Μαρία Στρατηγάκη: «Οι διακρίσεις με βάση το φύλο δυστυχώς είναι παντού»

Μπορεί να βρισκόμαστε στο 2023 όμως ισότητα των φύλων στ’ αλήθεια δεν υπάρχει. Και αυτό το δείχνει απτά η καθημερινότητα. Τα περιστατικά κακοποίησης των γυναικών και ενδοοικογενειακής βίας που ακούμε διαρκώς στα δελτία ειδήσεων, καθώς επίσης και οι ανισότητες στον επαγγελματικό χώρο είναι μόνο μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα-αποδείξεις ότι θέλουμε ακόμη πολλή δουλειά για να πούμε με βεβαιότητα ότι οι γυναίκες είναι ίσες με τους άνδρες σε όλα.

Πράγμα το οποίο επιβεβαιώνει στο Queen.gr και η Μαρία Στρατηγάκη. Η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου έχει αφιερώσει τη ζωή της – το συγγραφικό της έργο και την ακαδημαϊκή και πολιτική της καριέρα- σε θέματα δικαιωμάτων των γυναικών και ισότητας των φύλων. Έχει διατελέσει Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πρόνοιας και Ισότητας στον Δήμο Αθηναίων (2014-2019) και Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων (2009-2012). Έχει εργαστεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1991-1999) και στο Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) ως Γενική Διευθύντρια (1999-2002). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Διοτίμα (1989) και μέλος του ΔΣ του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας (1999-2009), ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Φεμινιστικού Think Tank Gender Five Plus και της Ελληνικής Εταιρείας Γυναικών Πανεπιστημιακών (ΕΛΕΓΥΠ), της οποίας ακόμα και σήμερα είναι Πρόεδρος, με έναν μόνο σκοπό: να προάγει την ισότητα των φύλων, να βάλει το λιθαράκι της για να νιώσουν και να πιστέψουν ακόμα περισσότερες γυναίκες ότι δεν μειονεκτούν σε κανέναν τομέα από έναν άνδρα που βρίσκεται δίπλα τους, είτε στην προσωπική τους ζωή, είτε στην επαγγελματική, είτε οπουδήποτε.

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: Εσύ πόσα στερεότυπα κατέρριψες σήμερα;

Και για τη φεμινιστική της δράση και πορεία, για την έμφυλη βία που είναι παντού γύρω μας εν έτει 2023, για τους νόμους που ισχύουν αλλά και όλα όσα μπορούμε να κάνουμε εμείς οι γυναίκες – με αφορμή τη διεθνή ημέρα της γυναίκας- μιλά στο Queen.gr η Μαρία Στρατηγάκη δίνοντας το σύνθημα για συλλογική συνείδηση.

Το έργο και η δουλειά σας εστιάζονται σχεδόν αποκλειστικά στην ισότητα των φύλων και στα δικαιώματα των γυναικών. Ήταν κάτι που σας απασχολούσε από νεαρή ηλικία;

Ξεκίνησα ως φεμινίστρια από το κίνημα της μεταπολίτευσης και μετέπειτα- σε όλες τις φάσεις της ζωής μου - προσπάθησα να μη φύγω από αυτόν τον τομέα. Ήθελα και τα κατάφερα να ασχοληθώ επαγγελματικά με το θέμα της ισότητας των φύλων. Γι’ αυτό και δούλεψα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγινα γενική γραμματέας ισότητας και βρέθηκα σε δημόσιες θέσεις που αφορούσαν την ισότητα των φύλων. Αυτό κάνω και τώρα, ως αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου διδάσκω θέματα φύλου και ισότητας.

Υπήρχε κάποιο δυναμικό γυναικείο πρότυπο στο περιβάλλον σας που να σας παρακίνησε προς αυτήν την κατεύθυνση;

Όχι. Ήταν εντελώς πολιτικός ο λόγος που με οδήγησε σε θέματα ισότητας φύλου και των δικαιωμάτων των γυναικών.

Στην πορεία σας αντιμετωπίσατε εμπόδια και προκλήσεις λόγω φύλου; Δεδομένου και ότι ο πανεπιστημιακός χώρος είναι ανδροκρατούμενος.

