Κωνσταντίνα Κούνεβα: «Δεν είπα ποτέ γιατί σε εμένα και δεν έχω ποιον να συγχωρέσω. Μόνο λυπάμαι»

Το θέμα του ΟΗΕ για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2023 είναι «DigitALL: Καινοτομία και τεχνολογία για την ισότητα των φύλων» και σήμερα ενώνουμε (ξανά) τις φωνές μας σε όποια γλώσσα κι αν μιλάμε με σκοπό το #EmbraceEquity και την εστίαση στην ισότητα των φύλων που πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας προτεραιοτήτων κάθε κοινωνίας.

International Women's Day: Η περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα

Η Κωνσταντίνα Κούνεβα είναι από εκείνες τις γυναίκες που με τη στάση ζωής της διδάσκει σουρεαλισμό: Σουρεαλιστικά μεγαλόψυχη, σουρεαλιστικά υπεράνω, σουρεαλιστικά Κυρία. Μερικές φορές σε κάνει να αναρωτιέσαι αν πραγματικά γυναίκες σαν εκείνη ζουν ανάμεσά μας ή ακόμη και αν προσποιείται κάτι που δεν είναι για να κερδίσει τον θαυμασμό, τον σεβασμό και το χειροκρότημά μας. Αρκούν βέβαια μερικά λεπτά μαζί της για να συνειδητοποιήσει κανείς πως τα αξίζει και τα τρία σε υπερθετικό βαθμό, μιας και δεν μπορεί να προσποιηθεί ούτε για το πιο ανούσιο και ασήμαντο πράγμα.

Τα μεσάνυχτα της 22ης Δεκεμβρίου 2008 και ενώ επέστρεφε από τη δουλειά της στο σπίτι της, η συνδικαλίστρια Κωνσταντίνα Κούνεβα δέχτηκε επίθεση από δύο αγνώστους, που την περιέλουσαν με βιτριόλι και την υποχρέωσαν να το καταπιεί, προκαλώντας απώλεια της όρασης από το ένα μάτι και βλάβες σε εσωτερικά όργανα.

Αλήθεια, πίσω από την επίθεση με το καυστικό υγρό που παραμένει μέχρι σήμερα ανεξιχνίαστη πόσες εκατομμύρια γυναίκες ήταν ο στόχος;

Σοφία Μπεκατώρου: «Άνθρωποι με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά, έχουν τραυματικές εμπειρίες»

Κωνσταντίνα Κούνεβα | Συνδικαλίστρια και Ευρωβουλευτής 2014-2019

Κυρία Κούνεβα, το όνομά σας έχει ταυτιστεί με ένα ασύλληπτο και άδικο γεγονός και ο κόσμος σάς γνώρισε σε μια ιδιαίτερη συνθήκη που είχε να κάνει, μεταξύ άλλων, με μία μάχη για εργασιακά δικαιώματα. Ποιο είναι το από εκεί και πριν σας;

Από πολύ μικρή ηλικία ήμουν δραστήρια αρκετά με τα κοινά. Ήδη από το δημοτικό και τα οχτώ μου χρόνια. Από το πανεπιστήμιο και μετά ασχολήθηκα πιο ενεργά με διάφορα κοινωνικά θέματα, με ανθρώπους που είχαν προβλήματα, ήταν σε ιδρύματα, που είχαν ανάγκη. Ήμουν πάντα έντονα ευαισθητοποιημένη ως προς τον συνάνθρωπό μου.

Μπορεί να ήμουν ρομαντική αλλά ήμουν κυρίως πειθαρχημένη. Είχα συνέπεια, ως απόρροια του πώς μεγάλωσα. Ασχολήθηκα πολύ και με τις τέχνες, τη μουσική, το τραγούδι, το θέατρο και τον χορό. Εκτός από το διάβασμα, από μικρή ηλικία έμαθα να πλέκω, να κεντάω, να κουρεύω τον εαυτό μου. Είχα πάντα έντονη την επιθυμία να μάθω να παίζω πιάνο. Με ενοχλεί που πλέον δεν μπορώ να διαβάσω όπως παλιά ή να τραγουδήσω όπως συνήθιζα να κάνω μέχρι πριν την επίθεση.

