Ο εγκληματολόγος Γιάννης Πανούσης στο Queen: Η ανοχή στη βία & ο καθρέφτης της κοινωνίας

Στις 25 Νοεμβρίου 1960, οι αδερφές Mirabal δολοφονήθηκαν βάναυσα λόγω της ταυτότητάς τους ως γυναίκες και ακτιβίστριες. Το μόνο έγκλημά τους ήταν ότι πολέμησαν για τα δικαιώματά τους εναντίον του Δομινικανού δικτάτορα, Ραφαέλ Τρουχίγιο (1930-1961).

Το 1993, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε το ψήφισμα 48/104 για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, το οποίο ορίζει αυτό το είδος βίας ως «κάθε πράξη βίας με βάση το φύλο που οδηγεί ή είναι πιθανό να οδηγήσει σε σωματική, σεξουαλική, ή ψυχολογική βλάβη ή ταλαιπωρία σε γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων απειλών για τέτοιες πράξεις, εξαναγκασμού ή αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας, είτε συμβαίνουν στη δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή».

Κατά συνέπεια, για να εδραιώσει αυτή την απόφαση, το 1999 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κήρυξε την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

Διεθνής Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών: Οι συνέπειες του «τα εν οίκω μη εν δήμω»

«Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω»

Η βία κατά των γυναικών είναι μία σοβαρότατη κοινωνική μάστιγα με καταστροφικές συνέπειες. Αν και οι άνδρες μπορούν επίσης να βιώσουν βία από τη σύντροφο, τα στατιστικά στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι ξεκάθαρα. Η ανοχή στη βία και η κανονικοποίηση της από όποια πλευρά της ιστορίας κι αν τη βιώνει κάποιος είναι επίσης μια καταστροφική συνέπεια μιας συνθήκης που τείνει να αυξάνεται κάθε χρόνο.

Αν και τα δεδομένα για την εν λόγω αύξηση της βίας κατά των γυναικών είναι πολυπαραγοντικά, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) υπάρχουν κάποιες ενδείξεις τα τελευταία χρόνια που υποδηλώνουν σημαντική αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας που σχετίζονται με την οικονομική ανασφάλεια, την πανδημία της COVID-19, την αβεβαιότητα για το μέλλον, τα ψυχοπαθολογικά αίτια κ.λπ. Επιπλέον, η χρήση της τεχνολογίας για τη διάπραξη ενδοοικογενειακής κακοποίησης και παρενόχλησης που αναφέρεται ως κατάχρηση τεχνολογίας και διευκολύνεται μέσω αυτής, έχει γίνει ολοένα και πιο κοινή στις μέρες μας.

Μαρία Συρεγγέλα: «Η έμφυλη βία δεν έχει ταξικούς περιορισμούς. Μπορεί να συμβεί σε κάθε γυναίκα»

Το Δίκαιό μας διαπνέεται από την αναγνώριση της Αρχής της Ισότητας των φύλων και η ουσιαστική εμπέδωση της σημασίας της ισότητας ώστε να μην διασαλεύεται συνεχώς η γυναικεία αξιοπρέπεια και υπόσταση είναι υπόθεση όλων μας. Ας συμφωνήσουμε πως είναι επιτακτική η ανάγκη πιο ουσιαστικής αναγνώρισης της έμφυλης βίας σε θεσμικό και νομοθετικό επίπεδο.

Με αφορμή την Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών απευθυνθήκαμε στον κορυφαίο Καθηγητή Εγκληματολογίας και πρώην Υπουργό, Γιάννη Πανούση, προκειμένου να μας απαντήσει σε καίρια ερωτήματα. Ο ίδιος, μέσω της ιδιότητάς του, με αμεσότητα και χωρίς φλυαρία, εστιάζει σε κομβικά ζητήματα, τονίζοντας τη λέξη αξιοπρέπεια.

