«Αφού σε χτυπάει γιατί δεν φεύγεις;»

Με αφορμή παγκόσμιες ημέρες κατά της κακοποίησης και της συνεπαγόμενης αύξησης της έκθεσής μας σε καμπάνιες και ενδυναμωτικά μηνύματα, πολλές φορές βρισκόμαστε χωρίς να το καταλαβαίνουμε σε μια θέση όπου κρίνουμε τα θύματα βίας ενώ θέλουμε να τα υποστηρίξουμε. Όσοι άνθρωποι δεν έχουν υποστεί ποτέ κακοποίηση, βρίσκουν πολύ δύσκολο να κατανοήσουν το γιατί ένα θύμα βίας “δεν φεύγει από την κακοποιητική σχέση” ή “γιατί δεν μίλησε ποτέ σε κάποιον”. Έτσι, παρά τις όποιες καλές προθέσεις, πολύ συχνά η βοήθεια που φαντάζονται κάποιοι ότι προσφέρουν (επί παραδείγματι σε ένα φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο) ενδέχεται να επιφέρει τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Είναι επομένως σημαντικό, πριν ξεκινήσουμε να καταστρώνουμε ένα “σχέδιο διάσωσης” ενός αγαπημένου μας προσώπου, να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι περνάει ένας άνθρωπος που κακοποιείται. Οι συχνότεροι λόγοι για τους οποίους ένα θύμα βίας δεν παραδέχεται την κακοποίηση που υφίσταται ή/και αρνείται να την καταγγείλει, είναι οι εξής:

• Δεν έχουν κάπου να πάνε, ή/και δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να φύγουν
• Φοβούνται την εκδίκηση από το άτομο που τους κακοποιεί
• Δεν έχουν υποστηρικτικό πλαίσιο
• Εκβιάζονται από το άτομο που τους κακοποιεί ότι αν μιλήσουν τότε κάποιος (πχ. παιδί, φίλος, κτλ.) θα πάθει κακό
• Έχουν προσπαθήσει να μιλήσουν στο παρελθόν αλλά δεν εισακούστηκαν ή χλευάστηκαν
• Ελπίζουν ότι το άτομο που τους κακοποιεί θα αλλάξει
• Νιώθουν ντροπή
• Δεν εμπιστεύονται την αστυνομία
• Έχουν μάθει να υφίστανται κακοποίηση από μικρή ηλικία ή/και πιστεύουν ότι τους αξίζει

Πως μπορούμε όμως να βοηθήσουμε έμπρακτα τη φίλη/ξαδέλφη/γνωστή μας;

1. Ξεκινήστε μια συζήτηση και δώστε χρόνο:Πολλές φορές είναι περισσότερο βοηθητικό να δηλώνουμε την διαθεσιμότητα μας (πχ. “για ό,τι χρειαστείς είμαι εδώ”) παρά να προσπαθήσουμε να παρέμβουμε την στιγμή που εμείς θεωρούμε ότι είναι κατάλληλη. Φέρνοντας το θέμα της συζήτησης προς αυτό που παρατηρούμε (πχ. “βλέπω τον τελευταίο καιρό ότι δείχνεις φοβισμένη) είναι προτιμότερο από το να προσπαθήσουμε να πούμε στο θύμα πώς νομίζουμε εμείς ότι νιώθει (πχ. “πρέπει να φοβάσαι πολύ”).
2. Ακούστε χωρίς κριτική:Οι δικές μας προκαταλήψεις μπορούν να σταθούν εμπόδιο στην προσπάθειά μας να βοηθήσουμε. Χρειάζεται να μάθουμε πρώτα να αποδεχόμαστε τους άλλους άνευ όρων και χωρίς να γινόμαστε παρεμβατικοί, πριν προσπαθήσουμε να τους βοηθήσουμε.
3. Κατανοήστε τα αντικρουόμενα συναισθήματα: Τα θύματα κακοποίησης πολύ συχνά μεταβαίνουν από την ελπίδα στην απόγνωση, από τον θυμό στην ενοχή, και από τον φόβο στην αγάπη για το άτομο που τα κακοποιεί. Όσο δυσνόητο και αν σας είναι αυτό, προσπαθήστε να παραμείνετε υποστηρικτικοί και διαθέσιμοι γνωρίζοντας ότι οι εναλλαγές ενδέχεται να είναι πολύ συχνές.
4. Ενισχύστε την αναζήτηση βοήθειας: Πολλές φορές ένα θύμα κακοποίησης δυσκολεύεται ή φοβάται να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια. Είναι σημαντικό το να δηλώσετε την διαθεσιμότητά σας για να ψάξετε μαζί τους κατάλληλους φορείς. Μην επιχειρήσετε να δώσετε εσείς λύσεις χωρίς να έχετε μιλήσει πρώτα με άτομα που έχουν τις κατάλληλες γνώσεις. Ενδεικτικά, μπορείτε να απευθυνθείτε στους παρακάτω φορείς για περισσότερες πληροφορίες:

