Σεξουαλική κακοποίηση: «Πώς μπορώ να βοηθήσω το θύμα;»

Πολύς λόγος γίνεται αυτές τις μέρες σχετικά με την σεξουαλική, και όχι μόνο, κακοποίηση με αφορμή την αποκάλυψη της ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου για τον βιασμό της από παράγοντα της αθλητικής ομοσπονδίας όπου ανήκε. Πολλές γνώμες ακούστηκαν και πολλά ερωτηματικά προέκυψαν από αυτήν, με ένα από τα σημαντικότερα το «πώς μπορώ να βοηθήσω έναν άτομο του περιβάλλοντος μου που μου αποκαλύπτει πως έχει βιώσει κάτι τέτοιο;».

Πριν μπούμε σε αυτό όμως ίσως χρειάζεται να αναφερθούμε στον ορισμό της κακοποίησης για να μπορέσουμε να θέσουμε μία κοινή αφετηρία στην σκέψη μας.

Ως κακοποίηση λοιπόν ορίζεται η ακατάλληλη μεταχείριση ενός ενήλικου ατόμου ή παιδιού για την επίτευξη άδικων ή ακατάλληλων σκοπών. Τα είδη της είναι η σωματική ,σεξουαλική, λεκτική, ψυχολογική, διανοητική ή πνευματική. Ενώ μπορεί να συνυπάρχει με την παραμέληση (την αδυναμία δηλαδή κάλυψης βασικών αναγκών ενός εξαρτημένου προσώπου, φυσικών, ιατρικών ή/και συναισθηματικών) ή και την εγκατάλειψη.

Πιο ειδικά, ως σεξουαλική κακοποίηση ορίζεται οποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής ή ανεπιθύμητης σεξουαλικής δραστηριότητας. Οι λέξεις-κλειδιά εδώ είναι η άσκηση δύναμης και ελέγχου του θύτη απέναντι σε ένα θύμα που δεν συναινεί. Η συναίνεση, και μάλιστα η σαφής και ρητή λεκτική συναίνεση είναι το μόνο μέσο για υγιείς σεξουαλικές εμπειρίες. Ο σύντροφος μας έχει πάντα το δικαίωμα να πει «όχι» και οφείλουμε να το ακούσουμε. Οποιαδήποτε μορφή πίεσης, δικής μας ή του συντρόφου μας, παραβιάζει κατάφορα τον ορισμό της συναίνεσης αυτής και οφείλουμε να αντιδράσουμε και να αρνηθούμε.

Έρευνες δείχνουν πως 1 στις 3 γυναίκες έχουν υποστεί τουλάχιστον μία φορά οποιασδήποτε μορφής σεξουαλική κακοποίηση στην προσωπική, επαγγελματική ή κοινωνική τους ζωή, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης είναι ένα αποκλειστικά γυναικείο θέμα. Τα ποσοστά μπορεί να διαφέρουν αλλά στο ζήτημα αυτό δεν υπάρχει φύλο στον ρόλο του θύτη και του θύματος, δυστυχώς είναι ένα φαινόμενο που αφορά όλους μας.

Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης να καταγγείλουν τους θύτες τους και τι μπορώ να κάνω εγώ αν ένα άτομο του περιβάλλοντος μου μου αποκαλύψει κάτι τέτοιο;

Τα άτομα που έχουν βιώσει μία τόσο τραυματική εμπειρία συχνά μπαίνουν στην διαδικασία να την υποτιμήσουν για να μπορέσουν να αμυνθούν ψυχικά σε αυτήν. Τα αισθήματα ντροπής, αυτοκατηγορίας, φόβου και απόγνωσης είναι τόσο έντονα που συχνά τα θύματα απομονώνονται ψυχικά ακόμα και από τον ίδιο τους τον εαυτό για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Δεν είναι άλλωστε λίγες οι περιπτώσεις ατόμων που μόνο μετά από χρόνια ψυχοθεραπεία μπόρεσαν να ανασύρουν από την μνήμη τους ένα τέτοιο περιστατικό κακοποίησης το όποιο απώθησαν τόσο βαθιά ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν να ζουν λειτουργικά.

Η στιγμή επομένως που τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης καταφέρνουν να αποκαλύψουν το περιστατικό στους οικείους τους ή την αστυνομία είναι ιδιαίτερης σημασίας και οφείλουμε να είμαστε υποστηρικτικοί και διαθέσιμοι να ακούσουμε. Οφείλουμε να τους αναγνωρίσουμε πως βρίσκονται σε μία πολύ δύσκολη κατάσταση για την οποία δεν έχουν φταίξει. Καμία συμπεριφορά ή εμφάνιση ή πρόκληση δεν δικαιολογεί μία σεξουαλική επίθεση και αυτό χρειάζεται να το κατανοήσουμε βαθιά οι ίδιοι για να μπορέσουμε να το μεταφέρουμε και στα ίδια τα θύματα που πολύ συχνά μπαίνουν στην διαδικασία να κατηγορήσουν τον εαυτό τους γι αυτό που τους συνέβη ή και να το δικαιολογήσουν ως αποτέλεσμα μίας δικής τους συμπεριφοράς. Η σεξουαλική κακοποίηση σε καμία περίπτωση και υπό καμία συνθήκη δεν δικαιολογείται και αυτό πρέπει να είναι σαφές.

Η αναγνώριση, η υποστήριξη, η διαθεσιμότητα και η μη κριτική επομένως είναι βασικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς που χρειάζεται να επιδείξουμε ως ακροατές ενός τέτοιου περιστατικού. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μαζί με την διακριτική παρότρυνση μας να απευθυνθούν τα θύματα στους ειδικούς που μπορούν να τους βοηθήσουν, νομικά, ψυχολογικά ή/και ιατρικά πάντα σεβόμενοι τον χρόνο και τον τρόπο που οι ίδιοι επιθυμούν να το κάνουν είναι η απάντηση στο τί μπορώ να κάνω για να βοηθήσω κάποιον οικείο μου που μου αποκαλύπτει ένα τέτοιο γεγονός.

Χανιώτη Έλλη-Μαρία, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

ellichanioti@yahoo.com