Ακολουθήσαμε μία «αόρατη διαδρομή» μαζί με τη Σχεδία στις αθέατες πλευρές της Αθήνας

Δεν μπορεί να μην έχεις παρατηρήσει τα κόκκινα γιλέκα σε πολλά spots της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Σε πλατείες, στάσεις μετρό και ηλεκτρικού, σημεία κλειδί όπου περνάνε καθημερινά χιλιάδες κόσμου, οι πωλητές του περιοδικού δρόμου Σχεδία στέκονται εκεί με την κόκκινη «στολή» τους κάνοντας για άλλη μία μέρα τη δουλειά τους. Πουλώντας μας ένα περιοδικό δρόμου από τα έσοδα του οποίου πολλοί έχουν καταφέρει να ξαναβρούν τη χαμένη ζωή τους. Άνθρωποι που για οποιονδήποτε λόγο έχουν βρεθεί στο περιθώριο, τη φτώχεια και την αστεγία ανήκουν σήμερα στο δυναμικό της Σχεδίας, το μοναδικό ελληνικό περιοδικό δρόμου, επίσημο μέλος του Διεθνούς Δικτύου Περιοδικών Δρόμου (INSP, www.insp.ngo), το οποίο πωλείται μόνο από διαπιστευμένους πωλητές. Και αν δεν ξέρεις τίποτα για το έργο τους ακόμα, τότε με πας κατευθείαν στο θέμα του σημερινού μας οδοιπορικού. Τους αόρατους ανθρώπους, τις αόρατες διαδρομές της ίδιας μας της πόλης, που ποτέ δεν τους δώσαμε σημασία ακόμα και αν περνάμε καθημερινά από μπροστά τους.

Το πρόγραμμα κοινωνικών περιηγήσεων «Αόρατες Διαδρομές» στο κέντρο της Αθήνας, γίνεται με οδηγούς (νυν και πρώην) άστεγους συμπολίτες μας πάντα υπό την εποπτεία της ΜΚΟ Διογένης, όπου ανήκει και το περιοδικό, και εμείς αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε αυτή τη διαδρομή παρέα με τον κύριο Μιχάλη Σαμόλη, πωλητή της Σχεδίας, ηθοποιού, συγγραφέα και νυν άστεγου, ο οποίος φιλοξενείται σε ένα από τα δωμάτια του Πολυδύναμου Κέντρου Αστέγων του Δήμου Αθηναίων. Είχαμε ραντεβού στο σταθμό του μετρό του Μεταξουργείου και κάπως έτσι ξεκινήσαμε την περιήγησή μας στην αθέατη πλευρά της Αθήνας με τον κύριο Μιχάλη να μας λέει την προσωπική του ιστορία έξω από τα εγκαταλελειμμένα κτίρια της γειτονιάς.

SOFFA: Ένα κοινωνικό εργοστάσιο με στόχο να σπάσει την αλυσίδα δουλείας στη βιομηχανία της μόδας

Αόρατες διαδρομές: Η Αθήνα που ξέρουμε και αυτή που αρνούμαστε να μάθουμε.

Ο κύριος Μιχάλης ανήκει στην ομάδα των λεγόμενων νεοαστέγων, όσων δηλαδή βγήκαν στο δρόμο κατά τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης και των μνημονίων, οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας όπως μου είπε, που μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα και μετά από μία σειρά γεγονότων αναγκάστηκαν να ζήσουν στο δρόμο. Ο ίδιος έχει περάσει πολλά, επιτυχίες και αποτυχίες, έχει ζήσει στο εξωτερικό, είχε δική του επιχείρηση και όταν τελικά έφτασε να πρέπει να γίνει άστεγος ένιωσε το μυαλό του να σταματάει, προσπαθώντας μάλιστα κάποιες φορές και να αυτοκτονήσει. Η Σχεδία ήταν για εκείνον πραγματικά μια σανίδα σωτηρίας, όπως συμβολίζει και το όνομά της, γιατί εκεί κατάφεραν όχι μόνο να του ανοίξουν μία νέα επαγγελματική πόρτα αλλά και να γίνουν η νέα του οικογένεια. Ο ίδιος μου ζήτησε χαριτολογώντας να μην πω ολόκληρη την ιστορία του και η αλήθεια είναι ότι τα περιγράφει καλύτερα στο βιβλίο που έγραψε σε συνεργασία με τη δημοσιογράφο Τόνια Τσακίρη, «Αόρατοι Άνθρωποι: Μαθήματα ζωής από τον άστεγο Μιχάλη Σαμόλη» (εκδόσεις Παπαδόπουλος).