Πώς είναι η Κωνσταντίνα στο παρόν της;

Η Κωνσταντίνα είναι μαχήτρια. Είναι στη φύση μου όπως είναι στη φύση όλων των γυναικών. Δεν «λυγίζω». Αντλώ θάρρος και δύναμη από τον γιο μου. Είμαι πάνω από 20 χρόνια εδώ, έχω «χτίσει» τη ζωή μου εδώ και δεν σκέφτηκα ποτέ να εγκαταλείψω την Ελλάδα.

Δεν κινήθηκα ποτέ στη ζωή μου βάσει χρήματος. Όχι. Τα χρήματα δημιουργούν προβλήματα, δεν τα λύνουν. Για εμένα το χρήμα είναι ένα εργαλείο και εξαρτάται πώς ο καθένας το χρησιμοποιεί. Ο πλούτος της ζωής είναι η χαρά και η οικογένεια. Όλα τα άλλα είναι αριθμοί και η υγεία.

Πώς φαντάζεστε το μέλλον;

Το μέλλον το χτίζουμε. Είναι ένας συνεχής αγώνας και η κατεύθυνση συνεχώς αλλάζει. Όλα αλλάζουν και εμείς πρέπει να εντασσόμαστε στα νέα δεδομένα. Οι ανησυχίες μου έχουν να κάνουν και με το περιβάλλον και την καταστροφή του πλανήτη. Η συμπεριφορά της ανθρωπότητας προς τη φύση που οδηγεί στην εξόντωση. Η κατάχρηση της φύσης μας «κόβει» το μέλλον.

Μιλώντας για μέλλον και για εργασιακά, πότε εκτιμάτε πως θα φτάσουμε σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο όσον αφορά την ισότητα (και) στον χώρο της εργασίας;

Όταν μελετήσουμε τη ζωή και τη δική μας ύπαρξη. Τότε θα καταλάβουμε πως δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ μας και πως όλοι είμαστε ίσοι. Όταν το καταλάβουμε αυτό θα ενώθουμε και θα γίνουμε ένα.

Οι εργασιακές συνθήκες αυτή τη στιγμή πιστεύετε ότι έχουν αλλάξει;

Το κλίμα που επικρατούσε το 2008 ήταν το «έτσι είναι» και δεν εξέφραζαν πολλοί τα παράπονα και τις αντιρρήσεις τους. Κάποια στιγμή είχαν αλλάξει τα πράγματα και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Σε κάποια σημεία, ακόμη «κρατιέται». Στον ιδιωτικό τομέα είχαν περάσει χρόνια και οι κυβερνήσεις δεν φρόντισαν να ρυθμιστεί το επάγγελμα και οι συμβάσεις, δεν έχει γίνει εκπαίδευση για να παρθεί μια ευρωπαϊκή κάρτα.

Πιστεύετε ότι αν ήσασταν άντρας θα γινόταν αυτού του είδους η επίθεση;

Πιστεύω πως έγινε επειδή ήμουν γυναίκα, πίστευαν ότι ήμουν πιο εύκολο θύμα. Αυτό έδειξε και η ερμηνεία που έγινε μετά.

Αισθανθήκατε ποτέ όταν δεχτήκατε την επίθεση με το βιτριόλι ότι ο στόχος ήταν εκατομμύρια γυναίκες και εσείς απλώς πήρατε το βάρος επάνω σας;

Αυτό το ένιωθα και από πριν την επίθεση, γιατί ήταν περιορισμένες οι δυνατότητες των άλλων γυναικών. Είχαν φόβο, τις έδιωχναν από τη δουλειά, δέχονταν επιθέσεις. Λόγω της αντίδρασης και της «ηχηρής» φωνής ανέλαβα την ευθύνη.

