Έχεις σκεφτεί ότι μπορεί να δημιουργείς ΕΣΥ την απόρριψη που φοβάσαι ;

Είναι εύκολο να λέμε ότι σε κανέναν δεν αρέσει να απορρίπτεται αλλά για ορισμένους ανθρώπους ο φόβος μην τυχόν απορριφθούν γίνεται ακατανίκητη εμμονή. Αυτή η ευαισθησία στην απόρριψη συνήθως είναι πιο έντονη στις προσωπικές σχέσεις, εκεί που αισθανόμαστε πιο ευάλωτοι, αλλά σν είναι αρκετά ισχυρή, μπορεί να επεκταθεί σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Ίσως να έχεις συνεχώς προβλήματα με τον προϊστάμενο σου ο οποίος έχει διαρκώς απαιτήσεις από σένα, αλλά λόγου του φόβου απόρριψης, απλά ενδίδεις σε κάθε νέο του αίτημα, όσο παράλογο κι αν είναι. Μπορεί να υποστηρίζεις ότι είναι κάτι παραπάνω από παράλογος φόβος δεδομένου ότι ο προϊστάμενος σου πάντα έχει την δυνατότητα να σε απολύσει ως ανυπάκουη, αντιδραστική και μη-συνεργάσιμη. Αισθάνεσαι τον θυμό να συσσωρεύεται μέσα σου και ελπίζεις να μπορείς πάντα να τον ελέγχεις αλλά ίσως και να μην τα καταφέρεις οπότε παρά τις καλύτερες προσπάθειές σου, αυτή η δουλειά δεν θα είναι για πολύ καιρό δική σου.

Διάφορες συνθήκες αισθάνεσαι ότι σε κάνουν να αγχώνεσαι στις σχέσεις σου, όσον αφορά τις πιθανές επιπτώσεις που θα υποστείς αν στηρίξεις την θέση σου. Όσο μεγαλύτερος ο φόβος σου για απόρριψη από τον σύντροφό σου, τόσο περισσότερο ενδίδεις σε αιτήματα συναισθηματικής αλλά και πρακτικής φύσης. Στην ουσία μπορεί να γίνεις έξπερτ στην προσμονή αιτημάτων από τον σύντροφό σου σε βαθμό που να μην είναι καν αναγκαίο για εκείνον να ζητήσει ανοιχτά για κάποια χάρη ή επιπλέον δουλειά στο σπίτι, πόσο μάλλον για να υποχωρήσεις σε μια διαφωνία σας. Όλο αυτό δημιουργεί συναισθήματα αγανάκτησης μέσα σου και έτσι δηλητηριάζονται ακόμα και οι καλές στιγμές που άλλοτε μπορεί να απολάμβανες. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι άνθρωποι που έχουν μεγάλη ευαισθησία στην απόρριψη, στην προσπάθειά τους να μην απορριφθούν, παραδόξως ωθούν τους άλλους μακριά και δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο αρνητικών επιπτώσεων στις σχέσεις.

Η ευαισθησία στην απόρριψη είναι μια γνωστικό-συναισθηματική προδιάθεση να προσδοκάς με άγχος, να ερμηνεύεις αυτόματα και να αντιδράς έντονα στην απόρριψη που οδηγεί σε δυσλειτουργικές αντιδράσεις όπως ακραία «δουλοπρέπεια», συναισθηματική απόσυρση ή μεγάλη εχθρικότητα. Η προδιάθεση αυτή κάνει το άτομο να αντιλαμβάνεται τους άλλους ανθρώπους ως μη-υποστηρικτικούς και αδιάφορους. Με αυτό το συναισθηματικό «τσιπάκι», οι χειρότεροι φόβοι σου θα γίνουν πραγματικότητα επειδή εσύ μετά γίνεσαι ο δύσκολος για σχέση σύντροφος.

