Τι λένε και τι αισθάνονται τα παιδιά όταν χωρίζουν οι γονείς τους;

Στο άκουσμα ότι ο μπαμπάς φεύγει από το σπίτι ο Γιώργος, που ήταν τότε 5 ετών, έψαξε να βρει λύση: «Αφού δεν μπορείτε να κοιμάστε μαζί, μπορούμε να βάλουμε τα πράγματα του μπαμπά στο δωμάτιό μου και να κοιμάμαι εγώ κάτω και εκείνος στο κρεβάτι μου. Δεν είναι ανάγκη να φύγει» είπε στη μητέρα του. Η ίδια θυμάται, ότι τον πρώτο καιρό που έμειναν οι δυο τους στο σπίτι, ο μικρός «ξανάρχισε να τα κάνει πάνω του. Τα δύο πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα. Το αγόρι που μένει πίσω με τη μαμά, χάνει το αντρικό πρότυπο και είναι δύσκολο να κρατήσεις τις ισορροπίες». Πολλές φορές, θυμάται η μητέρα του, «ο Γιώργος ξεσπούσε, όταν του έκλεινα την τηλεόραση αργά το βράδυ και έβαζε τις φωνές, όταν έλεγα πως δεν θα παίξει ποδόσφαιρο στο play station. Έπαιρνε τηλέφωνο τον πατέρα του και έκλαιγε. Κι εκείνος έλεγε "παίξε άλλα δέκα λεπτά και κλείστο". Αυτόματα η μαμά γινόταν η κακιά και ο μπαμπάς, ο καλός. Αυτό το παιχνίδι δεν κράτησε πολύ ευτυχώς".

Το αντίθετο συνέβη μετά το διαζύγιο της Έφης: «Ο Ορέστης, ήταν τότε τεσσάρων. Δεν ήθελε να μιλάει στον πατέρα του. Πίστευε το παιδί, πως τον είχε εγκαταλείψει, επειδή έφυγε από το σπίτι. Δυστυχώς ο πατέρας του, αντιδρούσε κι εκείνος σαν παιδί. Άφηνε υπονοούμενα πως εγώ βάζω λόγια εναντίον του και με την πρώτη άρνηση του Ορέστη, σταματούσε να προσπαθεί. Κάπως έτσι χάθηκε το παιχνίδι, παρά τη δική μου επιμονή, ότι "πρέπει να αγαπάς τον μπαμπά γιατί εκείνος σ' αγαπάει"». Πέντε χρόνια μετά, λέει η ίδια, «τα πράγματα είναι καλύτερα αλλά υπάρχει ακόμα μεγάλη κόντρα».

«Τώρα που χωρίσατε πώς θα με λένε στο επίθετο;» αναρωτιόταν η Μιρέλα, 6 ετών, όταν χώρισαν oι γονείς της. Πίστευε πως η αιτία του διαζυγίου, ήταν ο σκύλος. «Ο Φάμπιο, γάβγιζε πολύ δυνατά, ο μπαμπάς θύμωσε και φώναζε και έφυγε από το σπίτι. Μετά οι γονείς μου χωρίσανε» είπε στη δασκάλα της. Η Μαριλένα, 11 ετών και ο επτάχρονος αδερφός της Γιάννης, έδειξαν πως κατανοούν τους λόγους που χωρίζουν οι γονείς τους, εμφάνισαν όμως μαθησιακές δυσκολίες. «Η Μαριλένα ενώ ήταν του διαβάσματος τα φόρτωσε στον κόκορα. Κλείστηκε στον εαυτό της, καθόταν για ώρες στο γραφείο της, δε διάβαζε. Κι ενώ ήταν ένα παιδί που ποτέ δεν ζήτησε βοήθεια στο διάβασμα, ξαφνικά δυσκολευόταν να αποστηθίσει μια μικρή παράγραφο.» λέει η μητέρα της, Χριστίνα. «Σίγουρα το διαζύγιο επηρέασε την πρόοδό της στο σχολείο. Πέρασαν τρία- τέσσερα χρόνια για να ξαναμπεί σε ρυθμό» τονίζει η ίδια. Ο μικρότερος γιος, ο Γιάννης, «ήξερε τί είναι το διαζύγιο, γιατί έχει φίλους που οι γονείς τους είναι χωρισμένοι και είχε ρωτήσει στο παρελθόν τί γίνεται όταν χωρίζουν οι γονείς.».Ένα μήνα, αφού έφυγε ο πατέρας του, εμφάνισε προβλήματα στο φαγητό και στο σχολείο. «Δεν έτρωγε κανονικό φαγητό, ήθελε να τρώει μόνο τοστ και να πίνει χυμούς. Είχε πλήρη άρνηση για το σχολείο. Έβαλα ειδικούς, έπιασα τη δασκάλα του, τον διευθυντή του σχολείου. Ένα βράδυ, μου αποκάλυψε ότι ο λόγος που δεν ήθελε να πηγαίνει ήταν ότι ντρεπόταν γιατί δεν είχε οικογένεια».

