Έφη Λαδά: «Η μητρότητα είναι η κορυφή και ακολουθούν τα υπόλοιπα»

Το αγαπημένο αντικείμενο της Έφης Λαδά μέσα στο σπίτι της, είναι το κουτί με τις παιδικές ζωγραφιές και τα ανορθόγραφα σημειώματα των παιδιών της. Ίσως επειδή για κάθε μαμά, τα ορθογραφικά λάθη του παιδιού της, είναι τα πιο σωστά λάθη στον κόσμο. Έχοντας εικονογραφήσει περισσότερα από 130 βιβλία, το μόνο σίγουρο είναι πως διαθέτει άπλετη φαντασία. Παρόλα αυτά, όταν πρέπει να μιλήσει για τη μητρότητα, επιλέγει τον πιο παραδοσιακό και «μαμαδίστικο» τρόπο, που θα κάνει την κάθε μητέρα της διπλανής πόρτας να ταυτιστεί: για εκείνη η μητρότητα σημαίνει αγάπη, φροντίδα, υπομονή, ανιδιοτέλεια και ασφάλεια. Αν και τα παιδιά της τη θεωρούν ξεροκέφαλη και τελειομανή, εκείνη δεν βλέπει την ώρα να εξερευνήσει μαζί τους τον κόσμο, «εικονογραφώντας» το δικό τους κοινό βιβλίο ζωής.

Η δική της ζωή ξεκίνησε από ένα μικρό ομιχλώδες χωριό της Αχαΐας, «χαμένο» ανάμεσα σε βουνά και χρώματα της φύσης. Τα πρώτα χρώματα που αντίκρυσε η ίδια και την ενέπνευσαν ώστε να καταξιωθεί στη συγγραφή και την εικονογράφηση και να λάβει μέρος σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η γυναίκα που την έφερε στον κόσμο θα την περιέγραφε ως φαντασιόπληκτη και, πράγματι, η ίδια μπορεί με τη φαντασία της να πλάσει εικόνες μαγικές, εικόνες ονειρικές που προκύπτουν από τον συνδυασμό όλων των χρωμάτων.

Ενδεχομένως γι’ αυτό και να επέλεξε το «In my dreams» ως τίτλο για το βιβλίο της, το οποίο η Amazon ξεχώρισε ως ένα από τα καλύτερα για ηλικίες 6- 8 ετών. Χωρίς να σταματά ποτέ να αναζητά το βέλτιστο, φέρει ένα μοναδικό «όπλο» πάντα μαζί της: τον χρόνο. Ο χρόνος τη βοηθά να αποκτά εμπειρίες, να εξελίσσεται, να φεύγει μακριά από κάθε τι κακό, αλλά και κάθε τι που την στενεύει.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας ας δούμε όσα μας είπε ή μάλλον μας «εικονογράφησε» η καταξιωμένη Έφη Λαδά.

Κυρία Λαδά, το γεγονός πως έχετε εικονογραφήσει περισσότερα από 130 βιβλία δημιουργεί ένα έξτρα ενδιαφέρον για το πώς θα εικονογραφούσατε «εκείνο» το βιβλίο που θα μπορούσε να έχει γραφτεί αποκλειστικά για τη «Γιορτή της Μητέρας». Τι εικόνα θα μπορούσε να έχει η μητρότητα;

Μια μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά. Η ίδια πάντα εικόνα πάνω από, γεωγραφικές θέσεις, θρησκείες και πολιτισμούς. Η αγκαλιά της μητέρας κλείνει μέσα της όλη την φροντίδα και την αγάπη για το παιδί της.

«Ο Θεός έφτιαξε τις μαμάδες γιατί δεν μπορούσε να είναι παντού», είθισται να λέμε πάντα «ηχηρά» στη Γιορτή της Μητέρας. Κάτι που αισθανόμαστε, όμως, συνέχεια ανεξάρτητα από γιορτές. Ούσα και εσείς μητέρα δύο κοριτσιών αναρωτιέμαι ποια είναι η μεγαλύτερη ευθύνη που φέρετε ως μαμά.