Κοιτάζοντας την κατάσταση με απόσταση 15 χρόνια μετά, για ποιο λόγο φοβίσατε τόσο πολύ;

Αυτό είναι δικό τους θέμα. Εκείνοι πρέπει να πουν τι φοβήθηκαν. Εγώ δεν έκανα τίποτα, ούτε απείλησα, ούτε ενόχλησα, ούτε έκανα σκάνδαλα. Έκανα απλώς όσα πρέπει και μου αναλογούν με τη θέση μου στο σωματείο. Τηρούσα τη νομοθεσία και έκανα όσα έπρεπε για τη θέση που με είχαν εκλέξει οι συνάδελφοί μου στο σωματείο. Εγώ δεν ασχολήθηκα τόσο πολύ με την κάθε εταιρεία και τις δράσεις της. Πιο πολύ ασχολήθηκα με τα αποτελέσματα των δράσεων αυτών στους εργαζόμενους. Γιατί πάλευαν πάρα πολύ σκληρά για το αύριο και το σήμερα και της οικογένειές τους.

Η υπόθεσή σας μετά το Εφετείο πήγε στον Άρειο Πάγο και εκεί επικυρώθηκε η απόφαση του Εφετείου. Φαίνεται πως δικαιωθήκατε ποτέ.

Ποτέ. Το θέμα πλέον είναι πολιτικό. Εγώ έκανα αυτό που έπρεπε να κάνω και περιμένω. Το να ξέρω πως δεν επήλθε δικαίωση, με πληγώνει για όλη την κοινωνία. Γιατί μας αφορά όλους. Είναι ένα κοινωνικό θέμα. Βλέπεις ότι οι κυβερνήσεις δεν δίνουν σημασία στους ανθρώπους. Πάντως, είναι αισιόδοξο το γεγονός πως μέσα από τις αδικίες αυτές που συναντούν στην εργασία τους οι εργζόμενοι, είναι όλο και πιο συσπειρωμένοι και αντιδραστικοί. Προσπαθούν να βρουν ποιος είναι ο δρόμος να δικαιωθούν. Και η αλήθεια είναι πως στη Δικαιοσύνη δεν μπορεί πάντα να βρει κάποιος δικαίωση.

Μετανιώσατε για όλη αυτή τη δράση που είχατε και φτάσατε σε αυτό το σημείο σήμερα;

Ποτέ. Ήταν δύσκολο να το καταλάβουν οι άνθρωποι γύρω μου, αλλά πια έχουν και εκείνοι σταματήσει να ρωτάνε γιατί το κάνω. Η ζωή προχωράει. Δεν είπα ποτέ «γιατί σε εμένα»; Δυσκολίες στη ζωή έρχονται και εμείς πρέπει να είμαστε έτοιμοι να τις αντιμετωπίσουμε. Είναι ένας μαραθώνιος. Η ζωή είναι ένα παιχνίδι του νου.

Νιώσατε περήφανη για τη δουλειά που κάνατε;

Ναι. Το γεγονός ότι είχα τα πτυχία μου και δεν μπορούσα να βρω δουλειά πάνω σε αυτό, είναι αυτό που μου έδινε μεγαλύτερη δύναμη και έναν λόγο παραπάνω να προσπαθώ. Εγώ έδινα όσο μπορούσα περισσότερο από τον εαυτό μου. Αν δεν είχα βιώσει τη μητρότητα, θα αντιδρούσα το ίδιο στο περιστατικό αυτό. Δεν θα είχε διαφορά. Απλά τώρα ήταν πιο δύσκολο όσον αφορά την οργάνωση. Σε άλλες περιπτώσεις θα ήμουν πιο ελεύθερη και θα έκανα παραπάνω πράγματα.

Ευρωβουλευτής 2014- 2019. Σε αυτή την πενταετία, σε ποια κομβικά ζητήματα η φωνή σας έγινε πιο «ηχηρή»;

Ήταν αρκετά. Το ένα ήταν η «μαύρη» εργασία, της οποίας αλλάξαμε τον ορισμό και μετά μια ρύθμιση για το οικιακό προσωπικό που ήταν μελετημένο ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί στη νομοθεσία όλης της Ευρώπης.

