Για μια πιο ευτυχισμένη ζωή, πρέπει να εξισορροπήσουμε δύο παλιές ψυχολογικές ανάγκες

Μπορεί να νιώθουμε καθημερινά προσωπική αυτονομία και ίσως τελικά παίρνουμε αυτό που θέλουμε αλλά όχι αυτό που χρειαζόμαστε. Όμως, τι είναι αυτό που μας κάνει πραγματικά ευτυχισμένους;

7 φράσεις που δε θα ακούσεις ποτέ έναν πραγματικά ευτυχισμένο άνθρωπο να χρησιμοποιεί

Αν είσαι κι εσύ ανάμεσα σε όσους προσπαθούν να είναι ευτυχισμένοι ενώ τα έχουν όλα δεν είναι τυχαίο

Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ανθρώπους που παλεύουν να είναι ευτυχισμένοι παρά το γεγονός ότι τα έχουν όλα.

Τα ανθρωπολογικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι δεν είμαστε πιο ευτυχισμένοι - και πιθανώς πολύ λιγότερο ευτυχισμένοι - από τους προγόνους μας που είχαν ελάχιστες ανέσεις στη διάθεσή τους. Οι ανέσεις, η ασφάλεια και η ευκολία της σύγχρονης ζωής καθιστούν τους περισσότερους από εμάς ισοδύναμους πολυεκατομμυριούχους σε σύγκριση με εκείνους, αλλά οι πρόγονοί μας ήταν μάλλον πιο ευτυχισμένοι από εμάς. Πώς είναι δυνατόν;

Υπάρχουν περισσότερες από μία απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, αλλά ένα σημαντικό μέρος της εξήγησης βρίσκεται βαθιά στην ιστορία μας. Με βάση την εξελικτική θεωρία και την ψυχολογική έρευνα, η ανθρώπινη εξέλιξη έχει οδηγήσει σε ένα ζεύγος ανταγωνιστικών ψυχολογικών αναγκών που πρέπει να εξισορροπηθούν προκειμένου τα άτομα να βιώσουν διαρκή ευτυχία.

Αυτές οι ανάγκες αντανακλούν δύο βασικούς στόχους που έπρεπε να επιτύχουν οι πρόγονοι: να συνδεθούν με άλλους για την αμοιβαία προστασία τους και να αναπτύξουν προσωπικές δεξιότητες που θα τους καθιστούσαν πολύτιμους για την ομάδα τους και τους πιθανούς συντρόφους τους. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν δύο αντίστοιχες ανάγκες που μας καθοδηγούν ακόμη και σήμερα: από την παιδική ηλικία μέχρι τα γηρατειά, οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη για σύνδεση και την ανάγκη για αυτονομία.

Η βαθύτερη ανάγκη που έχουμε και δεν το γνωρίζουμε για μια ευτυχισμένη ζωή

Όπως αναφέρεται και στο βιβλίο The Social Leap (2018), η αυξημένη συνεργασία και κοινωνικότητά τους μας έβαλε σε μια νέα εξελικτική τροχιά, η οποία εξασφάλισε ότι η πιο θεμελιώδης ψυχολογική μας ανάγκη ήταν η σύνδεση. Με τον όρο σύνδεση εννοεί ο συγγραφέας τη συνεργασία, τη δημιουργία κοινωνικών δεσμών, τη δημιουργία μακροχρόνιων ρομαντικών σχέσεων και την προσκόλληση σε μια ομάδα.

Η ανάγκη για σύνδεση έπαιξε κεντρικό ρόλο στην ανθρώπινη εξέλιξη, καθώς μας επέτρεψε να συνεργαζόμαστε για την επίλυση προβλημάτων που ήμασταν πολύ μικροί, αδύναμοι ή αδαείς για να λύσουμε μόνοι μας.

Ορισμένες μορφές σύνδεσης δεν υπήρχαν στο παρελθόν, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ άλλες είναι τόσο παλιές όσο και το ίδιο το είδος, όπως ένα γεύμα με φίλους, αλλά είτε είσαι εσωστρεφής είτε εξωστρεφής, η σύνδεση είναι σημαντική. Όταν δουλεύουμε μαζί, προσφέρουμε ή ζητάμε συμβουλές, συμμετέχουμε σε ένα πάρτι, καθόμαστε πλάι-πλάι με έναν φίλο ενώ μελετάμε ή βλέπουμε μια ταινία, ή ακόμη και όταν χαμογελάμε όταν συναντάμε το βλέμμα ενός αγνώστου, νιώθουμε την επιτακτική ανάγκη της σύνδεσης. Όταν απολαμβάνουμε την άνεση και τη συντροφικότητα των παλιών φίλων, νιώθουμε το προϊόν 6 εκατομμυρίων ετών εξέλιξης.

