Εδώ Πολυτεχνείο: Ο Ρ/Σ σταθμός που «απαγορεύεται» να μη γνωρίζουν ακόμα και όσοι δεν έχουν γεννηθεί

«Εδώ Πολυτεχνείο, Εδώ Πολυτεχνείο, σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζομένων, φοιτητών και όλων των Ελλήνων». Στις 15 Νοεμβρίου του 1973, αυτό το ηχηρό κάλεσμα μεταδόθηκε από τον παράνομο ραδιοφωνικό σταθμό του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, του οποίου ο πομπός κατασκευάστηκε με τη συλλογική προσπάθεια φοιτητών, κυρίως της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, υπό την καθοδήγηση του Γιώργου Κυρλάκη. Αυτή η πρωτοβουλία πυροδότησε έναν από τους σημαντικότερους αγώνες στην πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας.

Οι φωνές των εκφωνητών Τώνιας Μοροπούλου, Μαρίας Δαμανάκη, Δημήτρη Παπαχρήστου, Μίλτου Χαραλαμπίδη, έγιναν το σύμβολο της αντίστασης, της ελπίδας και της ελευθερίας. Ο σταθμός λειτουργούσε υπό αντίξοες συνθήκες, με περιορισμένα μέσα και συνεχείς διακοπές ρεύματος. Οι εκφωνητές του εκτίθεντο σε μεγάλο κίνδυνο, αλλά συνέχισαν να μεταδίδουν το μήνυμα της αντίστασης μέχρι την τελική εισβολή των στρατιωτικών. Έστω και αν η λειτουργία του σταθμού κράτησε μόλις τρεις ημέρες το σήμα του εκπέμπει μέχρι σήμερα στις μνήμες γενιών και γενιών.

«Εδώ Πολυτεχνείο, Εδώ Πολυτεχνείο» και λίγη ώρα πριν εισβάλει το τανκ στο Πολυτεχνείο, ο Δημήτρης Παπαχρήστος έλεγε τον Εθνικό Ύμνο. Και μετά από λίγο σιωπή.

Οι φωνές και οι σιωπές αυτού του ιστορικού σταθμού ξεπερνούν τα όρια του χρόνου και αντηχούν στα αυτιά μας κάθε φορά που μιλάμε για το θάρρος, την ελευθερία και το χρέος μας να διατηρούμε τη δημοκρατία ζωντανή.

Ναι. Αυτός είναι ο παράνομος ραδιοφωνικός σταθμός που «απαγορεύεται» να μη γνωρίζουν ακόμα και όσοι δεν γεννήθηκαν ακόμα.

«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»

Το ΕΜΠ άνοιξε σήμερα, Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου, τις Πύλες του για τις τριήμερες εκδηλώσεις μνήμης, τιμώντας την 51η επέτειο της ιστορικής εξέγερσης των φοιτητών ενάντια στη χούντα, τον Νοέμβρη του 1973.

Εργατικά Κέντρα, Σωματεία, Φοιτητικοί Σύλλογοι, Μαθητικά Συμβούλια, Σύλλογοι Γυναικών και πλήθος άλλων φορέων προετοιμάζονται για τον αγωνιστικό εορτασμό, αποδίδοντας φόρο τιμής στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου. Με εκδηλώσεις, καταθέσεις λουλουδιών και στεφάνων στον ιστορικό χώρο της Πατησίων, χιλιάδες άνθρωποι από διαφορετικές γενιές ανανεώνουν τη σύνδεση με τις αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» είναι οι τρεις λέξεις που για πάντα θα συμπυκνώνουν την ανάγκη για επιβίωση, εκπαίδευση και αυτοδιάθεση. Το σύνθημα θα αντηχεί στους αιώνες των αιώνων σε κάθε διεκδίκηση για κοινωνική δικαιοσύνη, ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατία. Το σύνθημα αυτό θα είναι μια παντοτινή υπενθύμιση πως οι πιο θεμελιώδεις αξίες δεν είναι δεδομένες, αλλά κερδίζονται και διατηρούνται μέσα από τον συνεχή αγώνα.