«Δεν υπάρχει διαζύγιο χωρίς να εμπεριέχει κάποιο τραύμα τόσο για τους γονείς όσο και για το παιδί» τονίζει η ψυχολόγος Μαρκέλλα Καλλιμασιά. Όπως παρατηρεί, «τα μικρότερα παιδιά αποδέχονται ευκολότερα ένα διαζύγιο, όσο οξύμωρο και αν φαίνεται, λόγω της μεγάλης προσαρμοστικότητας που έχουν σε μικρές ηλικίες». Σχολιάζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις του διαζυγίου στο παιδί, η ίδια παραθέτει περιπτώσεις, οι οποίες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία του παιδιού. Αναφέρεται σε «γονείς που είναι επιθετικοί μεταξύ τους, χρησιμοποιούν το παιδί ως μέσο για να χειραγωγήσουν τον σύντροφό τους, ασκούν σωματική ή ψυχολογική βία είτε μεταξύ τους είτε προς το παιδί, γονείς που το παραμελούν, αθετούν τις μεταξύ τους υποχρεώσεις και τις υποσχέσεις τους προς εκείνο, δεν θέτουν όρια, κακομαθαίνουν, αδιαφορούν και δεν ασκούν θετική πειθαρχεία στο μεγάλωμά του, ξεχνούν δηλαδή πως το παιδί το δημιούργησαν σε μια στιγμή αγάπης».

«Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι η δομή της ελληνικής οικογένειας αλλάζει παράλληλα, αλλά και πέρα από την πρόσφατη κοινωνικοοικονομική κρίση. Ενώ έως πολύ πρόσφατα η χώρα μας είχε έναν από τους χαμηλότερους μέσους όρους διαζυγίων στο λεγόμενο αναπτυγμένο κόσμο, παρουσιάζει πλέον ποσοστά που πλησιάζουν εκείνα των δυτικών χωρών, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις αγγίζουν το 50%» τονίζει η παιδοψυχίατρος Νάντια Μαγκλάρα. «Μήπως φταίει το ότι ήμουν άτακτος και κακός μαθητής, που οι γονείς μου χώρισαν;", "Θα πρέπει άραγε να κοιμάμαι με τη μαμά τώρα που έφυγε ο μπαμπάς από το σπίτι;", "Ποιος θα μας προστατεύει τώρα που όλα άλλαξαν; Μήπως θα πρέπει να το αναλάβω εγώ;", "Τώρα που ο μπαμπάς/ η μαμά έχει νέο σύντροφο, θα εξακολουθεί άραγε να νοιάζεται για εμένα;". Όλα τα παραπάνω είναι σκέψεις, συνειδητές ή ασυνείδητες, που συχνά μπορεί να κάνουν τα παιδιά μετά από ένα διαζύγιο. Μπορεί να υπάρχουν και φαντασίες παιδιών, τα οποία δεν έχουν πλέον τακτική επαφή με τον έναν από τους δύο γονείς και τείνουν να εξιδανικεύουν ή να δαιμονοποιούν τον απόντα γονιό, όπως για παράδειγμα: "Εάν συνέχιζα να βλέπω τον μπαμπά/ τη μαμά, θα με είχε σώσει από το δυσάρεστο γεγονός που μου έχει συμβεί;" ή αντίθετα "φταίει που δεν βλέπω πια τον μπαμπά/ τη μαμά, που μου έχει συμβεί αυτό το δυσάρεστο γεγονός;"».

Σύμφωνα με την ίδια, «ο τρόπος που ενδεχομένως εκφράζεται η ανησυχία, που προκαλούν οι παραπάνω αλλά και άλλες σκέψεις ποικίλει σημαντικά. Κάποια παιδιά μπορεί να την εκφράσουν με ευερεθιστότητα, θυμό και αλλαγές τη συμπεριφορά, ενώ άλλα αποσύρονται, κλείνονται στον εαυτό τους και χάνουν το ενδιαφέρον τους ακόμη και για τις άλλοτε ευχάριστες δραστηριότητές τους».

«Από το σπίτι έφυγα με δόσεις, για να είναι πιο ομαλή η προσαρμογή των παιδιών» θυμάται ο Φάνης. «Την ημέρα που πήρα τα τελευταία πράγματα, τους είχα πει ότι θα γυρίσω να τους πάρω για να πάμε για φαγητό και μετά σε κάποιο λούνα- παρκ. Κι εκεί είναι που λες, τί να καταλάβουν δυο μωρά, τριών και τεσσάρων χρονών; Με κοιτούσαν από το μπαλκόνι που έφευγα και η κόρη μου έκλαιγε και φώναζε "Κλέφτης, κλέφτης! Μας πήρε τα πράγματά μας! Μας πήρε τον μπαμπά μας!". Δεν υπάρχει χειρότερη στιγμή για έναν γονιό.»