δυναμικής γεωλογίας στην επιφάνεια, κάνουν τον Τιτάνα έναν δυνατό υποψήφιο για την πιθανότητα κατοικισημότητας, δηλαδή πιθανά ικανό για να αναπτύξει και να διατηρήσει ζωή. Η αποστολή Dragonfly που αποτελείται από έναν τύπο μεγάλου drone, θα εκτοξευθεί το 2027 και θα φτάσει στο σύστημα του Κρόνου και τον Τιτάνα το 2034, για να μελετήσει σε βάθος την αστροβιολογία του δορυφόρου, πετώντας σε δεκάδες διαφορετικές και πολλά υποσχόμενες τοποθεσίας του Τιτάνα, που θα έχουμε υποδείξει από πριν μέσω της έρευνας μας.

3 εκατομμύρια likes στη φωτογραφία της NASA από το πανίσχυρο τηλεσκόπιο James Webb

Bλέπετε ταινίες όπου ο κόσμος καταστρέφεται; πχ 2012, ή film με επίκεντρό τους ταξίδια στο διάστημα, πχ. Interstellar; Και αν ναι, τι σκέφτεστε;

Ναι βεβαίως και βλέπω. Επιλέγω ωστόσο ποιες θα δω, γιατί όσο μπορεί να με ευχαριστήσει μια τέτοια ταινία, τόσο εύκολα μπορεί και να με τσαντίσει αν υπάρχει πλήρης διαστρέβλωση της επιστήμης. Το Interstellar π.χ. που αναφέρατε είναι μια εξαιρετική ταινία, η οποία όταν βγήκε, ο σεναριογράφος της ταινίας Jonathan Nolan μας επισκέφθηκε στο κέντρο της NASA JPL και μας μίλησε για την πραγματική σχέση του σεναρίου με την επιστήμη, καθώς επιστημονικός σύμβουλος για την ταινία ήταν ο καθηγητής του Caltech (το ‘Πανεπιστήμιο’ της NASA) Kip Thorne, ένας από τους θεμελειωτές της θεωρίας των ‘σκουληκότρυπων’.

Τι δείχνει η ποσόστοση για τη συμμετοχή των γυναικών στις πλανητικές επιστήμες;

Δείχνει την επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση της παρουσίας γυναικών και άλλων φύλων εκτός του αντρικού, που εκπροσωπείτε κατά μεγάλη πλειοψηφία στις επιστήμες γενικότερα και ειδικά στις διαστημικές και πλανητικές επιστήμες. Αυτό πρέπει να γίνει με θέσπιση νόμων που να υποστηρίζει τη θέση των άλλων φύλων στην εργασία, με προστασία και στήριξη στο ανθρώπινο δικαίωμα της απόκτησης παιδιού, της ίσης μισθοδοσίας, της ασθένειας, της προστασίας των δικαιωμάτων του φύλου, της εθνικότητας, της σεξουαλικότητας, της προσβασιμότητας και άλλων.

Μιλήστε μας για το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος. Ιδρύθηκε το 2019 και ποιος είναι ο στόχος του σήμερα;

Το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (Hellenic Space Center -HSC) είναι η διαστημική υπηρεσία της Ελλάδας και ιδρύθηκε το 2019 αλλά συμπληρώθηκε με επιστημονικό προσωπικό το 2022. Κάπου εκεί επέστρεψα και εγώ στην Ελλάδα, για να αναλάβω τη θέση Ειδικού Επιστήμονα για τη Διαστημική Επιστήμη και την Εξερεύνηση του Διαστήματος. Το κέντρο, ως εθνική υπηρεσία διαστήματος, είναι υπεύθυνο για την προώθηση, διάδοση, εφαρμογή και αξιοποίηση της εθνικής διαστημικής στρατηγικής της Ελλάδας. Στο πλαίσιο των καθηκόντων μου λοιπόν, είμαι υπεύθυνη για τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υλοποίηση προγραμμάτων που σχετίζονται με την έρευνα και ανάπτυξη στους τομείς της Διαστημικής Επιστήμης και της Εξερεύνησης του Διαστήματος, σε συνεργασία με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στους τομείς αυτούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Διαβάζοντας τις συνεντεύξεις σας πιστεύετε ότι θα υπάρξουν νέα κορίτσια που «κάτι θα βρουν» σε αυτές και θα ακολουθήσουν το δικό σας επάγγελμα;

Πιστεύω πως μέσα από τις συνεντεύξεις ενός επαγγελματία ερευνητή, κάποιο άτομο μπορεί να πάρει πληροφορία σχετικά με την ταυτότητα της εργασίας και των δυνατοτήτων που προσφέρει, ίσως ακόμα και ένα κίνητρο, μια ιδέα, ένα έναυσμα. Από εκεί και πέρα χρειάζεται να υπάρχει μια κοινωνική κουλτούρα που να στηρίζει και να αναδεικνύει τη σπουδαιότητα και σημαντικότητα της επιστήμης. Αυτό θα αποτελέσει το βασικό κίνητρο, πέρα από το προσωπικό ενδιαφέρον, για να ακολουθήσει ένα νέο άτομο ένα ερευνητικό-επιστημονικό επάγγελμα που βοηθάει στην ανάπτυξη και εξέλιξη.

