Παγκόσμια Ημέρα Αρχαιολογίας- Πέτρος Θέμελης: «Ο αγώνας μας είναι να αγκαλιάσει ο κόσμος τα αρχαία»

Την Αρχαία Μεσσήνη τη γνώρισα πριν 10 χρόνια. Παρότι δεν ήταν τότε στους πιο γνωστούς αρχαιολογικούς προορισμούς, φαινόταν η δυναμική της που μεγάλωνε χρόνο με τον χρόνο. Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Αρχαία Μεσσήνη κατάφερε να γίνει πόλος έλξης για τους τουρίστες από όλη την υφήλιο που φτάνουν στο χωριό Μαυρομμάτι Ιθώμης για να δουν από κοντά τον αρχαιολογικό χώρο.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Μεσσήνης, η μορφή που έχει πάρει σήμερα, είναι δημιούργημα του Πέτρου Θέμελη. Ομότιμος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας και Ισόβιος Διευθυντής του ανασκαφικού-αναστηλωτικού έργου στην αρχαία Μεσσήνη, ο κύριος Θέμελης μας υποδέχτηκε για να μιλήσουμε για την Αρχαία Μεσσήνη, για τα 60 χρόνια του στο σκάμμα και για το μέλλον της αρχαιολογίας στη χώρα μας.

Με τον Πέτρο Θέμελη το ραντεβού μας δεν δόθηκε σε ένα κλειστό γραφείο αλλά στο δικό του χώρο εργασίας, στο σκάμμα, μέσα στην Αρχαία Μεσσήνη όπου συνεχίζονται οι εργασίες ανάδειξης του χώρου. Δεν είναι τυχαίο πως ανάμεσα στις ομάδες τουριστών που περνούσαν από το σημείο όπου καθόμασταν, μέσα στο μικρό θέατρο, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που τον αναγνώρισαν αμέσως και του έδιναν συγχαρητήρια για όσα έχει πετύχει.

Τα 60 χρόνια μιας σπουδαίας καριέρας

«Συμπληρώνετε 60 χρόνια καριέρας, ποια ήταν η κορυφαία στιγμή στην καριέρα σας και ποια ανασκαφή θα θέλατε να κάνετε», τον ρωτώ και η απάντησή του δείχνει τη μεγάλη του αγάπη για την Αρχαία Μεσσήνη, μιας και αυτή είναι η ανασκαφή που πάντα ήθελε και κατάφερε να κάνει:

«Αν ήθελα να κάνω μια ανασκαφή, δεν θα ήταν άλλη από την Αρχαία Μεσσήνη. Είμαι πια ισόβιος εταίρος της Αρχαιολογικής Εταιρίας Αθηνών, το Συμβούλιο που έδωσε την ανασκαφή αυτή. Είχε προηγηθεί άλλωστε στην περιοχή η μορφή του Αναστάσιου Ορλάνδου και κανείς δεν τολμούσε να πλησιάσει. Το θεώρησα μεγάλη τιμή και δεν μπορούσα να αρνηθώ, κι ας ήμουν και καθηγητής στο Ρέθυμνο. Μπορώ όμως ακόμα και τώρα που έχω πάρει σύνταξη να είμαι εδώ όσο καιρό το θέλω», τονίζει ο καθηγητής και εξηγεί πώς αυτή η ενέργεια του χώρου του δίνει δύναμη να συνεχίζει:

«Εξήντα χρόνια στο σκάμμα, στην ανασκαφή και από φοιτητής ίσως μιλάμε για 70 χρόνια δουλειάς. Μπήκα στην αρχαιολογική υπηρεσία και άρχισα να δουλεύω συστηματικά ενώ στην Αρχαία Μεσσήνη κλείνω 36 χρόνια πια. Νιώθω πως τα χρόνια δεν τα καταλαβαίνω πώς περνούν, βοηθάει η ενέργεια του χώρου, αυτό συμβαίνει αυθόρμητα φυσικά».

Η καθοριστική στιγμή στη Βεργίνα

«Καθοριστική ήταν για μένα η δουλειά μου στην Πέλλα και κυρίως στη Βεργίνα. Παρότι εγώ ήθελα να σπουδάσω Φιλολογία, μου είπε ο Χαράλαμπος Μακαρόνας, αρχαιολόγος και διευθυντής τότε του μουσείου στη Θεσσαλονίκη και έφορος αρχαιοτήτων Δυτικής Μακεδονίας να πάω στην ανασκαφή της Βεργίνας

. Ήμουν στην ανασκαφή εγώ, εκείνος και ο ζωγράφος Χρήστος Λεφάκης, ο οποίος έγινε και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών στη Θεσσαλονίκη. Εκεί έμαθα να σχεδιάζω στο πλευρό του Λεφάκη, κουβαλούσα κεραμίδια αρχαία από το ανάκτορο και έψαχνα να βρω αν υπήρχαν σφραγίδες στα κεραμίδια αυτά. Αυτή η δουλειά μου εκεί, η μοναχική δουλειά με τους πεπειραμένους αυτούς ανθρώπους, ήταν καθοριστική για να γίνω αρχαιολόγος.

