«Νηστεία ντοπαμίνης»: Μία «παραπλανητική» ονομασία για μία ισχυρή τακτική

Η «νηστεία ντοπαμίνης» ή αλλιώς αυτό που στα αγγλικά αποκαλούν dopamine fasting, έχει μία πράγματι παραπλανητική ονομασία, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργήσει σε πολλούς και μια διαστρεβλωμένη εικόνα. Ειδικά στα μέσα ενημέρωσης, έχει προκληθεί πολλές φορές σύγχυση γύρω από το τι πραγματικά είναι η «νηστεία» από τη ντοπαμίνη και, το ακόμη πιο σημαντικό, τι δεν είναι.

Μήπως είσαι εθισμένη στο κινητό σου τηλέφωνο;

Η ονομασία της τεχνικής αυτής δεν πρέπει (και δεν είχε σκοπό να) να εκληφθεί κυριολεκτικά - δεν μπορεί κανείς να «νηστέψει» από την ντοπαμίνη. Η έννοια της αποχής από την ορμόνη αυτή δημιουργήθηκε για τη μείωση των παρορμητικών συμπεριφορών, όχι του ίδιου νευροδιαβιβαστή.

Πριν από μερικά χρόνια, ο Cameron Sepah, PhD, επίκουρος κλινικός καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του UCSF, επινόησε τον όρο «νηστεία από την ντοπαμίνη». Από τότε έχει γίνει viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κυρίως, οι άνθρωποι την προεξοφλούν ως μια τεχνολογική τάση της Silicon Valley ή την αντιμετωπίζουν ως μέθοδο τρόπου ζωής: Περιορίζουν τη χρήση των ηλεκτρονικών τους συσκευών και, μαζί με αυτές, και τις ευχάριστες δραστηριότητες, όπως η ακρόαση μουσικής, η άσκηση, το φαγητό, το διάβασμα, η κοινωνικοποίηση, ακόμη και η συζήτηση με άλλους -προσπαθώντας να μειώσουν τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, ώστε να αισθάνονται μεγαλύτερη ευχαρίστηση όταν επανέρχονται σε αυτές τις δραστηριότητες.

Πώς να «καθυστερήσεις» τον χρόνο: Tips για ένα θέμα που απασχολεί όλους μας

Αλλά δεν λειτουργεί έτσι, γιατί ακόμη και τότε δεν μπορεί να απέχει κάποιος από την ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι ένας φυσικός νευροδιαβιβαστής (όχι μια εξωτερική ουσία) που λειτουργεί συνεχώς στον εγκέφαλο. Τα επίπεδά της είναι υψηλότερα σε ορισμένες στιγμές από ό, τι σε άλλες -όπως όταν βιώνουμε τις απολαύσεις του σεξ, του νόστιμου φαγητούή της καλής μουσικής. Ωστόσο, η ντοπαμίνη είναι πάντα παρούσα στον εγκέφαλο, καθώς εμπλέκεται στην κίνηση, στη μάθηση και σε άλλες λειτουργίες που διατηρούν το σώμα μας σε φυσιολογική λειτουργία. Ακόμα και αν μπορούσαμε να απέχουμε από την ντοπαμίνη, όμως, δεν είναι αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν dopamine fasting.

Η «νηστεία από την ντοπαμίνη» είναι μια προσέγγιση βασισμένη στη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία που έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν και να μειώσουν τις εθιστικές ή παρορμητικές συμπεριφορές. Ο Sepah περιέγραψε έξι κατηγορίες συμπεριφορών που έχει διαπιστώσει ότι είναι οι πιο επιρρεπείς στον εθισμό (δεν πρόκειται για μια ολοκληρωμένη λίστα, οπότε και άλλες συμπεριφορές μπορεί επίσης να πληρούν τις προϋποθέσεις): Υπερβολική χρήση του διαδικτύου ή του gaming, συναισθηματική υπερφαγία, τζόγος ή ψώνια, πορνό ή αυνανισμός, συμπεριφορές που αναζητούν συγκίνηση ή καινοτομία και χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Δεν περιλαμβάνει συνειδητές συμπεριφορές που απολαμβάνονται με ουσιαστικό μέτρο. Πολλοί από εμάς μπορεί να επωφεληθούμε από μια καλύτερη κατανόηση των παρορμητικών συμπεριφορών μας. Για να είμαστε σαφείς, δεν μιλάμε για μια συμπεριφορά που μας προάγει την ψυχική και συναισθηματική υγεία, όπως η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου με προσήλωση.

Το «πρωτόκολλο» της νηστείας από τη ντοπαμίνη

Ο Sepah δημιούργησε ένα «πρόγραμμα νηστείας» - ένα προτεινόμενο σχέδιο για το πότε να απέχουμε από τιςπαρορμητικές μας συμπεριφορές. Προτείνει συγκεκριμένες δηλαδή ώρες για όταν θέλουμε να τις μειώσουμε, αλλά όχι να τις κόψουμε εντελώς: Μία έως τέσσερις ώρες πριν από τον ύπνο, ανάλογα με το πρόγραμμα εργασίας μας, μία ημέρα ανά Σαββατοκύριακο, ένα Σαββατοκύριακο ανά τρίμηνο και μία εβδομάδα ανά έτος. Συστήνει ακόμη και ένα διάστημα περισσότερης ντοπαμίνης από ό, τι συνήθως, προτείνοντας να αφήνουμε χρόνο για να απολαύσουμε μία παρορμητική μας συμπεριφορά για 5 έως 30 λεπτά μία έως τρεις φορές την ημέρα.

Η προσέγγισή του είναι εκπληκτικά λογική και απηχεί γνωστές πρακτικές ευεξίας. Αυτό που είναι ιδιαίτερα ελκυστικό είναι ότι, αντί να καυτηριάζει τις παρορμητικές συμπεριφορές, η μέθοδός του θέτει επίγνωση και όρια γύρω από αυτές. Όπως και να το ονομάσουμε, «νηστεία» από τηνντοπαμίνη, πνευματικό διάλειμμα ή χαλάρωση, είναι ένας τρόπος να δημιουργήσουμε χώρο μέσα στις μέρες, τις εβδομάδες, τους μήνες και τα χρόνια αντί να παρασυρόμαστεσυνεχώς από τις δελεαστικές παρορμήσεις που όλους μας κατακλύζουν. Όπως κι αν επιλέξουμε να γεμίσουμε τον χρόνο μας, η μέθοδος αυτή συνειδητής αποχής από την ντοπαμίνη, μας ενθαρρύνει να το κάνουμε λίγο πιο συνειδητά.