Ημέρα Κατά της Κακοποίησης των Παιδιών: Τα σημάδια που προκαλούν συναγερμό και το προφίλ των θυτών

Η Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Κακοποίηση των Παιδιών ξεκίνησε το 2000, όταν η μη κυβερνητική οργάνωση Women’s World Summit Foundation την καθιέρωσε και σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις ενημερώσει, ευαισθητοποιεί και υπερασπίζεται τα δικαιώματά τους. Σκοπός είναι να κινητοποιηθεί η κυβέρνηση αλλά και να ενεργοποιηθεί και η ίδια η κοινωνία αναγνωρίζοντας και δρώντας ενάντια σε κακοποιητικές συμπεριφορές.

Η 19η Νοεμβρίου αποτελεί άλλη μία μέρα που θυμίζει ηχηρά τα μεγάλα ποσοστά κακοποίησης που λαμβάνουν χώρα ακόμα και στη σημερινή εποχή και σε χώρες που θεωρούνται καθ’όλα προηγμένες σε όλους τους τομείς, αλλά που φαίνεται να αδυνατούν να προστατέψουν τις πιο αθώες υπάρξεις.

Η ψυχολόγος / ψυχοθεραπεύτρια Βέρα Φερεντούρου μάς μίλησε για όλα τα σημάδια που πρέπει να σημάνουν συναγερμό κακοποίησης, για το προφίλ των θυτών αλλά και για το πώς μπορούμε να μιλήσουμε και να προσεγγίσουμε τα παιδιά.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι ένα παιδί κακοποιείται; Υπάρχουν σημάδια που πρέπει να προκαλούν συναγερμό στους εκπαιδευτικούς;

Με τον όρο «παιδική κακοποίηση» αναφερόμαστε στη βία ή την παραµέληση την οποία βιώνει ένα παιδί ή ένας έφηβος από ένα άτομο το οποίο εμπιστεύονται ή από το οποίο εξαρτώνται (γονιός, αδελφός, αδελφή, άλλος συγγενής ή κηδεμόνας ή κάποιος που φροντίζει το παιδί). Τα σημάδια κακοποίησης δεν είναι πάντα φανερά, ωστόσο είναι σημαντικό να μάθουμε να τα εντοπίζουμε και να τα ερμηνεύουμε. Είναι συχνό φαινόμενο να μην έχει αντιληφθεί ούτε το ίδιο το παιδί ότι κακοποιείται. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι είναι διαφορετικά τα σημάδια που φέρει ένα παιδί όταν παραμελείται και διαφορετικά αυτά που εμφανίζει ένα παιδί που κακοποιείται σωματικά η σεξουαλικά. Σαφώς υπάρχει ο αντικειμενικός βασικός άξονας για όλα τα παιδιά που υποβάλλονται σε κακοποίηση και ας τα παραθέσουμε αναλυτικά:

-Απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά, δηλαδή αν είχε κοινωνική συμμετοχή, διακρίνουμε απομόνωση από το κοινωνικό σύνολο σε γενικότερο πλαίσιο.

-Μπορεί να φεύγει μακριά από τα υπόλοιπα παιδιά, να εξαφανίζεται, να εμμένει στην ελάχιστη συναναστροφή, δηλαδή με ελάχιστους φίλους έως και κανέναν.

-Γίνεται παθητικό και συγκαταβατικό.

-Απότομη αλλαγή στη σχολική επίδοση.

-Αρνείται να επιστρέψει στο σπίτι όπως μπορεί να καταφθάνει και πολύ νωρίς στο σχολείο.

-Η συμπεριφορά του εμφανίζει άγχος ή γίνεται επιθετικό χωρίς εμφανές αίτιο.

-Γνωρίζει και αναφέρει πληροφορίες και λεπτομέρειες γύρω από το σεξ που δεν αρμόζουν στην ηλικία του.

-Με τους γονείς έχει απρόσωπη σχέση χωρίς συναισθηματικό υπόβαθρο.

-Τα ρούχα που επιλέγει να ντύνεται συνήθως θέλει να καλύπτουν το σώμα.

-Γίνεται αγχώδες και επιθετικό χωρίς αιτία.

-Εγκαύματα, μώλωπες, πρηξίματα, σημάδια σε πρόσωπο.

-Παράπονα του παιδιού ότι πονάει να κινηθεί.

Υπάρχουν κοινά σημεία στο προφίλ των θυτών;

Η κακοποίηση μπορεί να είναι πολύπλευρη, όπως σωματική, σεξουαλική ή αμέλεια και παραμέληση. Έρευνες έδειξαν ότι οι θύτες προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα μπορεί δηλαδή να έχουν κοινωνική υπόσταση, οικονομική επιφάνεια και ανώτατο μορφωτικό επίπεδο, όπως ισχύει και το ακριβώς αντίθετο. Η κοινωνία επιβάλλεται να έχει ανοιχτές πνευματικές προσλαμβάνουσες και να μην διακατέχεται από κοινωνικά στερεότυπα και κοινωνικά ταμπού. Σε αυτά τα θέματα που χτυπάνε «κεντρική αρτηρία» επιβάλλεται η ανταπόκριση να είναι άμεση με θεσμικό πλαίσιο, προστατευτική χωρίς κοινωνικές διακρίσεις.