Γενικά, πολλά ακόμη θέματα που αφορούν τις γυναίκες, τέθηκαν στην κορυφή της ατζέντας μου. Η συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, τα εργασιακά, θέματα Δημοκρατίας, αναπηρίας και καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αλλά ακόμη δεν βλέπω να έχει επηρεάσει όλο αυτό τις χώρες της Ευρώπης, γιατί εξαρτάται και από την κυβέρνηση της κάθε χώρας. Γι’ αυτό μπορεί να πάρει χρόνο ή και να μην περάσει και ποτέ μια ρύθμιση και να προτιμήσουν οι κυβερνήσεις να πληρώνουν πρόστιμο.

Αισθανθήκατε ότι κάποιοι άνθρωποι εκμεταλλεύτηκαν την περίπτωσή σας για μικροπολιτική;

Δεν ξέρω, δεν ασχολήθηκα. Είναι δική τους δουλειά αν το έκαναν. Προσπαθώ να ασχοληθώ και να δώσω την ενέργειά μου σε άλλα πράγματα στη ζωή, πιο ουσιαστικά. Εγώ ήρθα στην Ελλάδα για να κάνω ένα χειρουργείο και να φύγω και αναγκάστηκα να μείνω εδώ, να προσέχω το παιδί μου. Απαιτείται τεράστια προσπάθεια για να το κάνεις αυτό, με τους μισθούς που επικρατούν. Αλλά κάπως τα κατάφερα. Σιγά σιγά, είπα κάπως να «ησυχάσω» και να κάνω τις επεμβάσεις που πρέπει γιατί δεν αφιέρωνα τον απαιτούμενο χρόνο. Πρέπει να κάνω θεραπείες και συντήρηση κάθε εβδομάδα και όλα αυτά τα πληρώνω εγώ, από την τσέπη μου γιατί δεν είναι στην ασφάλεια. Και δυστυχώς με τη σύνταξή μου δεν αρκούν τα έσοδά μου για να ανταπεξέλθω, συνδυαστικά με την ανάθρεψη ενός παιδιού. Ευτυχώς του χρόνου μπορεί αυτά να ενταχθούν στην ασφάλεια.

Όταν σας ζητήθηκε να επιστρέψετε ποσό από την αποζημίωση που λάβατε, πώς αισθανθήκατε;

Με ενόχλησε ότι αυτό το αποφάσισαν τα δικαστήρια. Αφού στο εφετείο άφησαν τον δικαστή 2,5 χρόνια να μην βγάλει απόφαση και στο τέλος έβγαλε μια απόφαση 70 σελίδων περίπου, που δεν είχε να κάνει με την υπόθεση…το δικαστήριο δεν είπε στον δικαστή «πέρασε 1,5 χρόνος και δεν έβγαλες απόφαση. Τι γίνεται»; Για εμένα ήταν λάθος διαχείριση του δικαστηρίου και της διοίκησής του. Έπρεπε να δώσουν την υπόθεση σε κάποιον άλλον.

Υπήρξαν άνθρωποι που είτε επώνυμα είτε ανώνυμα, σας είπαν «καλά να πάθεις»; Αναρωτιέμαι μια δυναμική γυναίκα όπως εσείς, πώς αντιμετωπίζει τη ρητορική μίσους εντός και εκτός social media.

Ναι. Υπήρξαν μερικές συμπεριφορές ανθρώπων που δεν ήταν αξιόλογες αλλά δεν τους θυμάμαι και δεν έπαιξαν ρόλο στη ζωή μου. Δεν τα κοιτάζω καν, δεν ασχολούμαι. Έχω μόνο Facebook. Αν τύχει και μου πουν κάτι, μένει απλά εκεί. Δεν είναι δικό μου πρόβλημα, είναι δικό τους. Έχει να κάνει με δικό τους πρόβλημα κατανόησης και αντίληψης. Δεν με αφορά. Είναι «αρρώστια» να ασχολείσαι συνεχώς και μόνο με τη ζωή των άλλων. Ένας άνθρωπος, για να συμπεριφερθεί με μίσος και αγριότητα, πάει να πει ότι έχει βιώσει και ο ίδιος μίσος και αγριότητα. Γι΄ αυτό φτάνει σε αυτό το σημείο. Σημαίνει ότι δεν υπάρχει βοήθεια και με αυτή τη συμπεριφορά είναι σαν με έναν τρόπο να φωνάζει πως χρειάζονται βοήθεια. Δεν έχει να κάνει με τη Θεία Δίκη, δεν το σκέφτομαι έτσι. Πάντως αυτοί οι άνθρωποι κάπου πονάνε, αλλιώς δεν θα συμπεριφέρονταν έτσι.