Κύριε Πανούση, ποια είναι η πιο επικίνδυνη μορφή βίας, με την έννοια ότι καταλήγει σε έγκλημα σύμφωνα με την εμπειρία σας;

Όλες οι μορφές ενδοοικογενειακής, συζυγικής και γυναικοκτόνου βίας είναι καταδικαστέες. όπως κι όλες οι μορφές κακοποίησης. Η (υπο)κουλτούρα της βίας, σαν μορφή «επικοινωνίας», πολλές φορές ανεκτή κι από το θύμα, συνιστά τον χειρότερο εθισμό

Πόσο σημασία έχει να σταματήσουμε να μιλάμε παθητικά για τη βία κατά των γυναικών; Δηλαδή, αντί να πούμε, "πόσες γυναίκες δολοφονούνται από άνδρες κάθε χρόνο", να λέμε "πόσοι άνδρες δολοφονούν γυναίκες";

Το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι πως θέτεις το ερώτημα, αλλά ποια εξήγηση δίνουν, όχι μόνον οι ειδικοί αλλά και οι συμμετέχοντες στις ανθρωποκτονίες επαναλαμβάνω κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερη και μοναδική. Είναι λάθος να συμπονούνται και να ερμηνεύονται μονοδιάστατα.

Πείτε μας πέντε «αθόρυβα» χαρακτηριστικά μισογυνισμού που κατά τη γνώμη σας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας.

Δεν πιστεύω ότι ο «μισογυνισμός» είναι το σημαντικότερο κίνητρο. Πρέπει να ψάξουμε βαθύτερα στην οικογένεια και στη μικρογραφία των διαπροσωπικών σχέσεων.

Σύμφωνα με την εμπειρία σας μπορείτε να δείτε τα αόρατα σημάδια κάποιας γυναίκας που έχει υποστεί βία;

Από διαίσθηση, ναι. Αυτή όμως είναι δουλειά των ψυχολόγων, γιατρών κ.λπ.

Τελικά μπορεί να προκύψει μιμητισμός μέσω της τεχνολογίας στη βία;

Μπορεί να συναντήσουμε και μερικές τέτοιες περιπτώσεις αλλά δεν είναι ο κανόνας.

Ποια είναι η πιο θεμελιώδης, σοκαριστική συνειδητοποίηση που έχετε κάνει αναφορικά με την κακοποίηση μέσω της ιδιότητάς σας;

Η ανοχή στη βία πολλών, ίσως και όλων, των εμπλεκομένων.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση με την οποία έρχεστε εσείς αντιμέτωπος και ποια η μεγαλύτερη ευθύνη που φέρετε;

Να προτείνω, μαζί με τους άλλους εγκληματολόγους, ένα ορθολογικό κι αποτελεσματικό, πλαίσιο αντεγκληματικής πολιτικής.

Ποιο είναι το μάθημα το μεγαλύτερο μάθημα που πήρατε από τη δουλειά σας;

Ότι πολλά δράματα κρύβουν περισσότερα μυστικά, απ' όσα φαίνονται.

Η ψηφιακή ζωή διογκώνει το πρόβλημα της κακοποίησης;

Δεν νομίζω. Η ζωή γεννάει τη βία κι όχι οι οθόνες.

Είναι η κακοποίηση από τα αρχαιότερα ατιμώρητα εγκλήματα;

Από τα πλέον «αφανή» ή τα πλέον αποδεκτά από παλαιότερες κοινωνίες. Ως προς το βαθμό τιμωρίας χρειάζεται μεγαλύτερη θεσμική ανάλυση.

Πόσο εξοικειωμένος είναι ο κόσμος με την κακοποίηση;

Εξαρτάται από τις μορφές και την ένταση. Άλλο η ψυχολογική και συναισθηματική κακοποίηση κι άλλο η φυσική κι εγκληματική.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο αδίκημα που διαπράττεται καθημερινά από ανθρώπους στα social media, αλλά και έξω από αυτά, άθελά τους.

Δεν πιστεύω στους αφελείς. Η πλειονότητα γνωρίζει ότι προκαλεί πόνο με τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις συκοφαντίες.

