Διπολική διαταραχή: Τι είναι, πώς διαγνώσκεται και εν τέλει πώς θεραπεύεται;

Διπολική διαταραχή, γνωστή και σαν μανιοκατάθλιψη. Μια χρόνια διαταραχή του εγκεφάλου με έντονες και επαναλαμβανόμενες αλλαγές στην σκέψη, στα συναισθήματα, τις συμπεριφορές και εν γένει στη διάθεση και τις δραστηριότητες.

Χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις μανιακών ή καταθλιπτικών επεισοδίων, αλλά δεν είναι το ίδιο με τα πάνω και τα κάτω μιας συνήθους ευμετάβλητης διάθεσης. Στη διπολική διαταραχή τα πράγματα είναι πιο σοβαρά με σημαντικό αντίκτυπο σε προσωπικό, κοινωνικό, επαγγελματικό και ακαδημαϊκό/σχολικό επίπεδο.

Στη χώρα μας τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή υπολογίζονται κοντά στα 10.000 έως και 20.000 με κίνδυνο εμφάνισης κατά της διάρκεια της ζωής στο 1%. Με στόχο την λειτουργική καθημερινότητα του ατόμου, υπάρχει η δυνατότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης της διαταραχής.

Είναι εν μέρει γενετικά προκαθορισμένη η εμφάνιση της νόσου. Οι έρευνες εστιάζουν στην διερεύνηση μεμονωμένων γονιδίων αλλά και της αλληλεπίδραση τους, λαμβάνοντας υπόψιν και την συμβολή παραγόντων που έχουν σχέση με το περιβάλλον που μεγάλωσε και ζει το άτομο.

Η γενετική προδιάθεση είναι σημαντική καθώς βοηθάει να δούμε την νόσο σαν παθολογία κι έτσι να αφαιρέσουμε το ηθικό στίγμα που συνήθως κουβαλούν αυτοί οι άνθρωποι. Επίσης η βιολογική φύση των διαταραχών διάθεσης βοηθάει να κατανοήσει ο ασθενής την σχέση και αναγκαιότητα της φαρμακευτικής αγωγής, κάτι για το οποίο καλό είναι να ενημερώνονται και τα μέλη της οικογένειας του.

Η διάγνωσή της αφορά μια χρόνια ευαλωτότητα. Όμως είναι πολλά τα άτομα που αποδέχονται τη διάγνωση και την νόσο που έχουν κι έτσι μπορούν να βρουν εξήγηση στο γιατί έχουν τόσα πολλά προβλήματα στις σχέσεις, στην εργασία και στη διαχείριση των δυσκολιών της ζωής. Και για μερικούς, η διάγνωση τους απελευθερώνει από το στίγμα για κάποια αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα τους. Τους βοηθάει να απαλλαγούν από την κατηγορία που τους βαραίνει και τους οδηγεί σε ένα πλάνο διαχείρισης της διαταραχής (μέσω της θεραπείας).

Δυστυχώς ένας μεγάλος αριθμός ατόμων δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν πλήρως την διαταραχή και τα συμπτώματά της. Κάτι που θα καθυστερήσει τη σωστή διάγνωση και θεραπεία. Γι` αυτό χρειάζονται βοήθεια προκειμένου να αντιληφθούν την ανάγκη που έχουν για θεραπεία.

Η διαδοχικότητα των επεισοδίων είναι η τυπική μορφή της διαταραχής (Διπολική I Διαταραχή). Εν απουσία επεισοδίων βαριάς μανίας, αλλά παρουσία υπομανίας με εναλλαγή καταθλιπτικών επεισοδίων αναφερόμαστε σε Διπολική II Διαταραχή.

Τα επεισόδια μπορεί να εναλλάσσονται διαδοχικά με μεσοδιαστήματα ισορροπημένης διάθεσης σε ένα συνεχές στου οποίου τον έναν πόλο είναι η βαριά κατάθλιψη, ακολουθεί η ήπια κατάθλιψη, προς το κέντρο του η φυσιολογική διάθεση, και κινούμενοι προς τον πόλο της μανίας, να περνάει μέσα από την υπομανία (ή υπερθυμία).

Τα καταθλιπτικά επεισόδια παρουσιάζουν συμπτώματα όπως:

• πεσμένη διάθεση.
• Απαισιοδοξία.
• αίσθημα απελπισίας και ματαιότητας.
• γενική αίσθηση μαυρίλας στη ζωή με δυσκολία συναισθηματικής συμμετοχής σε αυτήν.
• απουσία ενδιαφέροντος για προηγουμένως ευχάριστες ενασχολήσεις που τώρα μοιάζουν μάταιες και αδιάφορες.
• ευερεθιστότητα και μειωμένη κινητικότητα. Αλλαγές στην όρεξη για τροφή και στο βάρος.
• αίσθηση αναξιότητας και αναποτελεσματικότητας λόγω και των γνωστικών λειτουργιών που εμφανίζουν εξασθένηση (σκέψη, μνήμη, προσοχή, συγκέντρωση, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων).
• συνεχή ενασχόληση με λάθη του παρελθόντος και καταστάσεις που δημιουργούν το αίσθημα ότι γίνεται βάρος στους άλλους ως ανεπαρκής και άχρηστος αλλά και με σωματικές ενοχλήσεις(πραγματικές ή φανταστικές).
• σημαντική μείωση της κοινωνικής δραστηριότητας και επιθυμία για ύπνο που συχνά δεν τον ικανοποιεί ούτε τον ξεκουράζει.
• διέξοδός του στην λογική που τον χαρακτηρίζει, οι σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικότητας.

