Διαδικτυακή βία: Ο Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κων/νος Κυρανάκης μιλάει για τη μεγάλη μάστιγα

Η αυξανόμενη διάδοση του διαδικτύου, η ραγδαία εξάπλωση των κινητών υπηρεσιών πληροφόρησης και η ευρεία χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε συνδυασμό με την υφιστάμενη έξαρση της βίας σε βάρος γυναικών και κοριτσιών έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση της διαδικτυακής βίας, η οποία αποτελεί πλέον εντεινόμενο παγκόσμιο πρόβλημα με πιθανές σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

Από το «Panic Room», τη δημοφιλή ταινία του 2002 με τη Jodie Foster, φτάσαμε στο Panic Button του 2023. Το κοινό τους; Ότι και τα δύο προορίζονται για τρομαγμένες γυναίκες που, ούσες σε ευάλωτη θέση, αναζητούν ένα ασφαλές μέρος, μια διέξοδο από τον πανικό. Στο 2023 ο πανικός αυτός μπορεί να έχει τις ρίζες του στο (dark) web και όσους επιτήδειους το χρησιμοποιούν για να εκμεταλλευτούν, τρομοκρατήσουν και να ασκήσουν βία σε ανυποψίαστες γυναίκες.

Πίσω από την άλλη πλευρά της οθόνης μπορεί να είναι ο γείτονας, ο συνεργάτης, ακόμη και κάποιο συγγενικό μας πρόσωπο, που «κρύβεται» πίσω από το user name του προκειμένου να αποσπάσει ενδεχομένως προσωπικά δεδομένα και φωτογραφίες ή να προβεί σε οποιαδήποτε άλλη εγκληματική πράξη. Φυσικά και αυτό είναι βία και μάλιστα έμφυλη. Το αρνητικό της έμφυλης διαδικτυακής βίας, είναι το σχεδόν απεριόριστο των δυνατοτήτων που προσφέρει, στο αχανές του digital κόσμου. Το θετικό της; Ότι αφήνει πάντα «ίχνη» αρκεί να ξέρουμε να αποταθούμε στους ιθύνοντες, χωρίς ντροπή ή αίσθημα ενοχών γιατί «κάτι θα κάναμε λάθος και εμείς».

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών συνομιλήσαμε με τον Υφυπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, προκειμένου να μας απαντήσει σε κάποια κομβικά ερωτήματα.

Κύριε Κυρανάκη, για ποιο λόγο τα περιστατικά έμφυλης διαδικτυακής βίας συχνά δεν διώκονται ποινικά;

Διώκονται όλα όσα καταγγέλλονται και συνοδεύονται από στοιχεία. Η διαδικτυακή βία αφήνει πάντα ίχνη, οπότε είναι πιο εύκολο για μια γυναίκα να καταγγείλει ένα περιστατικό.

Η Ελλάδα έχει ένα από τα πιο αυστηρά θεσμικά πλαίσια στην Ευρώπη τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και πρέπει να πω ότι είμαι εξαιρετικά περήφανος που ανήκω σε μια κυβέρνηση που έφερε στη Βουλή και ψήφισε την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα.

Οι πράξεις έμφυλης βίας όπως οι βιασμοί θεωρούνται πλέον κακουργηματικές και επιφέρουν πολυετείς ποινές κάθειρξης, σε κάποιες περιπτώσεις και ισόβια. Η διαδικτυακή βία είναι προένδειξη πιθανών περιστατικών και γι αυτό η Ελληνική Αστυνομία είναι εκπαιδευμένη να επεμβαίνει υπέρ των γυναικών μετά από καταγγελίες.

Γιατί δεν δίνεται έμφαση στο βαθμό που αναλογεί σε αυτό το σοβαρό θέμα με διάφορες παράδειγμα εκστρατείες με στόχο την ενημέρωση και την πρόληψη; Δεν θα πρέπει να διοργανωθούν σεμινάρια στο πλαίσιο της εκπαίδευσης των αστυνομικών αρχών, ανάγκη για εκστρατείες ευαισθητοποίησης που θα ενημερώνουν τις γυναίκες και τα κορίτσια για τη διαδικτυακή έμφυλη βία, τα έννομα δικαιώματά τους και τις διαθέσιμες υπηρεσίες υποστήριξης;

Υπάρχει μεγάλη έμφαση, τόσο σε πολιτικό όσο και επικοινωνιακό επίπεδο. Μετά τις μεγάλες εκστρατείες του 2021 και 2022, οι καταγγελίες έχουν πολλαπλασιαστεί κάτι που αποδεικνύει ότι πλέον οι γυναίκες δεν φοβούνται να μιλήσουν.

Κάθε γυναίκα μπορεί να καταγγείλει περιστατικό και να μάθει τα δικαιώματα που της προσφέρει ο Νόμος από την 24ωρη γραμμή SOS 15900. Στην άλλη άκρη του ακουστικού υπάρχουν άνθρωποι εκπαιδευμένοι και έτοιμοι να ακούσουν, να υποστηρίξουν και να κατευθύνουν τα θύματα βίας. Μόνο φέτος έχει δεχθεί πάνω από 4700 κλήσεις από γυναίκες που ήθελαν να καταγγείλουν ένα περιστατικό βίας.

