Kαι τώρα που στόλισες το χριστουγεννιάτικο δέντρο σου, ξέρεις ποια είναι η ιστορία αυτού του εθίμου;

Παρότι στην Ελλάδα τα πιο παλιά χρόνια όλοι να στόλιζαν καράβι για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα, πλέον αυτό - αν εξαιρέσεις κάποιες περιοχές της επαρχίας ή τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους - έχει δώσει τη θέση του στον στολισμό του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Κι όμως πόσοι πραγματικά γνωρίζουμε πώς προέκυψε το πιο γνωστό έθιμο των Χριστουγέννων; Υποπτεύομαι όχι πολλοί, γι' αυτό και είπα να ρίξω λίγο «φως στο τούνελ» και τις γνώσεις μας.

Οι λόγοι που στόλιζαν οι αρχαίοι λαοί με αειθαλή δέντρα ή με τα κλαδιά τους τα σπίτια τους

Η ιστορία των χριστουγεννιάτικων δέντρων έχει πολλές ρίζες, που κυμαίνονται από τη χρήση αειθαλών δέντρων στην αρχαία Αίγυπτο και τη Ρώμη έως τις γερμανικές παραδόσεις των δέντρων υπό το φως των κεριών που έφτασαν στην Αμερική το 1800.

Πολύ πριν από την έλευση του Χριστιανισμού, τα φυτά και τα δέντρα που παρέμεναν πράσινα όλο το χρόνο είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους ανθρώπους το χειμώνα. Ακριβώς όπως οι άνθρωποι σήμερα διακοσμούν τα σπίτια τους κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου με πεύκα, έλατα και έλατα, πολλοί αρχαίοι λαοί κρεμούσαν αειθαλή κλαδιά πάνω από τις πόρτες και τα παράθυρά τους. Σε πολλές χώρες πίστευαν ότι τα αειθαλή δέντρα - και κλαδιά αντίστοιχα - θα κρατούσαν μακριά τις μάγισσες, τα φαντάσματα, τα κακά πνεύματα και τις ασθένειες.

Στο βόρειο ημισφαίριο, η συντομότερη μέρα και η μεγαλύτερη νύχτα του έτους πέφτει στις 21 Δεκεμβρίου ή στις 22 Δεκεμβρίου και ονομάζεται χειμερινό ηλιοστάσιο. Πολλοί αρχαίοι άνθρωποι λοιπόν, πίστευαν ότι ο ήλιος ήταν θεός και ότι ο χειμώνας ερχόταν κάθε χρόνο επειδή ο θεός του ήλιου είχε αρρωστήσει και ήταν αδύναμος. Έτσι γιόρταζαν το ηλιοστάσιο γιατί σήμαινε ότι επιτέλους ο θεός ήλιος θα άρχιζε να γίνεται καλά. Τα αειθαλή κλαδιά λοιπόν, τους θύμιζαν όλα τα πράσινα φυτά που θα ξαναφύτρωναν όταν ο θεός ήλιος ήταν δυνατός και το καλοκαίρι θα επέστρεφε.

Αντίστοιχα, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι λάτρευαν έναν θεό που ονομαζόταν Ρα, ο οποίος είχε κεφάλι γερακιού και φορούσε τον ήλιο ως φλεγόμενο δίσκο στο στέμμα του. Στο χειμερινό ηλιοστάσιο, όταν ο Ρα άρχιζε δηλαδή να αναρρώνει από την «ασθένειά» του, οι Αιγύπτιοι γέμιζαν τα σπίτια τους με πράσινους φοίνικες και καλάμια από πάπυρο, που συμβόλιζαν για αυτούς το θρίαμβο της ζωής έναντι του θανάτου.

Οι πρώτοι Ρωμαίοι, από την άλλη, σημάδεψαν το ηλιοστάσιο με μια γιορτή που ονομαζόταν Saturnalia προς τιμή του Κρόνου (σ.σ στα αγγλικά Saturn), του θεού της γεωργίας. Οι Ρωμαίοι γνώριζαν ότι το ηλιοστάσιο σήμαινε ότι σύντομα τα αγροκτήματα και τα περιβόλια θα ήταν πράσινα και καρποφόρα. Για να τιμήσουν την περίσταση, στόλιζαν τα σπίτια και τους ναούς τους με αειθαλή κλαδιά.

Στη Βόρεια Ευρώπη οι Δρυίδες, οι ιερείς των αρχαίων Κελτών, διακοσμούσαν επίσης τους ναούς τους με αειθαλή κλαδιά ως σύμβολο της αιώνιας ζωής. Οι Βίκινγκς στη Σκανδιναβία τίμησαν το αειθαλές γκι για τον ρόλο του στο θάνατο του Balder, ενός θεού του φωτός.

Πώς ξεκίνησε η παράδοση του χριστουγεννιάτικου δέντρου;

Η παράδοση του χριστουγεννιάτικου δέντρου —όπως το ξέρουμε τώρα— θεωρείται πως ξεκίνησε από την Γερμανία τον 16ο αιώνα, όταν πηγές αναφέρουν πως πιστοί Χριστιανοί έφερναν στολισμένα δέντρα στα σπίτια τους. Μερικοί έχτιζαν χριστουγεννιάτικες πυραμίδες από ξύλο και τις στόλιζαν με κλαδιά αειθαλών δέντρων και κεριά αν το ξύλο ήταν λιγοστό.