«Κάτω η Χούντα»

Το Πολυτεχνείο δεν ήταν απλώς μια πράξη αντίστασης απέναντι στη στρατιωτική δικτατορία. Ήταν ένας θρίαμβος θάρρους και ενότητας. Μια στιγμή όπου φοιτητές, εργάτες και πολίτες ενώθηκαν ενάντια στην καταπίεση, δείχνοντας πως η δύναμη της συλλογικότητας μπορεί να σταθεί απέναντι σε κάθε αυταρχισμό.

Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου του 1973 με τη μαζική συγκέντρωση φοιτητών στον χώρο του ΕΜΠ και πολύ σύντομα, το κίνημα ξεπέρασε τα όρια του φοιτητικού κόσμου και εξελίχθηκε σε εθνικό σύμβολο αντίστασης κατά της χούντας.

Η κορύφωση της εξέγερσης συνέβη στις 17 Νοεμβρίου, όταν η είσοδος ενός τανκ στον χώρο του Πολυτεχνείου σηματοδότησε τη βίαιη καταστολή του κινήματος. Η επέμβαση της στρατιωτικής εξουσίας άφησε πίσω της δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες, ενώ η χώρα συγκλονίστηκε από την ωμότητα της καταπίεσης και της αυθαιρεσίας του καθεστώτος.

Τα ονόματα των νεκρών και η θυσία τους αναφέρονται κάθε χρόνο στις εκδηλώσεις μνήμης του Πολυτεχνείου, υπενθυμίζοντας σε όλους μα όλους ότι η ελευθερία δεν είναι αυτονόητη. Είναι το αποτέλεσμα σφοδρών αγώνων, κόπων και, πολλές φορές, αίματος. Η θυσία του Διομήδη, του Κυριάκου, της Βασιλικής, του Αλέξανδρου, και όλων των θυμάτων είναι υπενθύμιση της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας που εκείνοι υπερασπίστηκαν με τη ζωή τους.

Η εξέγερση, παρά την καταστολή της, έδειξε ότι ο λαός δεν ήταν διατεθειμένος να αποδεχτεί τη σιωπή και την καταπίεση. Η αντίσταση του Πολυτεχνείου έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για ελευθερία και δημοκρατία, και η αυξανόμενη αποδοκιμασία της χούντας από τον λαό, σε συνδυασμό με τις διεθνείς πιέσεις, οδήγησε στη διάλυσή της. Λίγους μήνες αργότερα, το καθεστώς κατέρρευσε, και η Ελλάδα επανήλθε στην δημοκρατία, αφήνοντας πίσω τις σκοτεινές ημέρες της χούντας.

Η «γενιά του Πολυτεχνείου» είναι κάτι περισσότερο από μια ιστορική ταμπέλα

Η «γενιά του Πολυτεχνείου» ξεπερνά τα στενά χρονικά όρια. Αρχικά, περιέκλεινε σαφέστατα όσους συμμετείχαν ενεργά στην εξέγερση. Σήμερα, όμως, εκτείνεται και σε όλους όσοι εμπνεύστηκαν από την αντίσταση, διατήρησαν τη μνήμη ζωντανή και συνεχίζουν να αγωνίζονται για τις ίδιες αξίες και ιδέες. Είναι ένα διαχρονικό σύμβολο αντίστασης, δικαιοσύνης και αλληλεγγύης. Είναι η φωνή που υψώνεται κάθε φορά που απειλούνται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες. Και κάθε νέα γενιά που έρχεται σε επαφή με το Πολυτεχνείο, γίνεται μέρος αυτής της διαχρονικής κληρονομιάς. Και η κληρονομιά αυτή είναι χρέος μας να διαφυλαχθεί και να μεταδοθεί στις επόμενες γενιές.

Κάθε χρόνο, στις εκδηλώσεις μνήμης, άνθρωποι όλων των ηλικιών αποτίουν φόρο τιμής, υπενθυμίζοντας ότι το μήνυμα του Πολυτεχνείου δεν περιορίζεται στον χρόνο. Είναι μια διαρκής υπενθύμιση πως οι ελευθερίες δεν χαρίζονται, αλλά κατακτώνται και διατηρούνται με αγώνα και θυσίες.