Μα το κύριο μέλημα των γονιών είναι η αγάπη για τα παιδιά τους. Από εκεί ξεκινούν και εκεί καταλήγουν όλα. Η ευθύνη απέναντι στο παιδί είναι να είμαστε συνοδοιπόροι του και να του δίνουμε αγάπη και ασφάλεια.

Επειδή η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γέννηση εσείς είστε μαμά και υπό αυτή την έννοια. Κάθε σας δημιούργημα είναι και ένα παιδί. Καταρχάς αποδέχεστε αυτόν τον όρο; Ποια είναι η μεγαλύτερη ευθύνη μέσω και αυτής της ιδιότητας;

Υπάρχουν διαφορές ασφαλώς μεταξύ της μητρότητας και της δημιουργίας. Η δημιουργία κλείνει μέσα της διαφορετική γέννηση. Αυτό σαν γεγονός έχει και χαρά και αναζήτηση και αγωνία. Η ευθύνη είναι να κάνεις το καλύτερο δυνατό για αυτό, και ο κοινός παρανομαστής είναι η αγάπη.

Μπορείτε να μας πείτε ένα λάθος που κάνατε ως μαμά, το οποίο μόλις συνειδητοποιήσατε γίνατε καλύτερος άνθρωπος; Και όταν λέμε μαμά εννοούμε και μαμά δύο παιδιών και μαμά παραπάνω από 130 δημιουργιών.

Πολλά λάθη μετράω και μεγαλώνοντας τα παιδιά μου και δημιουργώντας στην τέχνη. Αλλοίμονο κανένας δεν γεννήθηκε σοφός και μέσα απ’ όλα αυτά μαθαίνω να αλλάζω όσο μπορώ. Δεν υπάρχει εύκολος δρόμος ούτε πάντα επιτυχής. Όμως αναγνωρίζοντας τα λάθη μου βρίσκω καινούριους δρόμους προσέγγισης ελπίζοντας πάντα στις λιγότερες απώλειες.

Έχοντας απόλυτη γνώση των λέξεων και της εικόνας που ισούται με χίλιες από αυτές, μπορείτε να μάς αφηγηθείτε την ιστορία του success story σας και πώς συνδυάστηκε παράλληλα με τη μητρότητα;

Όλες οι γυναίκες στον πλανήτη κάνουν αυτόν τον συνδυασμό. Η μητρότητα είναι η κορυφή και ακολουθούν τα υπόλοιπα. Μέσα απ’ αυτήν μαθαίνεις και την τρυφερότητα και την υπομονή και ακόμα χιλιάδες συναισθήματα, που δεν ήξερες πως υπάρχουν. Η δική μου εικονογραφική καριέρα ξεκίνησε κατασκευάζοντας με τις κόρες μου ιστορίες και εικονογραφώντας τες σε μεγάλα χαρτόνια. Με μαθαίνανε να παρατηρώ σαν παιδί, και να έχω την ματιά τους. Έχοντας σπουδάσει ζωγραφική, ξεκίνησα την αναζήτηση στον χώρο του βιβλίου. Η δική τους γνώμη ήταν και είναι πολύτιμη σε ότι φτιάχνω.

Σε μια εποχή που όλο και περισσότεροι γονείς αναρωτιούνται σε τί κόσμο «φέραμε τα παιδιά μας» πιστεύετε πως είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτική η ανάγκη να στραφούμε στις αλήθειες που κρύβονται π.χ. μέσα σε ένα παραμύθι ή σε ένα βιβλίο εμείς οι μεγαλύτεροι; Είμαστε έτοιμοι να επιστρέψουμε στα βασικά και παράλληλα πιο σύνθετα;

Ο κόσμος που ζούμε είναι δύσκολος πια. Το περιβάλλον καταστρέφεται, η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός, η βία και η έλλειψη συμπόνιας είναι μια πραγματικότητα. Εκείνο που σίγουρα πρέπει να κάνουμε είναι ο καθ’ ένας μας να αποκτήσει την ευθύνη που του αναλογεί για όλα όσα συμβαίνουν γύρω του. Όλα όσα θα πρέπει να αλλάξουν είναι υπόθεση των ανθρώπων και όχι κάποιας παραμυθένιας ιστορίας.