Ellen Ochoa: Η πρώτη ισπανόφωνη γυναίκα που ταξίδεψε στο Διάστημα

Έχετε δεχτεί σεξιστικά σχόλια για τη δουλειά σας όλα αυτά τα χρόνια;

Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, για να αντιμετωπίσεις κάτι δεν χρειάζεται να συμβαίνει σε σένα, μπορεί να συμβαίνει στον διπλανό σου. Η έννοια του σεξισμού, όπως και όλων των ειδών οι διακρίσεις, δεν έχουν όρια και δεν παραβλέπουν ιδιότητες. Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και υπάρχει, όπου υπάρχουν άνθρωποι και για αυτό είναι πολύ σημαντικό ο νομοθέτης να προστατεύει το άτομο κοινωνικά, εργασιακά, ατομικά. Σε επόμενο επίπεδο και αφού υπάρχει πολιτειακή κάλυψη, σημαντικό είναι εμείς οι ίδιοι να δημιουργούμε περιβάλλοντα, όπου σχόλια διάκρισης όλων των ειδών δεν έχουν καμία θέση, όπως και το άτομο που τα εκφέρει.

Σε ένα fiction σενάριο μετοίκησης σε άλλον πλανήτη τι θα άξιζε να σωθεί από τη γη και τι δεν θα σας πείραζε να μείνει πίσω;

Δεν θα επιθυμουσα διακαώς να σωθεί κάτι, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι σε έναν ενδεχόμενο αποικισμό σε άλλο ουράνιο σώμα θα μεταφέραμε και τα δικά μας «πράγματα», κάτι που θα μόλυνε το ιθαγενές περιβάλλον και αν η ιστορία έχει δείξει κάτι, είναι ότι κάτι τέτοιο στη Γη υπήρξε πάντα καταστροφικό. Αν όμως μπορούσε ακίνδυνα να διασωθεί κάτι, θα άξιζε να είναι τα παγκόσμια λογοτεχνικά βιβλία και η μουσική.

«Per aspera ad astra»: Ποιες είναι οι δυσκολίες που έχετε αντιμετωπίσει στην καριέρα σας έως τώρα;

Υπάρχουν οι επιστημονικές δυσκολίες που αφορούν τα όρια της τεχνολογίας και της πρόσβασης που έχουμε σε περιοχές και μέρη του διαστήματος, αλλά και οι τεχνικές που αφορούν την κοσμική θέση της επιστήμης στη συνείδηση του είδους μας που πολλές φορές διεστρεβλώνεται. Νομίζω το πρώτο το αντιμετωπίζω πιο εύκολα από το δεύτερο και σίγουρα μου δίνει και ώθηση να ξεπερνώ αυτά που θεωρώ προσωπικά όρια.

H επιστήμη σας πώς σας έχει επηρεάσει ως άνθρωπο; Σας έχει κάνει πιο κυνική, πιο ρεαλίστρια, πιο ρομαντική;

Είναι ενδιαφέρον ο τρόπος που θέτετε την ερώτηση και συνδέοντάς την με την προηγούμενη μου απάντηση μπορώ να πω ότι η συχνή κοινωνική και πολιτειακή «απόρριψη» της επιστήμης, μέσω της αμφισβήτησης της επιστήμης και της εμπιστοσύνης σε αντιεπιστημονικές μεθόδους παγκοσμίως, καθώς και η ηχηρή έλλειψη χρηματοδότησης ερευνητικών κέντρων και Πανεπιστημίων στην Ελλάδα, με έχει κάνει πιο ρεαλίστρια και σίγουρα πιο κυνική. Από την άλλη πλευρά, η επιστημονική ανάλυση, η ανακάλυψη και η αργή αλλά συνεχής αποκρυπτογράφηση του αγνώστου, με κάνει όλο και πιο ρομαντική και αισιόδοξη.

Το μότο σας για τη ζωή είναι…

Αλληλεγγύη, Ευδαιμονία, ‘Απειρο. Περισσότερο νοηματοδοτούμενες λέξεις, παρά μότο.