Σε περίπτωση που η κακοποίηση δε συμβαίνει από τους γονείς, με ποιον τρόπο μπορεί η οικογένεια να μιλήσει στο παιδί ώστε να αναγνωρίσει την κακοποίηση και να μην φοβάται να ανοιχτεί; Αν έχουμε υποψίες ότι ένα παιδί κακοποιείται, πώς μπορούμε να το προσεγγίσουμε ώστε να το κάνουμε να μας ανοιχτεί ;

Εάν οι υποψίες ότι η κακοποίηση προέρχεται από τη σχολική μονάδα του παιδιού, εκ πρώτης ο εκπαιδευτικός που είναι πιο κοντά στο παιδί ή ο εκπαιδευτικός που είναι πιο επικοινωνιακός με τα παιδιά και τα έχει κερδίσει σε αυτό το επίπεδο μπορεί να τα προσεγγίσει. Σε οικογενειακό επίπεδο, η προσέγγιση θα ήταν ουσιαστική εάν γινόταν με τρόπο ήρεμο, χωρίς να υπάρχει ίχνος τιμαριωτικού ή αγχωμένου ύφους, να είναι το παιδί μόνο του χωρίς να παρευρίσκονται τα αδέλφια του, να μην βιάζεται.

Η προσέγγιση θα γίνει ανάλογα με την ηλικία. Για παράδειγμα, ένα παιδί μικρότερης ηλικίας θα το βοηθήσουμε να το ξεδιαλύνει στο μυαλό του, πχ. υπάρχουν καλά και κακά μυστικά. Τα καλά μυστικά μας δίνουν χαρά: ένα πάρτι έκπληξη, ένα δώρο. Τα κακά μυστικά, όμως, μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα, φόβο ή ανησυχία. Όταν, λοιπόν, νιώθουμε ότι ένα μυστικό είναι δυσάρεστο, τότε θα μας έκανε καλό να το πούμε σε κάποιον που εμπιστευόμαστε.

Σε μεγαλύτερες ηλικίες τονίζουμε ότι είμαστε εκεί για να βοηθήσουμε ό,τι κι αν του έχει συμβεί. Για όλα τα θέματα υπάρχει λύση. Όλα θα κινηθούν μόνο στην παροχή βοήθειας και προστασίας. Ότι είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε ό,τι κι αν είναι αυτό, ακόμη και για κάποιο αγαπημένο πρόσωπο.

Είναι σημαντικό η προσέγγιση να γίνεται στοργικά και να επισημάνουμε ότι το σώµα του και το µυαλό του είναι δικά του. Όλοι, µικροί και µεγάλοι, πρέπει να σέβονται το δικαίωµά του αυτό. Αν νιώσει ότι κάποιος δεν το σέβεται, θα πρέπει να το αναφέρει.

Πώς μπορούμε να μιλήσουμε σωστά και με ενσυναίσθηση σε ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί.

Η ενσυναίσθηση είναι η δυνατότητα του ατόμου να μπει στη θέση του άλλου και να νιώσει όπως εκείνο. Να αισθανθεί, δηλαδή, πέρα από τα όρια του εαυτού του. Ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί εξακολουθεί να είναι ξεχωριστό, μοναδικό και μπορεί να κάνει τα όνειρα του πραγματικότητα. Έπεσε θύμα και δεν θα έπρεπε να αισθάνεται ενοχές και τύψεις. Εξακολουθεί να είναι σημαντικό και δεν πρέπει να αισθάνεται μέσα του χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να έχει ο θύτης, όπως ντροπή, φόβο, απέχθεια, άσχημα όνειρα, απώλεια όρεξής. Δεν υποβαθμίζουμε το γεγονός κάνοντας «σμίκρυνση» της εμπειρίας. Δεν υπάρχει εξήγηση και δεν «εκλογικεύεται» η κακοποίηση .Βέβαια, κάθε παιδί είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη και φιλτράρει την εμπειρία με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Έτσι, οι στρατηγικές αντιμετώπισης απαραίτητο είναι να διερευνώνται εξατομικευμένα.

Η σημερινή μέρα είναι στο χέρι όλων μας να σταματήσει, να μην υφίσταται, αν ενεργοποιηθούν και ενημερωθούν σωστά το οικογενειακό περιβάλλον και οι εκπαιδευτικοί στις σχολικές μονάδες.

Τα παιδιά ξεχνούν μεγαλώνοντας αν είχαν μικρό ή μεγάλο σπίτι, αν νοίκιαζαν οι γονείς ή το είχαν αγοράσει. Δεν θυμούνται το καθαρό και αποστειρωμένο περιβάλλον, τα μεταχειρισμένα ρούχα, αν δυσκολευόντουσαν οι γονείς να ανταπεξέλθουν οικονομικά. Τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται ζεστές αγκαλιές και ασφάλεια. Αυτά θυμούνται. Για όλες τους γονείς που προσπαθούν για τις ιδανικές συνθήκες, απλώς δίνετε αγάπη και να είστε παρόντες στις αγκαλιές. Μιλήστε στο παιδί πολύ και παρακολουθήστε τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας του.

Ευχαριστούμε τη Βέρα Φερεντούρου, Ψυχολόγο / Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλο ζευγαριών, γάμου και εφήβων