Τα επεισόδια μανίας χαρακτηρίζονται από παθολογικά ανεβασμένη διάθεση. Αισθάνεται ακαταμάχητος και με υπερδυνάμεις – ειδικά ταλέντα. Η αντίληψη μέσα από τις αισθήσεις οξύνεται και όλα φαίνονται πιο ζωντανά και απολαυστικά, κάτι που σε προχωρημένα στάδια μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργία ψευδαισθήσεων.

Παρατηρείται γρήγορη ομιλία και διάσπαση προσοχής, ταχύτατη σκέψη και εναλλαγή θεμάτων. Έντονη κινητική και δημιουργική δραστηριότητα όπως και συμπεριφορά πολυπραγμοσύνης με μειωμένη ανάγκη για ύπνο και αναλογικά ελάχιστη αίσθηση κόπωσης.

Ευερεθιστότητα, έλλειψη διακριτικότητας και τάση για προσβλητικότητα, παρορμητικότητα και ανεξέλεγκτο θυμό με έντονη απαιτητικότητα προς τους άλλους. Αλόγιστες δαπάνες σε βαθμό οικονομικής καταστροφής, έντονη διάθεση και διαθεσιμότητα για σεξουαλική δραστηριότητα συνήθως ανεξέλεγκτη σε συχνότητα και προφύλαξη, με συνέπειες διάλυση σχέσεων και ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.

Κατάχρηση ουσιών και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σε βαθμό πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων. Το γεγονός ότι συχνά επιλέγει το άτομο να δοκιμάσει αυτό-ίαση της διαταραχής μέσω της χρήσης αλκοόλ και ουσιών, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο μεταξύ της διαταραχής και της κατάχρησης. Γι `αυτό και η απεξάρτηση είναι σημαντικός στόχος της θεραπείας.

Για να μπορέσει το άτομο να ζήσει λειτουργικά απαιτείται η βιοκοινωνική προσέγγιση της νόσου. Χωρίς θεραπεία χειροτερεύει η εναλλαγή των επεισοδίων σε ταχύτητα και βαρύτητα , στο πέρασμα του χρόνου. Ο καλύτερος προγνωστικός παράγοντας για την μείωση της συχνότητας και της βαρύτητας των επεισοδίων, είναι η συμμόρφωση με ολοκληρωμένη θεραπεία.

Η φαρμακοθεραπεία είναι απαραίτητη σε συνδυασμό με τις απαραίτητες ψυχοκοινωνικές και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις βοηθάει σημαντικά τον ασθενή να σταθεροποιηθεί και να ζήσει φυσιολογικά. Στο πλαίσιο αυτών των παρεμβάσεων , απαραίτητη είναι η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία που βοηθάει τον ασθενή να διαχειριστεί ανεπιθύμητα συμπτώματα και συνέπειες της νόσου και να συμμορφώνεται με την φαρμακευτική αγωγή του.

Επίσης, η οικογενειακή θεραπεία βοηθάει ενημερώνοντας και εκπαιδεύοντας την οικογένειά του για την νόσο και την θεραπεία. Η απαλοιφή του στίγματος της νόσου και η συνειδητοποίηση ότι ο άνθρωπός τους δεν έχει επιλέξει να έχει αυτή την ασθένεια είναι σημαντικές παράμετροι στη διαχείριση της έντασης και του φόβου για συγκρούσεις στην οικογένεια, ώστε να ενισχυθεί η λειτουργικότητα του συστήματος. Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν πρώιμα σημάδια έναρξης των επεισοδίων και υποτροπών, οπότε περιορίζεται το άγχος τους καθώς μπορούν να αποτρέψουν κάποιο επεισόδιο ενημερώνοντας ορθά τον ιατρό του σε περίπτωση που χρειαστεί τροποποίηση της αγωγής του. Αρκετές φορές, η οικογένεια είναι καλύτερη από τον ασθενή στην αναφορά του ακριβούς ιστορικού της ασταθούς συμπεριφοράς.

Σημαντικό κομμάτι της θεραπείας ειναι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική παρέμβαση. Μέσω αυτής, ο ασθενής μαθαίνει να τροποποιεί αρνητικές σκέψεις, τα συνοδά δυσλειτουργικά συναισθήματα και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την διαταραχή. Αυτό τον βοηθάει να σχεδιάσει τρόπους διαχείρισης της διάθεσης μανίας ή κατάθλιψης πριν βγει εκτός ελέγχου. Ο απώτερος σκοπός είναι να μπορέσει το άτομο να διαχειρίζεται επαγγελματικά και προσωπικά προβλήματα τα οποία συνήθως προκαλούνται από τη διαταραχή.

Συνοψίζοντας ενημερώνομαι, αναγνωρίζω, λαμβάνω διάγνωση (όχι στίγμα), συμμορφώνομαι με ολοκληρωμένη θεραπεία……για μια ποιοτική ζωή χωρίς στίγμα και προσβολή της ανθρώπινης φύσης.

Ευχαριστούμε πολύ την συμβουλευτική ψυχολόγο και ψυχοθεραπεύτρια Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου

Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου, PsyD, MSc,
Συμβουλευτικός Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτρια

Επικεφαλής υπηρεσιών συμβουλευτικής στο Feelwelltoday

e-mail : itheodorakopoulou@feelwelltoday.com,
i.theodorakopoulos@ymail.com