Οι εικονογραφήσεις σας έχουν μια συγκεκριμένη ταυτότητα -σημαντικός παράγοντας στην επιτυχία σας. Ποια είναι η πηγή έμπνευσής σας και πώς διαμορφώσατε το προσωπικό σας στυλ εικονογράφησης;

Ο τρόπος που εκφράζομαι είναι αυτός. Είναι η δική μου εικαστική ματιά. Σίγουρα λειτούργησαν επιθυμίες έκφρασης και επιρροές. Παίζω με καινούρια υλικά, τολμώ το κολάζ, και γενικά προκαλώ τον εαυτό μου σε καινούριες αναζητήσεις που μου δίνουν χαρά και εξέλιξη στην δουλειά μου, διατηρώντας πάντα μια προσωπική οπτική αποτύπωσης της εικόνας. Η έμπνευση μπορεί να είναι μια απλή εικόνα από την καθημερινότητα, μια λέξη, μια πληροφορία, που να γίνει ιδέα στο δικό μου σύμπαν αναζήτησης.

Μια ατάκα γεμάτη νόημα είναι αυτή που λένε οι αεροσυνοδοί «σε περίπτωση κινδύνου πρώτα τοποθετήστε τη μάσκα εσείς και έπειτα στο παιδί σας». Οι λόγοι είναι ξεκάθαροι προφανώς παρά το γεγονός πως δημιουργεί σύγχυση ενστικτωδώς. Πόσο σημαντικό είναι μια μαμά να έχει γενικότερα σαν φιλοσοφία πως πρέπει να είναι υγιής σε πνεύμα και σώμα προκειμένου να είναι σε θέση να προστατέψει το παιδί της;

Ειλικρινά δεν έχω προσέξει αυτά που λένε οι αεροσυνοδοί. Η δική μου κίνηση σίγουρα σε περίπτωση κινδύνου θα ήταν να φορέσω την μάσκα στο παιδί μου. Έτσι θεωρώ πως θα έχει περισσότερες πιθανότητες να σωθεί μέσα σε δευτερόλεπτα και να επιβιώσει, έστω και χωρίς εμένα. Το ιδανικό είναι να είμαστε υγιείς γονείς σε σώμα και πνεύμα. Όλα όμως ρέουν και απλά φροντίζουμε γι’ αυτά όσο περνάει από το χέρι μας.

Ποιο βιβλίο δικό σας ή άλλου συγγραφέα, θα προτείνατε να διαβάσει μια μαμά οπωσδήποτε;

Μέσα σε ατέλειωτα κλασικά και σύγχρονα βιβλία θεωρώ πως ότι διαβάζουν οι μαμάδες κέρδος είναι. Σημαντικό να διαβάζουν οι γονείς για τους ίδιους αλλά και να διαβάζουν στα παιδιά τους. Το μοίρασμα της ανάγνωσης είναι μαγική στιγμή που δημιουργεί δεσμούς με το παιδί.

Πόσο σας άλλαξε ως δημιουργό παιδικής λογοτεχνίας, η μητρότητα; Και ποια εκείνα τα «υλικά» (χαρακτηριστικά) από τα οποία είστε φτιαγμένη τα οποία είχατε από πάντα; Αξίες στις οποίες δεν κάνατε και ούτε πρόκειται έκπτωση.

Η μητρότητα εκτός των άλλων, μου έδωσε να καταλάβω ποια είναι η ματιά των παιδιών. Μεγαλώνοντας χάνουμε την παιδικότητά μας. Μέσα από την παιδική ματιά ο κόσμος είναι αλλιώς, ποιο αθώος, με περισσότερη τρυφερότητα και ενσυναίσθηση. Οι άνθρωποι γεννιούνται με τα δικά τους χαρακτηριστικά γνωρίσματα, που δύσκολα αλλάζουν γιατί αποτελούν τα δομικά υλικά του χαρακτήρα τους. Αλήθεια, δικαιοσύνη, ειλικρίνεια, ……είναι κάποια απ’ όσα με αφορούν σαν άτομο.

