Bαγγέλης Παπαθανασίου (1943-2022): Ο Vangelis και ο Δρόμος της Φωτιάς του...

Είναι Mάρτιος του 1982, το Dorothy Chandler Pavilion στο Los Angeles φιλοξενεί τότε την τελετή των Βραβείων Oscar. Πιο cozy από το Dolby Theater και «πολύ 80s» για τα γούστα μας, σήμερα. Στη σκηνή βρίσκεται η Kathleen Turner με ένα ασημί, one shoulder φόρεμα και δίπλα της ο William Hurt με μουστάκι και τεράστια μυωπικά γυαλιά. Προσπαθεί να προφέρει το όνομα του υποψήφιου στην κατηγορία «Καλύτερη Πρωτότυπη Μουσική» και το «Vangelis» είναι αρκετά δύσκολο για έναν Αμερικάνο από την Washington. Σε λίγα λεπτά ανακοινώνεται και ο νικητής και η Turner φωνάζει με περισσότερη άνεση το όνομα του Έλληνα δημιουργού ο οποίος δεν βρίσκεται εκεί για να το παραλάβει. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξεκινάει τη μεγαλειώδη το πορεία στον χώρο της μουσικής και του κινηματογράφου με μία «απουσία» και ένα Oscar για την ταινία «Οι Δρόμοι της Φωτιάς» του Hugh Hudson. Πριν την «απουσία» είχε προηγηθεί μία ηχηρή άρνηση στον David Puttnam, τον παραγωγό της ταινίας «Το Εξπρές του Μεσονυχτίου». Ο συνθέτης δεν δέχεται να γράψει τη μουσική της δηλώντας «πολύ κουρασμένος». Το έργο του αναλαμβάνει ο Giorgio Moroder, κερδίζοντας και αυτός το Oscar Πρωτότυπης Μουσικής.

Λίγους μήνες μετά, τον Μάϊο του 1982, το «Chariots Of Fire», το ομώνυμο τραγούδι από την ταινία, ανέβηκε στο Νο 1 του Billboard των ΗΠΑ για μία εβδομάδα παραμένοντας μέχρι και σήμερα το μοναδικό κομμάτι Έλληνα καλλιτέχνη που ανέβηκε στην κορυφή των αμερικανικών chart, αποδεικνύοντας πως ο δημιουργός του μπορεί να μην ενδιαφερόταν για τις τελετές, αλλά μιλούσε με το έργο του στη ψυχή της πλειοψηφίας του κόσμου.

Ο Βολιώτης Bαγγέλης Παπαθανασίου, o «Vangelis», έφυγε από ζωή τη Τρίτη 17 Μαίου ενώ νοσηλευόταν σε νοσοκομείο της Γαλλίας με Covid-19. Ήταν 79 ετών και παρέμενε ο πιο γνωστός Έλληνας μουσικός και συνθέτης ηλεκτρονικής, progressive, ambient, τζαζ και ορχηστρικής μουσικής, παγκοσμίως. Γεννήθηκε στην Αγριά, μια κωμόπολη 7 χλμ. έξω από τον Βόλο το 1943 και έγραψε για πρώτη φορά μουσική στην ηλικία των τεσσάρων (!) ετών χωρίς φυσικά να έχει τότε καμία μουσική εκπαίδευση. Συνέχισε να δηλώνει αυτοδίδακτος και σε μεγαλύτερη ηλικία παρακούοντας τις πιέσεις των δικών του να εξελίξει το ταλέντο με τη βοήθεια κάποιων μαθημάτων. Τελικά σπουδάζει στην Αθήνα, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών όπου μπήκε για να ασχοληθεί και με τις άλλες δύο του αγάπες: τη ζωγραφική και τη σκηνοθεσία. Πολλά χρόνια αργότερα θα δώσει στον κόσμο δείγμα από το ταλέντο του και γι’ αυτές. Το 1997 έκανε την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα, με την τελετή έναρξης του 6ου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ανοιχτού Στίβου της IAAF που πραγματοποιήθηκε στο Παναθηναϊκό της Αθήνας και το 2003 παρουσίασε 70 δικά του έργα ζωγραφικής στα πλαίσια της Bienal De Valencia στην Ισπανία.

Πρώτα Βήματα

Στη μουσική όμως έχει δείξει τη κλήση του από πολύ νωρίτερα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 το συγκρότημα Forminx. Το όχημα για την επιτυχία του συγκροτήματος ήταν το τραγούδι Jeronimo Yanka που σημείωσε τεράστια επιτυχία καθώς το 45άρι άλμπουμ έγινε χρυσό την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του. Το 1968 μετακομίζει στο Παρίσι και μαζί με τον Ντέμη Ρούσο δημιουργούν τους Aphrodite’s Child. Το επιτυχημένο διπλό άλμπουμ με τον τίτλο «666» ήταν η ώθηση που χρειαζόταν για τη δική του, σόλο και καθόλου «διαβολική», πορεία.