Ο πανεπιστημιακός χώρος είναι ανδροκρατούμενος, αλλά εγώ είχα την τύχη να ασχοληθώ με ένα θέμα – την ισότητα των φύλων- που δεν αγγίζουν πολλοί. Το θέμα αυτό δεν ήταν προτεραιότητα του πανεπιστημίου και ως εκ τούτου δεν ανταγωνίστηκα με άλλους για ένα θέμα που ήθελαν κι αυτοί. Οπότε, ήμουν σε προστατευμένο περιβάλλον, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Υπήρχε και υπάρχει, ωστόσο, προκατάληψη με αυτή τη θεματική.

Το συγγραφικό σας έργο αφορά επίσης την ισότητα των φύλων. Λαμβάνετε μηνύματα από γυναίκες που μοιράζονται μαζί σας περιστατικά ανισότητας με τα οποία έχουν έρθει αντιμέτωπες;

Όταν ήμουν γενική γραμματέας ισότητας, την περίοδο 2009-2012, λάμβανα μηνύματα από γυναίκες οι οποίες ήταν θύματα βίας και μας ζητούσαν να παρέμβουμε. Επίσης, όταν ήμουν αντιδήμαρχος στον Δήμο Αθηναίων και είχα αναλάβει τα θέματα κοινωνικής αλληλεγγύης και ισότητας των φύλων, έπαιρνα μηνύματα από γυναίκες που αντιμετώπιζαν προβλήματα επίσης κυρίως έμφυλης βίας. Απευθύνονταν στον φορέα για να λύσουν τα προβλήματά τους. Και τώρα, όμως, στο πανεπιστήμιο όπου εργάζομαι με έχουν πλησιάσει αρκετές φοιτήτριες για να μου πουν ότι υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση.

Οι διακρίσεις με βάση το φύλο, δυστυχώς, είναι παντού.

Από τα μηνύματα που έχετε λάβε μέχρι σήμερα και από την εμπειρία σας παρατηρείτε ότι είναι πιο συχνή η έμφυλη βία ή οι διακρίσεις στην εργασία;

Το πιο συχνό φαινόμενο αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα είναι η έμφυλη βία.

Γι’ αυτήν οι γυναίκες διαμαρτύρονται και ζητούν βοήθεια και για αυτό όταν ήμουν γενική γραμματέας ισότητας, αλλά και αντιδήμαρχος στον Δήμο Αθηναίων, φρόντισα να αναπτύξω υπηρεσίες, τον ξενώνα κακοποιημένων γυναικών και τα συμβουλευτικά κέντρα, ώστε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα ζωτικά προβλήματα των γυναικών. Όσο για τις διακρίσεις στην εργασία, ναι μεν είναι έντονες, αλλά συχνά δεν κάνουν τις γυναίκες να αντιδράσουν πραγματικά.

Μπορούμε εν έτει 2023 να μιλάμε για ισότητα των φύλων στην Ελλάδα;

Όχι. Δεν υπάρχει ισότητα των φύλων. Για την ακρίβεια, είμαστε η τελευταία χώρα στην κατάταξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, είμαστε τελευταίο στον ευρωπαϊκό δείκτη του European Institute for Gender Equality (EIGE), ο οποίος αναφέρεται σε πολλούς τομείς: στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην πολιτική κ.ά. Οπότε, είμαστε η χειρότερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με τα αντικειμενικά και στατιστικά στοιχεία της ισότητας των φύλων.

Τι φταίει τελικά και δεν υπάρχει ισότητα φύλων; Γιατί είναι τόσο συχνή η έμφυλη βία;

Είμαστε μία πατριαρχική και ανδροκρατούμενη κοινωνία.

Πολλοί άνδρες νομίζουν ότι οι γυναίκες είναι κτήμα τους και πιστεύουν ότι μπορούν να ασκούν βία. Αυτό είναι το πρώτο ζήτημα.

Το δεύτερο θέμα είναι ότι οι γυναίκες δεν αντιδρούν. Ίσως μέσα στην πανδημία και με την ανάδειξη του κινήματος MeToo οι γυναίκες να αντέδρασαν περισσότερο, αλλά δεν αντιδρούν όλες, ούτε ζητούν βοήθεια. Άλλες γιατί φοβούνται, άλλες διότι νομίζουν ότι μόνο σε αυτές υπάρχει το πρόβλημα και είναι υπαίτιες γι' αυτό.