Ποιες αξίες που κληροδοτήσατε από τη μητέρα σας και μεταφέρατε στις κόρες σας θα θέλατε να προωθηθούν από γενιά σε γενιά;

Ας φτιάχνει ο καθ’ ένας τις αξίες του, εξελίσσοντας τον χαρακτήρα του και την ζωή του προς το δικό του καλό αλλά και προς το καλό των άλλων. Είναι σημαντικό να βλέπουμε τις ανάγκες των συνανθρώπων μας και να δίνουμε το χέρι μας σε όσους το χρειάζονται. Η μαμά μου είναι μια γυναίκα που μοιράστηκε από ότι είχε, βοηθώντας συνανθρώπους της, με απόλυτη επίγνωση του μοιράσματος όχι ως ελεημοσύνη αλλά ως δική της ανάγκη, χωρίς να αποζητά ανταλλάγματα. Το εκτιμώ πολύ αυτό.

Έχοντας ένα σπουδαίο βιογραφικό, μεταξύ άλλων, βλέπουμε πως ήσασταν υποψήφια για το Astrid Lindgren Memorial Award και για το Hans Christian Andersen Award. Μάλιστα, το όνομά σας αναγράφεται στο τιμητικό πίνακα Andersen ενώ έχετε συμμετάσχει με έργα σας σε πολλές εκθέσεις και στο εξωτερικό. Ποιο είναι το μεγαλύτερο credit που έχετε εισπράξει έως στιγμής στο επάγγελμά σας αλλά σε προσωπικό επίπεδο μέσα από τα παιδιά σας;

Όλα όσα αναφέρεται είναι σημαντικά. Πολύ σημαντικά και αποτελούν προσπάθειες και δουλειά χρόνων, με προσήλωση και αγάπη σ’ αυτό που κάνω. Η κάθε διάκριση, η κάθε έκδοση βιβλίου, η κάθε ιστορία, αποτελούν χαρά δημιουργίας. Σε προσωπικό επίπεδο για τα παιδιά μου είμαι η μαμά τους και αυτό που εισπράττουν είναι πως όλα γίνονται με προσπάθεια, αγάπη, προσήλωση και κόπο έχοντας έναν στόχο.

Πιστεύετε ότι οι καλύτερες εικόνες είναι εκείνες που πρώτα αναγνωρίζονται από τα παιδιά; Είναι γνωστό πως με τη φαντασία τους αγγίζουν δεύτερα και τρίτα επίπεδα ανάγνωσης.

Η επαφή με τα παιδιά είναι ένας τεράστιος πλούτος. Μέσα από τις κουβέντες τους μαθαίνεις τόσες αλήθειες και βρίσκεις τόσες αναγνώσεις στις εικόνες που πραγματικά μπορεί να μην έχεις φανταστεί. Είναι οι καλύτεροι αποδέκτες και οι πιο αγνοί κριτές του έργου μου.

Το βιβλίο Το μικρό νησί, στο οποίο υπογράφετε το κείμενο και την εικονογράφηση και το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος αποδεικνύει πόσο υπέροχο είναι που συνδυάσατε και γραφή και εικονογράφηση. Όπως προαναφέραμε, έχετε εικονογραφήσει κυρίως ιστορίες άλλων συγγραφέων. Τις δικές σας ιστορίες σας, όμως, δεν τις έχει εικονογραφήσει άλλος. Κατά τη γνώμη σας, η συγγραφή και η εικονογράφηση όταν προκύπτουν από τo ίδιο πρόσωπο είναι ιδανικότερη συνθήκη;