Είναι ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση ότι ο Μάρτιν Λούθηρος, ο προτεστάντης μεταρρυθμιστής του 16ου αιώνα, πρόσθεσε για πρώτη φορά αναμμένα κεριά σε ένα δέντρο. Σύμφωνα με μια κοινή εκδοχή της ιστορίας, περπατώντας για το σπίτι του ένα χειμωνιάτικο απόγευμα, ο Λούθηρος ένιωσε δέος από τα αστέρια που λάμπουν ανάμεσα στα αειθαλή δέντρα. Για να αποτυπώσει ξανά τη σκηνή αυτή στην οικογένειά του, έστησε ένα δέντρο στο κεντρικό δωμάτιο και ένωσε τα κλαδιά του με αναμμένα κεριά.

Οι περισσότεροι Αμερικανοί του 19ου αιώνα έβρισκαν τα χριστουγεννιάτικα δέντρα παράξενα. Τα πρώτα αρχεία χριστουγεννιάτικων δέντρων που κόπηκαν για να στολιστούν προέρχονται από τη δεκαετία του 1820 στη γερμανική κοινότητα της Πενσυλβάνια, αν και τα δέντρα μπορεί να ήταν παράδοση εκεί και ακόμη νωρίτερα. Ήδη από το 1747, οι Γερμανοί της Μοραβίας στην Πενσυλβάνια είχαν ένα κοινοτικό δέντρο με τη μορφή ξύλινης πυραμίδας διακοσμημένο με κεριά. Όμως, ήδη από τη δεκαετία του 1840, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα θεωρούνταν παγανιστικά σύμβολα και δεν ήταν αποδεκτά από τους περισσότερους Αμερικανούς.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι, όπως και πολλά άλλα εορταστικά χριστουγεννιάτικα έθιμα, το δέντρο υιοθετήθηκε λοιπόν πιο αργά στην Αμερική. Οι πρώτοι πουριτανοί ηγέτες της Νέας Αγγλίας θεωρούσαν τους εορτασμούς των Χριστουγέννων ως ανίερους. Ο δεύτερος κυβερνήτης των προσκυνητών, Γουίλιαμ Μπράντφορντ, έγραψε ότι προσπάθησε σκληρά να εξαλείψει την «ειδωλολατρική κοροϊδία» της εορτής, τιμωρώντας κάθε επιπολαιότητα.

Το 1659, το Γενικό Δικαστήριο της Μασαχουσέτης θέσπισε νόμο που καθιστούσε ποινικό αδίκημα κάθε τήρηση της 25ης Δεκεμβρίου και έτσι σε πολλούς ανθρώπους επιβλήθηκαν πρόστιμα για τον χριστουγεννιάτικο στολισμό. Αυτή η αυστηρότητα συνεχίστηκε έως ότου η εισροή Γερμανών και Ιρλανδών μεταναστών τον 19ο αιώνα υπονόμευσε την «πουριτανική κληρονομιά».

Το 1846, η βασίλισσα Βικτώρια και ο Γερμανός πρίγκιπας της, Άλμπερτ, σκιαγραφήθηκαν στο Illustrated London News να στέκονται με τα παιδιά τους γύρω από ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο. Σε αντίθεση με την προηγούμενη βασιλική οικογένεια, η Βικτώρια ήταν πολύ δημοφιλής στους υπηκόους της, και αυτό που γινόταν στο δικαστήριο έγινε αμέσως μόδα —όχι μόνο στη Βρετανία, αλλά και με την Αμερικάνικη Εταιρεία της Ανατολικής Ακτής που είχε επίγνωση της μόδας. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο είχε φτάσει.

Μέχρι τη δεκαετία του 1890 έφταναν τα χριστουγεννιάτικα στολίδια από τη Γερμανία και η δημοτικότητα του χριστουγεννιάτικου δέντρου ήταν σε άνοδο στις Η.Π.Α. Όσον αφορά τους Ευρωπαίους επέλεγαν δέντρα που έφταναν περίπου στο 1,5 μέτρο σε αντίθεση με τους Αμερικανούς που επέλεγαν δέντρα που έφταναν ακόμα και μέχρι το ταβάνι του σπιτιού τους.

Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Αμερικανοί στόλιζαν τα δέντρα τους κυρίως με σπιτικά στολίδια, ενώ πολλοί Γερμανοί Αμερικανοί συνέχισαν να χρησιμοποιούν μήλα, ξηρούς καρπούς και μπισκότα αμυγδαλωτού. Τα κορδόνια με ποπ κορν προστέθηκαν στη διακόσμηση των δέντρων αφού βάφτηκαν σε έντονα χρώματα και μπλέκονταν με μούρα και ξηρούς καρπούς. Η ηλεκτρική ενέργεια έφερε τα χριστουγεννιάτικα φώτα, καθιστώντας δυνατό τα χριστουγεννιάτικα δέντρα να λάμπουν για μέρες. Με αυτό, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα άρχισαν να εμφανίζονται στις πλατείες των πόλεων σε όλη τη χώρα και το να έχει από ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο κάθε σπίτι έγινε αμερικανική παράδοση.

Και κάπως έτσι, χάρη και στην παγκοσμιοποίηση, το να στολίζει κανείς δέντρο έγινε παράδοση σε κάθε χώρα του κόσμου.

Πηγή άρθρου: www.history.com