Ξένη Αραπογιάννη: «Οι δυσκολίες ξεπερνιούνται σε σχέση με τη χαρά της ανακάλυψης στην Αρχαιολογία»

Η Διεθνής Ημέρα Αρχαιολογίας γιορτάζεται κάθε χρόνο το τρίτο Σάββατο του Οκτωβρίου (21 Οκτωβρίου 2023). H δρ Ξένη Αραπογιάννη είναι μια γυναίκα με μια σπουδαία και μακρά καριέρα στην επιστήμη της Αρχαιολογίας. Μιλήσαμε μαζί της για το μέλλον της Αρχαιολογίας, τις προκλήσεις που αντιμετώπισε στην πορεία της και το μεγάλο έργο που συνεχίζει στην ανασκαφή της Αρχαίας Θουρίας, μιας από τις πιο ισχυρές πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας που λιγοστές πληροφορίες είχαμε για εκείνη.

«Η Αρχαιολογία ήταν πάντα στη ζωή μου, με γοήτευε και με ενδιέφερε πάντα. Τελείωσα τις σπουδές μου στην Αρχαιολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας και έκανα το διδακτορικό μου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη και ξεκίνησα την καριέρα μου ως έκτακτη αρχαιολόγος στην αρχή με πολλές ανασκαφές στην Αττική», τονίζει η δρ, η οποία κατόπιν διαγωνισμού πήρε τη θέση της προϊσταμένης στην εφορεία αρχαιοτήτων του μουσείου των Δελφών.

Η πορεία της δρ. όμως δεν σταματά εκεί, μιας και από το 1990 ως την άνοιξη του 2006 υπήρξε Διευθύντρια της Ζ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ολυμπίας, όπου διεξήγαγε σημαντικό αρχαιολογικό και ανασκαφικό έργο στους νομούς Ηλείας, Μεσσηνίας και Ζακύνθου ενώ κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τής χώρας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 είχε την ευθύνη όλων των έργων που πραγματοποιήθηκαν στην Ολυμπία καθώς και της επανέκθεσης των τριών Μουσείων της και του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ήλιδας.

Από το 2006, η Ξένη Αραπογιάννη τοποθετήθηκε στη Μεσσηνία όπου και παρέμεινε ως το 2011 ενώ από το 2009 και ως σήμερα έχει ξεκινήσει το σπουδαίο έργο της ανασκαφής της Αρχαίας Θουρίας.

Να σημειωθεί ότι η Θουρία, την οποίας η κατοίκηση ανάγεται στην 3η χιλιετία π.Χ., ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Μεσσηνίας μέχρι το 369 π.Χ. που ιδρύθηκε η Αρχαία Μεσσήνη. Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφικές έρευνες ξεκίνησαν το 2009 υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και συνεχίζονται έως σήμερα.

Στο ερώτημα για το ποιες είναι οι πιο σημαντικές δεξιότητες που πρέπει να έχει κάποιος για να ασχοληθεί με την αρχαιολογία, η κυρία Αραπογιάννη απαντά:

«Η Αρχαιολογία είναι μια επιστήμη που απαιτεί ό,τι και όλες οι επιστήμες: γνώσεις, επιμέλεια, αφοσίωση, συνεχίση ενασχόληση και εργασία. Αυτή είναι η αρχή και μετά μπλέκεται το συναίσθημα και ο προσωπικός παράγοντας. Στην αρχαιολογία και στις ανασκαφές τα συναισθήματα είναι έντονα: υπάρχει ο ενθουσιασμός της ανασκαφής, το άγνωστο που θέλεις να ανακαλύψεις, έρχεται η σύνδεση του ευρήματος με την ιστορία και τη ζωή των αρχαίων Ελλήνων.

Είναι πολλά αυτά που σε συναρπάζουν και ποτέ δεν σταματά το ενδιαφέρον και η εξέλιξη».

Τελικά, μπορεί η τεχνολογία να αντικαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα σε επιστήμες όπως η αρχαιολογία; Μιλάμε πια για το τέλος του επαγγέλματος της αρχαιολογίας όπως το γνωρίζουμε;

«Η τεχνολογία δεν μπορεί να αλλοιώσει την έννοια της αρχαιολογίας, μόνο να βοηθήσει μπορεί και χρειάζεται να εξελίσσεται αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υποκαθιστά την επιστήμη της αρχαιολογίας. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στη μελέτη, στην εξαγωγή συμπερασμάτων, στον εντοπισμό αρχαιοτήτων αλλά από εκεί και πέρα δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο, μιας και μπαίνει ο ανθρώπινος παράγοντας, ο αρχαιολόγος».

Μια γυναίκα στο σκάμμα. Πόσο δύσκολο ήταν το ξεκίνημα και ποια θεωρείτε την πιο σπουδαία στιγμή στην καριέρα σας ως σήμερα.