«Για δύο χρόνια η μία επιτυχία ακολουθούσε την άλλη, αλλά ο Βαγγέλης δεν ήταν ικανοποιημένος. Γράφαμε τραγούδια, αυτός όμως είχε τη διάθεση να δημιουργήσει μια πιο σοβαρή μουσική, σαν αυτή που έγραφε πάντα μόνος του», λέει ο Ντέμης Ρούσος στο βιβλίο του «Αδυνατίστε και Παραμείνετε Αδύνατοι» (Ε.Α.Κ. ΕΠΕ-Ν ΣΜΥΡΝΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, 1985).

Σινεμά ο Παράδεισος

Ο Παπαθανασίου από τις αρχές του 1970 στρέφει όλη του την ενέργεια στον κινηματογράφο. Vortex - Το πρόσωπο της μέδουσας (1967) του Νίκου Κούνδουρου, Ο αγνοούμενος (1982) του Κώστα Γαβρά, Blade Runner (1982) του Ρίντλεϊ Σκοτ, Η ανταρσία του Μπάουντυ (1984) του Ρότζερ Ντόναλτσον, 1492: Χριστόφορος Κολόμβος (1992) πάλι του Σκοτ, για το οποίο απέσπασε και το βραβείο Echo αλλά και τον Χρυσό Λέοντα στις Κάννες, Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα (1992) του Ρόμαν Πολάνσκι και πολλές άλλες κινηματογραφικές επιτυχίες συμπληρώνουν τη λίστα του συνθέτη που το πρώτο film για το οποίο έγραψε μουσική ήταν το παντελώς άγνωστο «Sex Power» του Χένρι Τσάπιερ.

Η μουσική του είχε πάντα κάτι το πρωτοποριακό, γραφόταν στο «τώρα» και αφορούσε το «μετά», το «πάντα», ήταν και αυτή μέρος των κοσμικών αναζητήσεων ενός δημιουργού που τον γοήτευε το διάστημα από την τρυφερή ηλικία των 4-5. Το 1995, ως φόρο τιμής στο ταλέντο του και στην ενασχόλησή του με το σύμπαν, το Minor Planet Center της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης έδωσε το όνομά του στον Αστεροειδή της Κύριας Ζώνης 6354, ονομάζοντάς τον «6354 Vangelis». Το καλοκαίρι του 2001 παρουσίασε το έργο Μυθωδία στους στύλους του Ολυμπίου Διός. Η μουσική του έργου δημιουργήθηκε ώστε να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑSA 2001: Οδύσσεια στον Άρη. «Η πρώτη επαφή με τη NASA έγινε με τον Καρλ Σαγκάν. Δεν τον γνώριζα όταν το 1980 παρουσίαζε την εκπομπή «Cosmos: A Personal Voyage» με θέμα το Σύμπαν. Στα επεισόδια της εκπομπής αυτής αξιοποίησε σχεδόν όλη τη μουσική που είχα συνθέσει μέχρι τότε. Υπήρχε μια κατηγορία ανθρώπων, επιστημόνων, που παρακολουθούσαν τη δουλειά μου χωρίς εγώ να το ξέρω. Υπήρχε ένα ρεύμα. Στη συνέχεια, τη δεκαετία του ’90, συναντήθηκα με τον Σκοτ Μπόλτον, θεωρητικό φυσικό και αστροφυσικό της NASA. Από τότε συνεργαζόμαστε», είχε πει ο συνθέτης σε συνέντευξή του στο Βήμα και στον Παύλο Παπαδόπουλο.

Όσο πλουραλιστικός ήταν στο πώς «μοίραζε» το ταλέντο του σε ό,τι αγαπούσε, τόσο διακριτικός ήταν στην προσωπική του ζωή. Δεν έκανε ποτέ παιδί γιατί δεν θα μπορούσε να του δώσει τη σταθερότητα που χρειάζονταν εξαιτίας των ταξιδιών και των μετακινήσεών του, έκανε όμως σχέσεις που φρόντιζε να κρατάει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Το 2013 τα ξένα tabloids έγραψαν πως έχει παντρευτεί με την επί 8 χρόνια σύντροφό του, Λώρα Μεταξά. Εκείνος δεν το επιβεβαίωσε ποτέ, απλά χαμογέλασε όταν άκουσε την είδηση.

Τώρα το «Παιδί της Αφροδίτης» βρήκε τη θέση του σε αυτό το ουράνιο σύστημα που τόσο θαύμαζε και προσπαθούσε να εξερευνήσει με τις νότες του και άφησε το δικό μας σύμπαν λίγο πιο σκοτεινό. Αυτό βέβαια είναι και βασική αρχή του διαστήματος… το διαστρικό κομμάτι να φτάνει έως τις εξωτερικές παρυφές του Γαλαξία, να φωτίζει για λίγο και να χάνεται μέσα στη διαγαλαξιακή άβυσσο…