Αυτός ο σεβασμός, όμως, δεν πρέπει να επισκιάζεται από επεισόδια βίας. Κάποια γεγονότα όπου ομάδες προκαλούν συγκρούσεις κατά τη διάρκεια της πορείας ή των εκδηλώσεων, συχνά αποπροσανατολίζουν από το πραγματικό μήνυμα της ημέρας. Ο αγώνας του Πολυτεχνείου ήταν, είναι και θα είναι για πάντα αγώνας για ενότητα, ελευθερία και ειρήνη, όχι για διχασμό και αιματηρά επεισόδια.

Το Πολυτεχνείο θα παραμείνει για πάντα σύμβολο αγώνα και έμπνευσης

Αυτές οι ημέρες που ανοίγουν οι Πύλες του Πολυτεχνείου ανοίγει και μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον και είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε πως η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη αλλά αποτέλεσμα συνεχούς προσπάθειας. Η ελευθερία δεν κατακτάται ποτέ χωρίς κόπο, η μνήμη πρέπει να παραμένει ζωντανή, και η φωτογραφία του Μανώλη Γλέζου το 2017 να αποτίει φόρο τιμής στο ιστορικό κτήριο είναι ένα από τα πιο συγκινητικά στιγμιότυπα όλης της ιδέας που πρεσβεύει το Πολυτεχνείο.

Ο ίδιος, σύμβολο του αγώνα για τη δημοκρατία από τα χρόνια της Κατοχής, θα μάς «φωνάζει» για πάντα μέσα από μια εικόνα πως οι αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης είναι πάνω από όλα σε όποια γενιά κι αν ανήκεις όσο χρονών κι αν είσαι.

«Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»

Ανεξάρτητα από το αν συμφωνούμε ή όχι με τον τρόπο που τιμάται η 17η Νοεμβρίου, το σημαντικότερο είναι να γνωρίζουμε και να διδάσκουμε την ιστορία του Πολυτεχνείου. Ειδικά σε έναν κόσμο όπου οι αυταρχικές τάσεις επανεμφανίζονται, η γνώση της ιστορίας αποτελεί το καλύτερο όπλο για την προστασία της δημοκρατίας.

Το Πολυτεχνείο δεν ανήκει μόνο σε μια γενιά, αλλά σε όλους όσοι πιστεύουν στην ελευθερία. Γι’ αυτό, κάθε φορά που πλησιάζει αυτή η μέρα, είναι ευκαιρία να αναρωτηθούμε: Τι σημαίνει πραγματικά το Πολυτεχνείο για εμάς σήμερα και πώς μπορούμε να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη του στις επόμενες γενιές;

«Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια σα να στεκόσουνα μπροστά σ΄ολάκαιρο το μέλλον. Να μπορείς, απάνω απ΄την ομοβροντία που σε σκοτώνει εσύ ν΄ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος», Τάσος Λειβαδίτης.

Τάσου Λειβαδίτη, «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα
ματώσουν απ’ τις φωνές
το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων
Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφίνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες
μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα
αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου
έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ' τις οβίδες.
Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί ν’ αφίσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη
ή το παιδί σου.
Δε θα διστάσεις.
Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου
θ’ απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι
για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.
Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.
Το ξέρω, είναι όμορφο ν’ ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδι,
να κοιτάς έν’ άστρο, να ονειρεύεσαι
είναι όμορφο σκυμένος πάνω απ’ το κόκκινο στόμα της αγάπης σου
να την ακούς να σου λέει τα όνειρά της για το μέλλον.
Μα εσύ πρέπει να τ’ αποχαιρετήσεις όλ’ αυτά και να ξεκινήσεις
γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ’ άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνια
μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,
τη μάνα σου και τον κόσμο.
Εσύ και μες απ’ το τετραγωνικό μέτρο του κελλιού σου
θα συνεχίζεις τον δρόμο σου πάνω στη γη.
Κι’ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα
θα χτυπάς τον τοίχο του κελλιού σου με το δάχτυλο
απ’ τ’ άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.
Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν’ ασπρίζουν τα μαλλιά σου
δε θα γερνάς.
Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος
Αφού όλο και νέοι αγώνες θ’ αρχίζουνε στον κόσμο
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σου
θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ’ αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: Ειρήνη
σα να ’γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.
Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό
να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια
σα να στεκόσουνα μπροστά σ’ ολάκαιρο το μέλλον.
Να μπορείς, απάνω απ’ την ομοβροντία που σε σκοτώνει
εσύ ν’ ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.