Όταν κοιτάζεστε στον καθρέφτη, ποια ερώτηση θέτετε στην Κωνσταντίνα;

Κοιτάζω την κατάσταση του προσώπου μου και σκέφτομαι ότι δεν μπορώ να προλάβω να κάνω την απαραίτητη συντήρηση. Δεν σκέφτομαι ότι «καλά τα έχω καταφέρει» γιατί δεν ήταν αγώνας δικός μου, αλλά της κοινωνίας και όλων όσων μου στάθηκαν και με βοήθησαν. Δεν ξέρω αν είμαι τυχερή ή όχι, ευτυχισμένη ή όχι. Δεν αναρωτιέμαι. Κοιτάζω να κάνω ό,τι μπορώ καλύτερο. Αυτό κοιτάζω μόνο στον καθρέφτη.

Μαρία Στρατηγάκη: «Οι διακρίσεις με βάση το φύλο δυστυχώς είναι παντού»

Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδιά σας;

Τώρα ξεκουράζομαι και βοηθάω τον γιο μου. Προσπαθώ να τον στηρίξω και να τον καθοδηγήσω. Έχω επιλέξει να μην έχω επαφή με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και την τηλεόραση. Αυτό με προστατεύει, αλλά και με απομονώνει. Δεν θα ασχοληθώ για την ώρα με την πολιτική και το Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Θα ήθελα να κάνω πολλά πράγματα όπως και η Ιωάννα (την οποία θα βοηθήσω όσο μπορώ) όμως εκείνη εκείνη έχει πολύ καλύτερη όραση. Δυστυχώς το δικό μου έγκαυμα δεν μου δίνει τη δυνατότητα να κάνω όσα θα ήθελα.

Γνωρίζοντας την Ιωάννα με την οποία μοιράζεστε μία κοινή τραυματική εμπειρία: ποια συμβουλή τής δώσατε;

Μιλήσαμε και είπαμε πολλά πράγματα, αρκετές φορές και ανά μεγάλα χρονικά διαστήματα. Της είπα να μην το «σκαλίζει», να μην τρώει τις δυνάμεις της για το παρελθόν. Το παρελθόν είναι μια ιστορία. Χαίρομαι που γίνεται όλο και καλύτερα.

Μπορείτε να μας περιγράψετε το προφίλ μιας γυναίκας που αποτελεί πρότυπό σας;

Η γιαγιά μου που πάντα χαμογελούσε και που δεν μας είχε μαλώσει ποτέ. Όταν κάναμε ζημιές γελώντας έφευγε. Μία δεύτερη γυναίκα που αποτελεί πρότυπό μου είναι η γιατρός η οποία μου έκανε τα χειρουργεία στο Παρίσι. Είναι πολύ δυναμική και μαχήτρια. Το πάλεψε πολύ, γιατί ήταν ανδροκρατούμενο επάγγελμα. Είναι Πλαστικός Χειρουργός και πήρε Νόμπελ για τη προσφορά της στην Ιατρική. Φανταστείτε ότι οι άνδρες έκαναν «τοίχο» με τις πλάτες τους για να μην βλέπει τα χειρουργεία και εκείνη έπαιρνε ένα σκαμπό για να τα δει. Με αυτή τη γυναίκα ακόμη έχω επαφή, ακόμη χειρουργεί. Εγώ απευθύνθηκα σε αυτή αφότου μου μίλησαν για εκείνη.