• 2108996636: WIN Hellas – Παρέχει ψυχολογική στήριξη μέσω εξειδικευμένων ψυχο-εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την ενδυνάμωση των γυναικών, νομική συμβουλευτική και διασύνδεση με αρμόδιες υποστηρικτικές δομές και φορείς μέσω της γραμμής υποστήριξης γυναικών – θυμάτων βίας
• 197: Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας – δωρεάν 24ωρη γραμμή βοήθειας, στελεχωμένη από κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους
• 15900: Γραμμή SOS – 24ωρη γραμμή άμεσης βοήθειας που στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας
• 1440: Γραμμή Βοήθειας – 24ωρη γραμμή στήριξης και συμβουλευτικής για θέματα οικογενειακής βίας

Εάν θέλουμε να βοηθήσουμε πραγματικά, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε και τα δικά μας προνόμια καθώς και το πως ενδεχομένως χειροτερεύουμε μια κατάσταση νομίζοντας ότι βοηθάμε. Πολλοί άνθρωποι καταβάλλονται από υπερβάλλοντα ζήλο για να βοηθήσουν ή να δείξουν την συμπαράστασή τους σε θύματα βίας ορμώμενοι από κάποια αντίστοιχη παγκόσμια ημέρα ευαισθητοποίησης. Ίσως είναι χρήσιμο να σταματήσουμε και να αναρωτηθούμε πρώτα απ’ όλα ποιος είναι ο δικός μας ρόλος σε αυτό και τι κάνουμε όλες τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου για αυτά τα φαινόμενα.

Σίγουρα είναι αρκετά βολικό το να μοιραζόμαστε άρθρα και ενδυναμωτικές φράσεις, και είναι εξίσου εύκολο να αποποιούμαστε την ευθύνη μας ως ενεργοί πολίτες και να επικεντρωνόμαστε στο θύμα ή στην “κοινωνία που δεν κάνει κάτι για να αλλάξει”, ξεχνώντας ότι οι κοινωνία τελικά είμαστε όλοι μας. Ενδεχομένως να χρειάζεται να κοιτάξουμε και τι εξυπηρετεί για εμάς το να θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι δική μας ευθύνη να βοηθήσουμε ένα θύμα. Οι ισορροπίες είναι λεπτές, και μπορούμε πολύ εύκολα να μεταβούμε από τις αλτρουιστικές προθέσεις στην ασυνείδητη απόδοση ευθυνών στο θύμα (victim blaming) που με την σειρά της ενισχύει και άλλες κακοποιητικές μικροεπιθετικότητες (microaggressions).

Ένα πολύ σημαντικό βήμα αν δεν έχετε υπάρξει θύμα κακοποίησης και πιάνετε τον εαυτό σας να αναρωτιέται “Γιατί δεν φεύγει; Γιατί το υπομένει;” ή αν πιστεύετε ότι “εγώ δεν θα το ανεχόμουν”, είναι να κάνετε μια μικρή ενδοσκόπηση των προνομίων σας και πώς ένα άτομο χωρίς τα δικά σας προνόμια μπορεί να δυσκολεύεται να φύγει ή να καταγγείλει την κακοποίησή του.

Συμπερασματικά, κάθε προσπάθεια βοήθειας ενός θύματος κακοποίησης είναι χρήσιμη όταν γίνεται με σωστό τρόπο. Ίσως στην προσπάθειά μας να βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο, να δυσχεραίνουμε μια κατάσταση αν δεν έχουμε τις κατάλληλες γνώσεις. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να παίρνουμε πληροφορίες και κατευθυντήριες οδηγίες από τους ανάλογους φορείς που εκτός από πολύτιμες γνώσεις και συμβουλές μπορούν να παρέχουν και ένα ενδυναμωτικό και ασφαλές πλαίσιο αν χρειαστεί.

Δεν έχει γεννηθεί ακόμα ο άνθρωπος, o οποίος έχει το δικαίωμα να σηκώσει το χέρι του ή τη φωνή του πάνω σου.

Γιώργος Λάγιος

Ψυχοθεραπευτής – Συγγραφέας

www.glagios.gr

https://www.instagram.com/glagi0s/

glagiosbook@gmail.com