«Υπάρχουν πολλές γυναίκες αρχαιολόγοι αλλά αυτό που έχει σημασία στην Αρχαιολογία είναι αν σου αρέσει η ανασκαφή ή το ερευνητικό πεδίο. Υπάρχουν δύο τάσεις. Εκείνη των αρχαιολόγων που συναρπάζονται από την ανασκαφή όσο δύσκολη κι αν είναι αλλά και εκείνοι οι αρχαιολόγοι που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη μελέτη και την εξέλιξη της έρευνας.

Οι γυναίκες φυσικά και μπορούν να ασχοληθούν και με τα δύο, αλλά σαφώς η ανασκαφή είναι μια δύσκολη διαδικασία.

Είσαι πάντα εκτεθειμένος στη φύση, στα καιρικά φαινόμενα, στη ζέστη, στο χώμα και όλα αυτά θα πρέπει να σου αρέσουν για να είσαι αποδοτικός και αποτελεσματικός στο θέμα της ανασκαφικής διαδικασίας. Είναι θέμα ανθρώπου».

Είμαστε μια χώρα με πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα. Προσέχουμε τις ανασκαφές μας, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα ευρήματά μας όσο θα έπρεπε;

«Αξίζει να θυμηθούμε πως ήταν ο Καποδίστριας εκείνος που ίδρυσε την πρώτη αρχαιολογική υπηρεσία το 1829 με σκοπό και την υπεράσπιση του νέου έθνους και σκοπός ήταν ο τερματισμός της καταστροφής των αρχαιοτήτων.

Φυσικά και προστατεύουμε τα ευρήματά μας, ακόμα και το πιο ταπεινό εύρημα, μπορεί να σου δώσει πολλές πληροφορίες για τη ζωή των Αρχαίων Ελλήνων, για τα ήθη, τα έθιμα και την καθημερινότητά τους από αυτό που θα μπορούσε να σου δώσει ένα κόσμημα. Είναι όλα τα ευρήματα σποδαία».

Επαναπατρισμός μαρμάρων του Παρθενώνα. Ποια είναι η γνώμη σας;

«Πρέπει να διεκδικήσουμε την επιστροφή αυτών των αρχαιοτήτων που εκλάπησαν με βάρβαρο τρόπο. Ο τρόπος με τον οποίο αποστάστηκαν τα γλυπτά είναι μια μεγάλη ιστορία και φυσικά και πρέπει να επιστρέψουν».

Τι έχουμε να περιμένουμε ακόμα από την Αρχαία Θουρία όμως;

«Η ανασκαφή συνεχίζεται αδιάλειπτα, είναι μια τρομερά ενδιαφέρουσα θέση, μιλάμε για μια ολόκληρη πόλη, την αρχαία Θουρία και χρόνο με τον χρόνο αποκαλύπτεται. Μιλάμε για μια μεγάλη και ισχυρή πόλη με πολλά δημόσια οικοδομήματα. Έχουμε αποκαλύψει το Ασκληπιειο της πόλης, με βωμούς, στοά και κοιμητήριο και επιγραφές και τώρα προχωράμε στην ανασκαφή του αρχαίου θεάτρου, του 3ου- 2ου αιώνα και αυτό είναι ενδεικτικό του πλούτου και της δύναμης αυτής της πόλης, γιατί δεν είχαν όλες οι πόλεις της αρχαιότητας, αρχαίo θέατρο παρά μόνο οι πολύ μεγάλες και ισχυρές. Με βάση τα ευρήματα που έχουμε και με την οχύρωση της πόλης, μιλάμε για μια σπουδαία ανασκαφή, μια πολύ ισχυρή πόλη, κοντινή στην Καλαμάτα, που θα αποτελέσει ισχυρό πόλο έλξης και τουριστικά και ερευνητικά».

«Όταν σου αρέσει αυτό που κάνει, η δυσκολία ξεπερνέται.

«Όταν σου αρέσει αυτό που κάνει, η δυσκολία ξεπερνέται. Απαιτητική και δύσκολη είναι η ανασκαφή που κάνουμε αυτό το διάστημα στο αρχαίο θέατρο Θουρίας, με δυσκολίες τεχνικές και αρχαιολογικές και μεθοδολογίας.

Από την άλλη, οι ανασκαφές όσο δύσκολες κι αν είναι, σου δίνουν τέτοια χαρά και τέτοια ικανοποίηση, σε γεμίζουν τόσο πολυ με ενθουσιασμό και οι δυσκολίες μπαίνουν σε δεύτερο βαθμό σε σχέση με τη χαρά της ανακάλυψης», τονίζει η δρ. στο τέλος της κουβέντας μας και καταλαβαίνουμε πια καλά το γιατί.