Δεν κουράστηκα ποτέ να σκάβω, μου αρέσει να σκάβω, ακόμα και σήμερα που η προχωρημένη τεχνολογία μας βοηθά να δούμε πού θα σκάψουμε, παρόλα αυτά πρέπει πάντα να σκάβεις το χώμα».

Τι μένει να δούμε ακόμα στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης

«Η ολοκλήρωση της έρευνας βαίνει προς το τέλος, μιλάμε για δύο κτήματα όπου δεν περιμένουμε πολλά. Ο χώρος ανασκαφικά είναι ολοκληρωμένος.

Αυτό που εμένα με ωθεί να συνεχίζω, είναι να καταφέρω να κάνω αυτόν τον χώρο πιο ελκυστικό και πιο εύκολο στην πρόσβαση σε αυτόν τον κόσμο που έρχεται από όλη την υφήλιο. Έχει μια δυναμική ο χώρος,η Αρχαία Μεσσήνη, φαίνεται μετά τον κορονοϊό, κάθε χρόνο τα νούμερα των επισκεπτών είναι μεγαλύτερα.

Θέλω ο κόσμος να απολαμβάνει τον χώρο, αλλά και να τον κατανοεί, να ξέρει πως είναι μέσα σε μια πόλη που ζει στο παρόν ξανά, να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό μουσείο, το παλεύω αυτό γιατί η αντίσταση έρχεται από τις νοοτροπίες.

Για να αλλάξει η νοοτροπία των ανθρώπων, να τους πείσεις να μην φτιάχνουν πια τερατόμορφα τσιμεντένια μουσεία, είναι δύσκολο.

Θέλουμε στους αρχαιολογικούς χώρους, σημεία ανοιχτά, προστατευόμενα, να βλέπει ο κόσμος τα αρχαία, τα αγγεία μέσα στον χώρο τους, όχι ξεκομμένα από το αρχιτεκτόνημα.

Τα βλέπουμε συνήθως στο μουσείο μέσα σε μεγάλες βιτρίνες φυλακισμένα και κανείς δεν καταλαβαίνει ότι ήταν καθημερινής ανάγκης αντικείμενα μέσα στα αρχιτεκτονήματα. Απομακρύνουμε τελικά τα αγάλματα, ενώ αν τα βάλεις στη θέση τους, έστω και περιοδικά, θα είναι ένα ζωντανό μουσείο. Μέσα προστασίας υπάρχουν και φωτισμός και προστατευτικά κιγκλιδώματα αλλά υπάρχει η αντίληψη πως αν βάλεις όλα αυτά στο χώμα θα καταστραφούν.

Ξεκίνησα να κάνω ένα στέγαστρο σε σχήμα Γ, στη βορειανατολική πλευρά του Γυμνασίου, το οποίο στην αρχή είχε μεγάλες αντιδράσεις ενώ αυτή η στοά μιμείται ακριβώς την αρχαία διάταξη, καταλαβαίνεις κανείς το πώς ήταν και στην αρχαιότητα ενώ παράλληλα έχεις δύο αίθουσες τεράστιες για περιοδικές εκθέσεις με θέμα την εφηβεία και μπορείς ακόμα και να συγκεντρώσεις πρωτότυπα αρχαία από την ανασκαφή. Ακόμα και τις αίθουσες τις υπόγειες που σκάβουμε σε άλλο σημείο, με μια αποκατάσταση της στέγης τους και με διαμόρφωση εσωτερική με φώτα και διαδρόμους, θα έχουμε στα χέρια μας ένα υπόγειο μουσείο, κάτι που έχω δει στην Ταραγκόνα και εντυπωσιάστηκα και γιατί να μην το κάνουμε εδώ».

Ποια είναι η γνώμη του για τις εργασίες που έγιναν στην Ακρόπολη:

Το τσιμέντωμα στην Ακρόπολη ήταν μια υπερβολή, αλλά ήταν αναγκαίο. Εμείς εδώ έχουμε ένα κόκκινο φυσικό στουρνάρι το οποίο δεν υπάρχει στην Ακρόπολη. Φέτος εκεί, αυτό το τσιμέντωμα διευρύνθηκε αλλά σε αυτόν τον μεγαλύτερο διάδρομο μπορούν να περπατούν πια ορδές τουριστών, οπότε ίσως ήταν χρηστικό ακόμα και για ανθρώπους ΑΜΕΑ. Είδαμε πάντως και μια υπερβολή στις αντιδράσεις που υπήρξαν, για τον Μανώλη Κορρέ, ο οποίος έχει ιδέες τολμηρές.

Πώς θα φέρουμε τον κόσμο πίσω στους αρχαιολογικούς χώρους όμως. Υπάρχει τρόπος; Ο Πέτρος Θέμελης λέει πως αυτό θα γίνει ότα καταλάβουμε πως τα αρχαία ζουν στο παρόν:

«Τα αρχαία είναι βίωμα καθημερινό, ζουν στο παρόν, τα βλέπεις, τα αγγίζεις, δεν είναι απώτερο παρελθόν, όπως νομίζουν οι αρχαιομανείς άνθρωποι, τα αρχαία είναι ζωντανός οργανισμός και έτσι πρέπει να τα βλέπουμε. Ο αγώνας μας είναι να αγκαλιάσει ο κόσμος τα αρχαία, ακόμα και ο κόσμος που ζει γύρω».