Μητέρα Παύλου Φύσσα, Γαρυφαλλιάς, Τοπαλούδη, Ιωάννα Παλιοσπύρου και δεκάδες ονοματεπώνυμα που ήρθαν στο προσκήνιο για όλους τους λάθος λόγους. Έχετε σκεφτεί όλες εσείς οι δυναμικές γυναίκες να συσπειρωθείτε και κάνετε μαζί κάτι όμορφο με στόχο το κοινό καλό;

Το έχω σκεφτεί εδώ και πολλά χρόνια και θα το ήθελα πολύ. Πρέπει να είμαστε ενωμένες. Έχω επαφή με τη μητέρα του Παύλου Φύσσα και αρκετές ακόμη. Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποί μας που έχουν υποστεί αδικίες. Κάτι τέτοιο θα ήταν ωφέλιμο.

Εάν σας ζητούσε συγγνώμη ο άνθρωπος που σας επιτέθηκε ή ο ηθικός αυτουργός, θα τους συγχωρούσατε;

Δεν έχω θυμώσει με κάποιον, οπότε δεν έχω ποιον να συγχωρέσω. Αυτή είναι η κατάσταση. Λυπάμαι αυτούς τους ανθρώπους.

Υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι που τους απομακρύνατε από τη ζωή σας γιατί έκαναν κάτι που δεν μπορούσατε να συγχωρέσετε;

Βεβαίως και υπήρξαν. Δεν είναι καλός ούτε ο εγωισμός, ούτε το ψέμα, ούτε η κλεψιά, όπως δεν είναι και η δολοφονία. Αυτά είναι τα χειρότερα.

Κυρία Κούνεβα, πόσο νικήτρια αισθάνεστε νικώντας αόρατους εχθρούς; Αποδέχεστε τον όρο «ηρωίδα»;

Δεν το έχω σκεφτεί έτσι. Μπορεί να φαίνεται ως πράξη ηρωισμού, απλά εγώ το έχω συνδέσει με άλλες καταστάσεις. Θυσίασα κάποια πράγματα για το κοινό καλό, αλλά δεν το είχα σκεφτεί ως ηρωισμό. Η επίθεση που έγινε είχε στόχο τον θάνατο και όχι μόνο την τιμωρία, γιατί ήταν πάρα πολύ το οξύ. Αν φοβάμαι τον θάνατο; Όχι. Ο φόβος έγκειται στο να είναι πάντα καλά η οικογένειά μου. Ο γιος μου καθώς και όλα τα παιδιά του κόσμου. Πλούτισα τη ζωή μου με πολλές εμπειρίες.

Ποια είναι η μεγαλύτερη αξία που κληροδοτήσατε στον γιο σας;

Ότι είμαι ζωντανή και είμαι δίπλα του, γιατί θα μπορούσα να μην υπάρχω. Θα μπορούσα να είμαι σε κάποιο ίδρυμα. Ο γιος μου σπουδάζει και είναι φοιτητής Βιοτεχνολογίας και Ιατρικής. Μου μοιάζει σε πολλά πράγματα. Δεν με φοβίζει που είναι τόσο δυναμικός, αλλά πρέπει να είναι και διπλωματικός. Γενικά, με αγαπάει και με καταλαβαίνει πλέον πολύ περισσότερο. Εκείνος μεγάλωσε στην Ελλάδα και εδώ είναι το σπίτι του.

Μαρία Γκασούκα: «Είμαστε σε καλό δρόμο στη διεκδίκηση της εξάλειψης του γλωσσικού σεξισμού»

Υπάρχει γυναικεία αλληλεγγύη;

Φυσικά και υπάρχει γυναικεία αλληλεγγύη. Και δεν είναι μόνο στα λόγια. Η μεγαλύτερη απόδειξη αυτού είναι ότι οι περισσότερες που στάθηκαν δίπλα μου ήταν γυναίκες. Την αλληλεγγύη την εισπράττω και στον δρόμο. Και η αλήθεια είναι πως εκτός από αλληλεγγύη, λαμβάνω και πολλή αγάπη.

Ποιο το πιο «ηχηρό» μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε προς πάσα κατεύθυνση με αφορμή την 8η Μαρτίου;

Θέλω να πω σε κάθε γυναίκα που υπάρχει εκεί έξω να πιστέψει στον εαυτό της. Να μην φοβάται. Η καθεμία ξεχωριστά και όλες μαζί μπορούμε να κάνουμε την αλλαγή.