Πού πιστεύετε ότι οφείλεται το γεγονός ότι μία γυναίκα δεν θα προβεί εύκολα σε καταγγελία κάποια διαδικτυακής παρενόχλησης; Είναι το κοινωνικό στίγμα που θα την αποτρέψει και αν ναι τι πρέπει να συμβεί για να αλλάξει αυτό;

Η νοοτροπία μια ολόκληρης κοινωνίας δεν αλλάζει με ένα Νόμο, όσο αυστηρός κι αν είναι αυτός. Όσο πιο συντηρητική είναι η κοινωνία τόσο μια γυναίκα θα δυσκολευτεί, πιστεύοντας ότι δεν θα βρει δικαίωση και εύκολα θα σωπάσει.

Για να αναγνωρίσουν οι γυναίκες τη βία, να σταθούν απέναντι της και τελικά να τη καταγγείλουν πρέπει να συνηγορούν ταυτόχρονα οι εξής προϋποθέσεις : Ενημέρωση ενδυνάμωση, και αλλαγή κοινωνικών προτύπων. Αντιλαμβανόμαστε ότι η αντιμετώπιση της βίας δεν είναι υπόθεση γυναικών είναι υπόθεση γυναικών και ανδρών. Είναι υπόθεση ατομική, οικογενειακή, κοινωνική και φυσικά πολιτική.

Ο φόβος είναι ο μεγάλος αντίπαλος και για να τον αντιμετωπίσουμε η κοινωνία μας πρέπει να δημιουργεί γυναίκες δυνατές με επίγνωση των δικαιωμάτων τους με οικονομική ανεξαρτησία, με επαρκή εκπαίδευση και όλα αυτά μέσα σε συνθήκες ασφάλειας. Μόνο οι δυνατές γυναίκες είναι αυτές που δεν θα φοβηθούν να καταγγείλουν όποια μορφή βίας.

Τα mainstream μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθρεφτίζουν και ενισχύουν τον μισογυνισμό που βιώνουν οι γυναίκες στην πραγματική ζωή. Στην εποχή του Instagram η ιδέα της δημιουργίας ενός «ασφαλούς χώρου» μέσα σε μια εφαρμογή κοινωνικών μέσων είναι σχεδόν αστεία;

Αν και οι περισσότερες γυναίκες πλέον γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν ένα περιστατικό σωματικής ή λεκτικής βίας, στην περίπτωση της διαδικτυακής βίας υπάρχει επιπλέον δισταγμός γιατί η κακοποίηση είναι συχνά αόρατη. Καλύπτεται πίσω από την ανωνυμία ή το ψευδώνυμο. Εδώ τώρα έρχεται η πολιτεία που με συστηματική ενημέρωση κυρίως μέσα από τις σχολικές αίθουσες, από το νηπιαγωγείο ακόμη , εκπαιδεύει όχι μόνο τα κορίτσια αλλά όλα τα παιδιά στο πώς να μπορούν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και να αλληλεπιδρούν με ασφάλεια με αυτό.

Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος διαχειρίζεται χιλιάδες περιστατικά και σχηματίζει δικογραφίες. Το πρόβλημα είναι η πολύ αργή και ετεροχρονισμένη ανταπόκριση των μεγάλων πλατφορμών δικτύωσης (meta, x, tik tok) κάτι που μειώνει το αίσθημα ασφάλειας και δικαιοσύνης.

Η χώρα μας στις αρχές του 2024 θα ενσωματώσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία στην Εθνική Νομοθεσία με διατάξεις που προβλέπουν μεγάλα πρόστιμα στις πλατφόρμες αυτές εφόσον αφήνουν απροστάτευτους τους χρήστες και ειδικά σε περιστατικά έμφυλης διαδικτυακής βίας και απειλής.

Αν έχω πέσει θύμα ή υποψιάζομαι πως αρχίζω να πέφτω θύμα πού μπορώ να απευθυνθώ και τί πρέπει να κάνω σε προσωπικό επίπεδο;

Πέραν της γραμμής SOS 15900, υπάρχει και η ψηφιακή εφαρμογή panic button που κάθε γυναίκα μπορεί να έχει και να διαχειρίζεται χωρίς κανείς άλλος στο κοντινό της περιβάλλον να έχει πρόσβαση.

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία όμως είναι ότι από τη στιγμή που θα καταγγείλει ένα περιστατικό, πλέον έχουν δημιουργηθεί 73 δομές ενδοοικογενειακής βίας και 18 γραφεία αντιμετώπισης περιστατικών της Ελληνική Αστυνομίας σε όλη την Επικράτεια.

Εκεί, κάθε γυναίκα θα βρει την υποστήριξη που χρειάζεται σε πρακτικό, ψυχολογικό και νομικό επίπεδο. Στόχος μας είναι αυτές οι δομές να λειτουργούν ακόμη καλύτερα με συνεχή επιμόρφωση του προσωπικού γι' αυτές τις δύσκολες καταστάσεις.

Δες όλο το αφιέρωμα εδώ