Είναι, όμως, κι εκείνες που αντιδρούν και τελικά καταλήγουν δολοφονημένες από τους συζύγους/συντρόφους τους. Τι πάει λάθος εκεί;

Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν έλαβαν την κατάλληλη υποστήριξη από την αστυνομία και τις δημόσιες υπηρεσίες υποστήριξης των θυμάτων βίας, με αποτέλεσμα οι άντρες να συνεχίσουν να ασκούν βία μέχρι και τη δολοφονία. Νομίζω ότι πρέπει να γίνει μια προσπάθεια από την πολιτεία, ώστε να ενθαρρυνθούν οι γυναίκες που κακοποιούνται να την καταγγείλουν έγκαιρα, η αστυνομία να τις υποστηρίζει και να μην τις στέλνει πίσω στο σπίτι για να «σωθεί η οικογένεια», όπως γίνεται σε πολλές περιπτώσεις. Γιατί έχουμε δει αρκετές φορές γυναίκες που τελικά δολοφονούνται να έχουν προηγουμένως απευθυνθεί στην αστυνομία, να έχουν γυρίσει σπίτι άπραγες, ο σύζυγος να συνεχίζει να ασκεί βία και τελικά να καταλήγουμε σε ακραίες καταστάσεις.

Πρέπει να αλλάξουν οι νόμοι;

Δε φταίνε οι νόμοι. Οι νόμοι που έχουμε είναι πολύ καλοί και πολύ προχωρημένοι. Αυτό που φταίει είναι ότι δεν εφαρμόζονται. Όταν μια γυναίκα απευθυνθεί στην αστυνομία και καταγγείλει τον σύζυγό της στοιχειοθετείται αυτεπάγγελτη δίωξη. Δηλαδή, δεν χρειάζεται να κάνει μήνυση, αλλά ο αστυνομικός πρέπει αμέσως να διατάξει έρευνα. Αυτό λέει ο νόμος, πράγμα που είναι πολύ σωστό. Ωστόσο, αυτό δεν γίνεται, γιατί είναι συχνά πιο εύκολο στον αστυνομικό να πει στη γυναίκα «γύρνα στο σπίτι σου, μη χαλάσεις την οικογένειά σου». Γιατί αυτό πιστεύει ο συγκεκριμένος άνθρωπος.

Είναι ισχυρά τα στερεότυπα στην Ελλάδα. Για να μην είμαι άδικη, όμως, υπάρχουν και αστυνομικοί, οι οποίοι έχουν ευαισθητοποιηθεί σε αυτά τα θέματα, αλλά αποτελούν εξαίρεση.

Θα υπάρξει ένα καλύτερο αύριο; Θα μπορέσουμε κάποια στιγμή πραγματικά να πούμε ότι έχουμε ισότητα των φύλων στην Ελλάδα;

Μία πολύ μικρή πρόοδος γίνεται κάθε χρόνο. Αλλά γίνεται με τόσο αργούς ρυθμούς που πρέπει να περιμένουμε 100 χρόνια για να φτάσουμε στην ισότητα. Πρέπει οι πολιτικές του κράτους να επιταχύνουν τις διαδικασίες, διότι αυτή η μικρή πρόοδος δεν αλλάζει πραγματικά την κατάσταση. Δεν αλλάζει εύκολα μια κοινωνία που στηρίζεται σε πατριαρχικές αντιλήψεις και υποτιμά τις γυναίκες υποβιβάζοντάς τις σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Πώς οι γυναίκες θα μπορέσουν να νιώσουν πιο δυνατές;

Κάθε μία μας προσπαθεί να επιβιώσει στην έμφυλη κατάσταση στην οποία ζει. Από εκεί και πέρα δεν υπάρχει μια γενική συνταγή για το τι μπορούν να κάνουν οι γυναίκες. Κάθε μία στο επάγγελμά της ή στο σπίτι της διαχειρίζεται τα ζητήματα έμφυλης ανισότητας με διαφορετικό τρόπο. Κάθε γυναίκα έχει μια προσωπική πορεία και προσπαθεί. Και, φυσικά, οι νόμοι βοηθούν, όταν εφαρμόζονται σωστά. Αυτό που μπορεί να βοηθήσει σε προσωπικό επίπεδο είναι η επαφή με άλλες γυναίκες και η ανάπτυξη συλλογικής συνείδησης για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως γυναίκες σε μια κοινωνία που μας «επιβάλλει» άμεσα και έμμεσα τα διπλά ωράρια εργασίας και την υποταγή στην ανδρική εξουσία.