Κατά την άποψή σας, μεταξύ της πρόληψης και της δικαιοσύνης, πόσο μεγάλο είναι το κενό;

Η πρόληψη είναι κυρίως αρμοδιότητα της κοινωνίας. Η δικαιοσύνη είναι θεσμός με κανόνες και διαδικασίες.

Είμαστε εκτεθειμένοι ανεπανόρθωτα στη βία και την κακοποίηση;

Συχνά είμαστε αθωράκιστοι, ευάλωτοι και μόνοι.

Ποιος είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας αυτή τη στιγμή;

Η ελληνική κοινωνία δεν κοιτάζεται ποτέ στον καθρέφτη, άρα δεν γνωρίζω τι νομίζει ότι βλέπει ο καθένας.

Ο γείτονας, ο διπλανός, που γίνεται μάρτυρας, είναι πιο κοντά στο να πάρει τηλέφωνο -πια- να καταγγείλει;

Άλλοτε δεν ανακατεύεται, άλλοτε απλώς κοιτάζει αλλού, άλλοτε κουτσομπολεύει και σπάνια απευθύνεται στις αρχές.

Σε μια κοινωνία που εξακολουθεί να είναι βαθιά πατριαρχική ποια είναι η μεγαλύτερη υπέρβαση που έχουν κάνει οι γυναίκες μέχρι σήμερα; Για παράδειγμα, είμαστε σε ικανοποιητικό σημείο καταγγελιών;

Δεν πιστεύω ότι η πατριαρχική κοινωνία, εν έτει 2022, αποτελεί το κύριο ερμηνευτικό εργαλείο. Το πρόβλημα είναι ότι από τις 8.000 καταγγελίες (6.000 από γυναίκες και 2.000 από άνδρες) πολύ λίγες φτάνουν στα δικαστήρια.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο κενό αλλά και το επιτακτικό ζητούμενο με αφορμή την ημέρα κατά της κακοποίησης των γυναικών και του awarness;

Ενημέρωση, κινητοποίηση, όχι ανοχή, στήριξη.

Πώς μια κοινωνία (γένους θηλυκού) μπορεί να προστατευτεί αλλά και να θεραπευτεί;

Δεν έχω γενικές συνταγές να προτείνω. Να ρωτήσετε πολιτικούς ή παπάδες.

Πιστεύετε πως είμαστε σε φάση κάθαρσης που θα φέρει κάτι καλύτερο;

Πάμε πολύ σιγά στην ισοελευθερία και στο σεβασμό του αλλού, του οποίου αλλού.

Σε τι σημείο βρισκόμαστε αναφορικά με την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Κάθε χρόνο θα είναι και πιο αισιόδοξα τα πράγματα ή το αντίθετο; Σε πόσα χρόνια θα εξαλειφθεί (αν ποτέ θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο).

Δεν είμαι μελλοντολόγος. τα φαινόμενα αυτά δεν κινούνται αυτόνομα. Εξαρτώνται από πολλά άλλα (π.χ. πόλεμος, πανδημία, φτώχεια κ.λπ.) τα οποία σήμερα αγνοούμε.

Ποια είναι τα hashtags που πρέπει να διαδώσουμε όλοι με αφορμή την ημέρα αλλά και κάθε ημέρα ώστε να συμβάλλουμε στην εξάλειψη;

Όχι ανοχή, όχι σιωπή, όχι αδιαφορία, όχι υποκρισία.

Ο στίχος του Λέοναρντ Κοεν «Τhere is a crack, there is a crack in everywhere, that's how the light gets in», θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει μια γυναίκα που έχει βρεθεί σε αυτή την τραγική συνθήκη;

Κάθε θύμα βρίσκεται στη δικιά του «ιδιαίτερη τραυματική κατάσταση». Δεν πιστεύω στις γενικεύσεις.

Απευθύνεστε στις αναγνώστριες του Queen.gr στείλτε ένα μήνυμα σε εκείνες αλλά και σε κάθε γυναίκα με αφορμή αυτή την ημέρα.

Αξιοπρέπεια- αξιοπρέπεια- αξιοπρέπεια.

Διάβασε όλο το αφιέρωμα του Queen.gr για τη Διεθνή Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών εδώ!