Σήμερα είναι ένας άνθρωπος που έχει μια νέα ζωή, με τα θετικά και τα αρνητικά της, και ήταν απόλυτα συνειδητοποιημένος, καθώς μας έδειχνε εκείνη την ημέρα μία αόρατη διαδρομή που κάποιοι άνθρωποι κάνουν καθημερινά. «Έχεις πολλά να μάθεις σήμερα,» μου είπε καθώς ξεκινούσαμε στην πρώτη μας στάση στο Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, και είχε πραγματικά δίκιο. Εκεί είναι και το δικό του σπίτι πλέον, αφού μαζί με έναν συγκάτοικο είναι από τους «τυχερούς» που διαθέτει θέση στον ξενώνα ημέρας και νύχτας. Εδώ υπάρχουν επίσης ένας ξενώνας νύχτας και ένα κέντρο ημέρας. Εκεί μπορεί να φάει κανείς, να πλύνει τα ρούχα του και να κάνει το μπάνιο του. Μου λέει μεταξύ άλλων για τους κανόνες που ισχύουν μέσα στους ξενώνες και για αυτό πολλοί άνθρωποι επιλέγουν ακόμα να κοιμούνται έξω, αλλά και για τα παράθυρα-φυλακές, που χτίστηκαν με κάγκελα για να αποφευχθούν τα περιστατικά αυτοκτονιών. «Μετά τον Covid-19», μου λέει, «ο ξενώνας είναι υπερπλήρης».

Καθώς περπατάμε στην περιοχή γύρω από την πλατεία Βάθης και κατευθυνόμαστε προς το Εθνικό Θέατρο, που είναι το επόμενο location της ξενάγησης σταματάμε κάθε τόσο για να δούμε τις άδειες και ρημαγμένες πολυκατοικίες, που έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια λόγω της υποβάθμισης της περιοχής. Μόνο κάποια μικρά μαγαζιά μεταναστών σπάνε λίγο το γκρίζο των δρόμων με τα πολύχρωμα μενού τους για κάρυ. Φθάνοντας στο Εθνικό Θέατρο και το κτίριο Τσίλλερ, που ολοκληρώθηκε το 1902, η πρωινή εικόνα των δρόμων και της μικρής πλατείας απέναντί του είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που ελπίζει κανείς. Άστεγοι και χρήστες κοιμούνται στα σκαλοπάτια του κτιρίου, ενώ τα απομεινάρια της βραδινής «κραιπάλης» είναι παντού σαν απόδειξη του πόσο αποτύχαμε.

Ο κύριος Μιχάλης νιώθει την ανάγκη να μου μιλήσει και για το σημαντικό έργο της Σχεδίας στον πολιτισμό, δίνοντας τη δυνατότητα στον ίδιο και σε άλλους συμπολίτες μας να ασχοληθούν και πάλι με την τέχνη και τον πολιτισμό, συμμετέχοντας σε παραστάσεις και αθλητικές διοργανώσεις παγκόσμιας μάλιστα εμβέλειας. Ο ίδιος υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές στην παράσταση «Στη μέση του δρόμου», παίζοντας στην πραγματικότητα τον εαυτό του και αφηγούμενος την ιστορία της ζωής του, η οποία φιλοξενήθηκε έπειτα και στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου αλλά και στο Μέγαρο Μουσικής.

Συνεχίζουμε την πορεία μας στον Ξενώνα Μεταβατικής Φιλοξενίας Αστέγων Χρηστών Ψυχοδραστικών Ουσιών, όπου δουλεύει εξειδικευμένο προσωπικό του ΚΕΘΕΑ και του ΟΚΑΝΑ. «Εδώ φιλοξενούνται άνθρωποι που είναι χρήστες. Είμαι δέκα χρόνια εδώ,» μου λέει, «βλέπω πανέμορφα κορίτσια και αγόρια που μέσα σε έξι μήνες κυλιούνται κάτω μέσα στη βρώμα, το δέρμα τους έχει ζαρώσει». Στην off the record συζήτησή μας μου δείχνει επί τόπου άτομα που κουβαλάνε σπασμένες λάμπες φθορίου για να μπορέσουν να κάνουν χρήση στα φθηνά ναρκωτικά που τους προσφέρονται, από δολοφονικά χημικά μείγματα.