Ταυτόχρονα, η ανάγκη για σύνδεση συμπληρώθηκε από την ανάγκη για αυτονομία. Με τον όρο αυτονομία, ο συγγραφέας του βιβλίου The Social Leap (2018) εννοεί την επιλογή μιας πορείας με βάση τις δικές σου ανάγκες, προτιμήσεις ή δεξιότητες και τη λήψη ανεξάρτητων αποφάσεων. Επίσης, η αυτονομία μας παρακινεί να επιδιώκουμε τομείς στους οποίους έχουμε τις καλύτερες προοπτικές.

Πώς σχετίζονται η σύνδεση και η αυτονομία;

Ενώ ο σχηματισμός κοινωνικών δεσμών με άλλους ικανοποιεί την ανάγκη για σύνδεση, μπορεί επίσης να περιορίσει τις επιλογές ενός ατόμου, απαιτώντας του να αναλογιστεί τις συνέπειες των πράξεών του για τους άλλους. Εάν αυτοί οι περιορισμοί είναι αυστηροί, απειλούν την αυτονομία. Αντίθετα, η ιεράρχηση των δικών του στόχων και προτιμήσεων χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων θα μεγιστοποιούσε την αυτονομία, αλλά θα καθιστούσε το άτομο δυσάρεστο ως σύντροφο σχέσης ή ως μέλος μιας ομάδας.

Έτσι, ενώ η σύνδεση και η αυτονομία μας κάνουν ευτυχισμένους, πρέπει να εξισορροπούνται μεταξύ τους. Πολλοί από εμάς σήμερα έχουμε στραφεί σε τρόπους ζωής που δίνουν έμφαση στην αυτονομία και υποβαθμίζουν τις κοινωνικές υποχρεώσεις και, με αυτόν τον τρόπο, έχουμε άθελά μας θυσιάσει τις συνδέσεις που κρατούν τη ζωή μας σε ισορροπία. Παραδείγματα αυτού μπορεί να δει κανείς στην αυξανόμενη τάση των Αμερικανών να ζουν μόνοι τους και στις αναφορές ότι οι άνθρωποι έχουν λιγότερους στενούς φίλους. Η αυτονομία χωρίς επαρκή σύνδεση - η δυναμική που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία - δημιουργεί αυτό που ο William von Hippel ονομάζει θλιβερές ιστορίες επιτυχίας: ανθρώπους των οποίων τα επιτεύγματα μοιάζουν κενά και μη ικανοποιητικά επειδή δεν έχουν ένα στενό δίκτυο φίλων για να τα μοιραστούν μαζί τους.

Γιατί αυτή η σύγχρονη έμφαση στην αυτονομία; Παλαιότερα η σύνδεση ήταν περισσότερο ανάγκη και η αυτονομία περισσότερο πολυτέλεια.

Στον σύγχρονο κόσμο μας, ο αυξανόμενος πλούτος, η αστικοποίηση και η εκπαίδευση, μαζί με τη δραματική αύξηση των τύπων επαγγελμάτων και της ψυχαγωγίας που μπορεί να επιλέξει κάποιος, σημαίνουν ότι οι άνθρωποι σήμερα όχι μόνο έχουν επιλογές που οι πρόγονοί μας δεν μπορούσαν να ονειρευτούν, αλλά και ότι δεν εξαρτόμαστε πλέον από στενές σχέσεις για την επιβίωση όπως κάποτε. Ως αποτέλεσμα, η εξελιγμένη τάση να επιδιώκει κανείς την αυτονομία όταν έχει την ευκαιρία έχει γίνει μια μορφή λανθασμένης επιθυμίας που έχει διαταράξει σοβαρά την ισορροπία μεταξύ αυτών των δύο αναγκών.

Πώς θα επαναφέρουμε την ισορροπία;

Το κλειδί είναι να ενσωματώσουμε τη σύνδεση στη ζωή μας με τρόπους που προκαλούν τη λιγότερη δυνατή τριβή.

Μια τέτοια αλλαγή μπορεί να είναι εύκολη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχει διάρκεια. Γι' αυτό πρέπει να κάνεις τη νέα σου ρουτίνα συνήθεια. Αν πρέπει να προγραμματίζεις κάθε φορά που θέλεις να κοινωνικοποιηθείς, θα διαπιστώσεις ότι μόνο περιστασιακά θα περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου με άλλους.

Φυσικά, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να λύσεις το πρόβλημα της μοναξιάς. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε στόχους στον τρόπο ζωής που παλεύουμε να επιτύχουμε. Μπορεί να είναι στόχοι σωματικής άσκησης, καθαριότητας ή αυτοβελτίωσης.

Συνδυάζοντας τους στόχους σύνδεσης με τους στόχους του τρόπου ζωής, μπορείς να αυξήσεις την πιθανότητα να επιτύχεις και τα δύο - εκπληρώνοντας ταυτόχρονα τις ανάγκες αυτονομίας και σύνδεσης.