Μου φαίνεται πιο δύσκολη διαδικασία -κόντρα στο αντίθετο που πιστεύουν οι περισσότεροι. «Το μικρό νησί» είναι μια ιστορία που με «τσίγκλιζε» για πολύ καιρό. Σε ποιόν τόπο πάνε και στέκονται όσα συναντάμε και ζούμε μέσα στα χρόνια? Όλοι οι άνθρωποι, οι καταστάσεις, οι μυρωδιές, τα ταξίδια, τα όμορφα και τα άσχημα…. τόσα που γεμίζουν την ζωή μας στο μονοπάτι που περπατάμε. Και από πού εμφανιζόταν μια ανάμνηση και γέμιζε το μυαλό μου και με πήγαινε εκεί σαν να ζούσα το τότε; Σίγουρα με ένοιαζε αυτό να το πω στα παιδιά μ’ έναν τρόπο που θα μπορούν να το κάνουν εικόνα και να το καταλάβουν. Κι έτσι έγινε το νησί, Το μικρό νησί που χωράει σε μια θέση στην καρδιά μας και κρατάει επάνω εκεί τόσα πολλά και σημαντικά που μας συνθέτουν και που είναι μ’ έναν τρόπο το κέντρο της ύπαρξής μας. Γιατί οι αναμνήσεις μας είναι το πολύτιμο φορτίο μας. Δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνομαι με την συγγραφή μιας ιστορίας. Αυτό γίνεται όταν αισθάνομαι πως έχω κάτι σημαντικό να πω με δικά μου λόγια. Είναι ανάγκη που ζυμώνεται για καιρό στο μυαλό μου. Ρωτάτε αν αυτό είναι μια ιδανική συνθήκη? Όταν αυτό που θέλουμε να πούμε εμείς οι ίδιοι το κάνουμε λέξεις και εικόνα, τότε Ναι. Είναι μια ιδανική συνθήκη.

Όλη αυτή η δημιουργική διαδικασία στην οποία έχετε υποβάλλει εαυτόν, τί προσωπικό κόστος έχει; Έχετε ελεύθερο χρόνο; Κι όταν δεν έχετε, είστε από τα άτομα που θα κλείσουν το κινητό και θα πατήσουν pause στη δημιουργία; Αλήθεια, μπαίνει pause στη δημιουργία;

Η δημιουργία είναι κόστος ή κέρδος; Σίγουρα δεν έχω πολύ ελεύθερο χρόνο. Κι όταν έχω πάλι παίρνω μαζί μου λέξεις και εικόνες. Δεν υπάρχει περίπτωση να πατήσεις pause, όταν έχεις μάθει να σκέφτεσαι μ’ έναν τρόπο για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της ζωής σου. Κι εγώ σκέφτομαι πάντα με εικόνες.

Πείτε μας δυο λόγια για τα επόμενα σχέδιά σας. Υπάρχει περίπτωση να επεκταθείτε και σε μια νέα, διαφορετική κατεύθυνση;

Τα επόμενα σχέδια είναι ιστορίες είναι εικόνες είναι βιβλία. Δεν έχω κάποια άλλη κατεύθυνση προς στιγμήν. Ίσως στο μέλλον να υλοποιήσω κάποιες κρυφές σκέψεις.

Κυρία Λαδά, σε ποιο βιβλίο επιστρέφετε κάθε φορά που θέλετε να αντλήσετε δύναμη και αισιοδοξία από τη μικρή και γεμάτη όνειρα Έφη;

Η μικρή Έφη εκείνη την εποχή, διάβαζε πολλά κλασικά βιβλία που έγιναν αγαπημένα τότε και άνοιξαν ορίζοντες. Μετά ακολούθησαν κι άλλες ιστορίες και ακόμα γίνονται άλλες καινούριες αγαπημένες και δεν σταματάει ποτέ αυτό. Πιο πολύ γυρίζω σαν αίσθηση σ’ εκείνη την εποχή που τα όνειρα και οι επιθυμίες ήταν ένας κόσμος καινούριος που απλωνόταν μπροστά μου προκαλώντας με να τον περπατήσω. Κι αυτή τη μικρή Έφη είναι που θέλω να συναντάω, με όσα είχε στο νου της τότε.

(Μπορείτε να γνωρίσετε καλύτερα την καταξιωμένη συγγραφέα και εικονογράφο Έφη Λαδά εδώ)

ΜΙΑ ΜΗΤΕΡΑ - ΠΟΛΛΑ ΠΡΟΣΩΠΑ: Δες ολόκληρο το αφιέρωμα εδώ