Στην οδό Δεληγιώργη είδαμε το Κέντρο Ημέρας της οργάνωσης Praksis, η ΜΚΟ συνεχίζει το έργο της και συμπληρώνει τις ενέργειες του δήμου. Η περιοχή είναι εμφανώς υποβαθμισμένη με τους χρήστες να βρίσκονται παντού και να στέκονται κοντά μας ζητώντας κάποια βοήθεια, ενώ όπως μου λέει ο κύριος Μιχάλης οι οδοί είναι γεμάτοι με οίκους ανοχής. Η ανεξέλεγκτη γυναικεία και ανδρική πορνεία έχει μάλιστα οδηγήσει σε άνοδο των κρουσμάτων ηπατίτιδας και HPV, όπως μου λέει ο κύριος Σαμόλης, ο οποίος βλέπει καθημερινά τις πιάτσες. Και κάπου εδώ έρχεται η Θετική Φωνή, ένας οργανισμός που έχει μοιράσει πέντε εκατομμύρια προφυλακτικά στους δρόμους της Αθήνας! Οι ίδιοι διαθέτουν εξοπλισμένα βανάκια, που γυρίζουν στα στέκια των χρηστών κατά τη διάρκεια της νύχτας και έχουν τη δυνατότητα με ένα μικρό δείγμα αίματος να εντοπίσουν τους φορείς ηπατίτιδας και HPV. Το πιο σημαντικό, όμως, σε όλο αυτό το έργο, τονίζει ο κύριος Μιχάλης, είναι η ενημέρωση που παρέχεται στα άτομα αυτά για τα μέρη όπου μπορούν να έχουν δωρεάν εξετάσεις και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Στη συμβολή των οδών Σοφοκλέους & Πειραιώς κινούμαστε προς το συσσίτιο του ΚΥΑΔΑ και το ιατρείο και κοινωνικό φαρμακείο των Γιατρών του Κόσμου. Δυστυχώς το συσσίτιο σταμάτησε μετά την περίοδο του Covid-19 και πλέον οι άνθρωποι του δήμου φροντίζουν να μοιράζεται το φαγητό με αυτοκίνητα δύο φορές την ημέρα. «Στους Γιατρούς του Κόσμου όλα είναι δωρεάν,» μου λέει ο κύριος Μιχάλης περιγράφοντάς μου τις αντιδράσεις των Αμερικανών που επιλέγουν να κάνουν τη διαδρομή και μαθαίνουν για την κοινωνική έννοια της περίθαλψης σε ένα κράτος. Φυσικά η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη απευθύνεται τόσο σε Έλληνες όσο και σε μετανάστες.

Καθώς αφήνουμε πίσω μας όλα τα σημεία που θέλαμε να επισκεφθούμε και προχωράμε προς τη Βαρβάκειο Αγορά ο κύριος Σαμόλης μου μιλάει επίσης για τον Κόμβο του Δήμου Αθηναίων. «Βρίσκεται απέναντι από τον Σταθμό Λαρίσης και έχει τμήμα ένδυσης, υπόδησης, κοινωνικό φαρμακείο, κοινωνικό κουρείο, κοινωνικό βιβλιοπωλείο και πολλά άλλα. Εξυπηρετεί μηνιαίως 4.000 οικογένειες και 24.000 ανθρώπους εκ των οποίων τα περισσότερα είναι μικρά παιδιά. Ο δήμος δεν αγοράζει τίποτα, χρειαζόμαστε αυτά που προσφέρετε εσείς,» μου λέει και τονίζει την ανάγκη για προσφορά σε ένα σημείο, όπου μπορεί κάποιος να πιστοποιήσει ακριβώς το πού θα πάει η δωρεά του.

Όλοι μαζί ανηφορήσαμε μέσα από τον δρόμο της Σοφοκλέους για να φτάσουμε στη Βαρβάκειο Αγορά, το σημείο που τρελαίνονται οι ξένοι, μου λέει ο κύριος Μιχάλης που ξεναγεί το καλοκαίρι πολλά groups από τουρίστες, σχολεία και πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο, συνειδητοποιώντας καθώς συζητάμε για άλλη μια φορά πόσο κοντά είναι αυτές οι δύο «Αθήνες». Η Αθήνα του glam και του ιστορικού κέντρου και η αόρατη Αθήνα μέσα στα εγκαταλελειμμένα κτίρια και τους αόρατους ανθρώπους. Κάποιοι κατάφεραν να γίνουν ορατοί μέσα από ένα κόκκινο γιλέκο και ένα περιοδικό στο χέρι. Άλλοι πάλι συνεχίζουν να αναζητούν τη δική τους σχεδία, τη δική τους σανίδα σωτηρίας.

Στο Σπίτι της Σχεδίας στην οδό Κολοκοτρώνη μας περιμένει η Ήρα Παπαδοπούλου, Head of Communications & Events, για να μας κεράσει έναν καφέ στο εστιατόριο/καφέ που λειτουργεί στο ισόγειο και να μας μιλήσει με περηφάνια για τα καραβάκια και τα σπιτάκια που βλέπουμε κρεμασμένα στο ντεκόρ του χώρου. Κάθε ένα από αυτά συμβολίζει και ένα μέλος της Σχεδίας που κατάφερε να βρει μία δουλειά ή ένα σπίτι αντίστοιχα και να ενταχθεί με αυτόν τον τρόπο και πάλι σε μία κανονικότητα. Και αν έμεινε κάτι από αυτό το σύντομο οδοιπορικό στην πόλη, θα σου πω ότι είναι ένας μεγάλος στόχος. Ο ίδιος με τη Σχεδία που θέλει να βάλει γκολ στη φτώχεια. Ας μην συνεχίσουμε να έχουμε αόρατες διαδρομές και αόρατους ανθρώπους, αλλά ας κάνουμε την ιστορία τους ορατή και ικανή να φτάσει στα μάτια και τα αυτιά όλων μας, ώστε την επόμενη φορά κανείς να μην προσπεράσει.

Η βραβευμένη σχεδιάστρια Emilia Torcini αποδεικνύει ότι η αναπηρία δεν είναι το όριο, εμείς είμαστε