Έχει μέλλον η επιστήμη της Αρχαιολογίας;

«Η Αρχαιολογία ως επιστήμη δεν έχει αντιμετωπιστεί σωστά στη χώρα μας. Έχω βγάλει πολλούς μαθητές, ήταν μια γενιά που σπούδαζε αρχαιολογία με πάθος και από τους 100- 200 μαθητές, ξεχώριζαν 5- 10 και έχουμε στελεχώσει πανεπιστήμια, αρχαιολογικές υπηρεσίες και στο εξωτερικό και εδώ. Οι σχολές στην Ελλάδα είναι πολλές, οι μεγάλοι δάσκαλοι έφυγαν, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Γερμανία ή την Αγγλία. Οι φοιτητές πια δεν έχουν πεδίο μάθησης τέτοιο που να τους συναρπάσει και δεν βρίσκουν δουλειά.

Δυστυχώς το κράτος δεν μεριμνά για να προσληφθούν αρχαιολόγοι, οι κλασικές σπουδές στην Ελλάδα έχουν πάει γενικά πίσω, δεν εμπνέονται γενικά οι νέοι άνθρωποι για να έρθουν να δουλέψουν».

Ακόμα και η άποψη που έχει ο καθηγητής για τη χρήση των αρχαίων θεάτρων από σύγχρονους καλλιτέχνες είναι τέτοια που μπλέκει το παρελθόν με το παρόν.

«Τα Αρχαία Θέατρα δεν είναι μόνο για να παίζεται εκεί καθ΄υπερβολήν η αρχαία τραγωδία. Πρέπει να δίνονται και αυτά σε σύγχρονους καλλιτέχνες, ακόμα κι αν τους θεωρούμε λαϊκούς. Εφόσον υπάρχει και αυτή η αισθητική, είμαι υπέρ να δίνονται και εκεί τα θέατρα. Δυστυχώς, οι χώροι αυτοί δεν μπορούν να μισθωθούν από μικρότερους καλλιτέχνες που δεν μπορούν να σηκώσουν το μεγάλο κόστος που απαιτεί εκ προοιμίου το ταμείο αρχαιοτήτων, είναι πολλά τα τέλη χρήσης για τους αρχαιολογικούς χώρους κι αυτό πρέπει να αλλάξει».

Και για το τέλος; Αυτό που απασχολεί τον Διευθυντή του ανασκαφικού-αναστηλωτικού έργου στην αρχαία Μεσσήνη είναι τι θα συμβεί στο έργο του μετά από εκείνον.

«Με απασχολεί τι θα γίνει στον χώρο αυτό apres moi, μετά από εμένα. Ο χώρος δεν έχει μόνιμο προσωπικό για τη φύλαξη ή την καθαριότητα. Είναι ένα πρόβλημα που το ταμείο αρχαιολογικών πόρων δεν λύνει».

Info: O Πέτρος Θέμελης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και ολοκλήρωσε τις βασικές σπουδές του στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Απέκτησε Πτυχίο Iστορίας και Aρχαιολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του ίδιου Πανεπιστημίου, και διδακτορικό δίπλωμα από το Aρχαιολογικό Iνστιτούτου του Πανεπιστημίου του Mονάχου με θέμα: “Frühgriechische Grabbauten”. Επιστημονικός βοηθός στην Aρχαιολογική Yπηρεσία Nομού Θεσσαλονίκης, συμμετοχή σε ανασκαφές (Στρατώνι Χαλκιδικής, Πέλλα, Bεργίνα).

Από το 1986 ως σήμερα είναι διευθυντής ανασκαφικού-αναστηλωτικού έργου στην αρχαία Μεσσήνη ενώ είναι μέλος επιστημονικών Eταιρειών Eλλάδας και Eξωτερικού. Επίτιμος δημότης Μεσσήνης και Ανδρούσας, ισόβιος Εταίρος Aρχαιολογικής Eταιρείας, αντεπιστέλλον μέλος Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Ηνωμένων Πολιτειών, μέλος Eταιρείας Eυβοϊκών Mελετών, Γερμανικού Aρχαιολογικού Iνστιτούτου, Aυστριακού Aρχαιολογικού Iνστιτούτου, αντιπρόεδρος Eπιτροπής Συντήρησης Mνημείων Aκροπόλεως, πρόεδρος Eταιρείας Mεσσηνιακών Aρχαιολογικών Σπουδών, αντιπρόεδρος Iδρύματος Γ. Ψαροπούλου Nεότερης Kεραμικής.

Το 2005 τιμήθηκε με χρυσό Tαξιάρχη Tάγματος Φοίνικος από τον Πρόεδρο Eλληνικής Δημοκρατίας για το διδακτικό, επιστημονικό και ανασκαφικό του έργο.