Ας κάνουμε ένα πείραμα. Φαντάσου ότι βαθμολογείς κάθε μία από τις συμπεριφορές και τα συναισθήματά σου μετά τις συμπεριφορές αυτές, όπως και του συντρόφου σου. Ήδη πρέπει να έχεις εικόνα σχετικά με το ποιος έχει δουλειά να κάνει. Αυτός που έχει μεγάλη ευαισθησία στην απόρριψη, είναι αυτός πους θα ενδώσει στις επιθυμίες του συντρόφου του και αυτό τον κάνει να αξιολογήσει τον εαυτό του ως υποτακτικό και τον σύντροφό του ως απαιτητικό. Πιθανώς να θεωρείς τον εαυτό σου παθητικό και να σε χαρακτηρίζει το συναίσθημα της στενοχώριας ενώ αντιλαμβάνεσαι τον σύντροφό σου ως ενεργό και πιθανώς πιο ευτυχισμένο από ότι είσαι εσύ.

Φαντάσου τον εαυτό σου σε ένα εστιατόριο ζητώντας από τον σερβιτόρο να σου αλλάξει το πιάτο καθώς δεν είναι αυτό που παρήγγειλες. Αξιολόγησε τον εαυτό σου σύμφωνα με το πώς θα νοιώθεις μετά το αίτημά σου (άγχος, ανησυχία, αγωνία) και αν σκέφτηκες ότι ο άλλος θα απέρριπτε το αίτημά σου. Αν έχεις ευαισθησία στην απόρριψη θα περιμένεις να απορριφθείς και θα σε απασχολεί πολύ αυτή η αντίδραση του άλλου. Κλασσικά αυτή η ευαισθησία – σε συμπεριφοριστικό επίπεδο - κάνει τον άνθρωπο να μην μπορεί να εντοπίσει κάτι θετικό στην επικοινωνία του με τον σύντροφό του. Γι` αυτό και συνήθως δεν συμμετέχει σε διαπροσωπικές συναναστροφές με εξίσου δυναμικούς ανθρώπους. Με άλλα λόγια, σε αυτές τις περιπτώσεις κρύβονται στο καβούκι τους όταν ο άλλος μοιάζει να έχει το πάνω χέρι αντί να στηρίζουν την θέση τους. Όσον αφορά το συναισθηματικό, η ευαισθησία στην απόρριψη κάνει τον άνθρωπο να αντιδρά θετικά μόνο όταν αντιλαμβάνεται τον άλλον δεκτικό και ζεστό μαζί του. Αν δουν κάποιον σιωπηρό και εγκρατή, αποσύρονται. Καθώς είναι υπερευαίσθητοι σε απόμακρες και αρνητικές στάσεις των άλλων από φόβο ότι αυτό προμηνύει απόρριψη.

Είναι σαφές ότι οι άνθρωποι που έχουν ευαισθησία στην απόρριψη έχουν περιορισμένες ή επιφανειακές επαφές με τους άλλους και περισσότερο αρνητικό συναίσθημα. Δεν αποτελούν και την ιδανικότερη παρέα ως συνεχώς φοβισμένοι, απόμακροι και υπερβολικά εξαρτημένοι από τους άλλους να είναι καλοί μαζί τους. Η αμυντική αυτή στάση προκαλεί τις περιστάσεις που φοβούνται περισσότερο.

Αν αναγνωρίζεις δικές σου συνήθειες στις σχέσεις σε όσα ανάφερα, υπάρχει ελπίδα να μπορέσεις επί της ουσίας να αναπτύξεις πιο ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους. Δεν είσαι καταδικασμένη να περάσεις το υπόλοιπο της ζωής σου εγκλωβισμένη σε αυτή την δυσπροσαρμοστική εικόνα για τις σχέσεις. Μόλις συνειδητοποιήσεις ότι έχεις αυτή την ευαισθησία, μπορείς να δοκιμάσεις να είσαι πιο ενεργητική και να προσπαθήσεις να νοιώσεις λιγότερο θιγμένη αν θεωρείς ότι οι άλλοι δεν σου φέρονται καλά. Από την επαγγελματική έως την προσωπική σου ζωή, θα δεις ότι θα αρχίσεις να έχεις πιο ευχάριστες σχέσεις ενώ έχεις μικρότερο φόβο για την πιθανότητα να χάσεις αυτούς για τους οποίους νοιάζεσαι πολύ.

Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου, PsyD, MSc,
Συμβουλευτικός Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Επικεφαλής υπηρεσιών συμβουλευτικής στο Feelwelltoday

e-mail : itheodorakopoulou@feelwelltoday.com,
i.theodorakopoulos@ymail.com