Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας -με πιο πρόσφατο παράδειγμα την Kate Middleton, είναι τόσο ελκυστικές

Δεν υπάρχει περίπτωση να έχει διαβάσει κάποιος την επικαιρότητα και να μην έχει αναρωτηθεί σχετικά με το τί συμβαίνει πραγματικά με την υγεία της Kate Middleton. Το γεγονός πως δεν έχει κάνει κάποια επίσημη εμφάνιση από τον Ιανουάριο -όταν και υποβλήθηκε σε επέμβαση στην κοιλιά, αλλά και το κακοφωτοσοπαρισμένο οικογενειακό στιγμιότυπο για την Ημέρα της Μητέρας καθώς και την πιο πρόσφατη χαλαρή βόλτα -όπου πολλοί κάνουν λόγο για σωσία, έχουν δημιουργήσει τεράστια ανησυχία για το πού είναι η Kate και το τί πραγματικά συμβαίνει με την υγεία της.

Η Middleton σε χαλαρή βόλτα σε βίντεο του TMZ αλλά είναι αυτή που βλέπουμε η Kate;

Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτά τα ερωτήματα είναι φιλέτο στο πιάτο των συνωμοσιολόγων, οι οποίοι κάνουν ατελείωτες εικασίες στο διαδίκτυο σχετικά με τη σωματική και ψυχική υγεία της και το πού βρίσκεται. «Τίποτα από αυτά δεν βγάζει νόημα. Πού είναι η Kate; Γιατί τέτοια μυστικοπάθεια από το παλάτι σχετικά με την υγεία της την ώρα που για τον Βασιλιά Κάρολο υπάρχει λεπτομερής ενημέρωση; Τι καλύπτουν;!» έγραψε η Margaret Hartmann στο New York magazine, σε ένα άρθρο με τίτλο «Η επεξεργασία της φωτογραφίας της Kate Middleton με έκανε συνωμοσιολόγο».

Κι έτσι το δράμα με την κατάσταση της υγείας της Middleton εντάχθηκε σε άλλες μεγάλες θεωρίες συνωμοσίας που αφορούσαν τον Barack Obama (γεννημένος στην Κένυα!), τις προεδρικές εκλογές του 2020 (κλεμμένες!), τις προσγειώσεις στο φεγγάρι (ψεύτικες!) και τα εμβόλια (θανατηφόρα!).

Δίνουν δύναμη

«Αν έχετε ανθρώπους που έχουν περιθωριοποιηθεί στην κοινωνία, τότε βρίσκονται στο κάτω άκρο μιας ασυμμετρίας εξουσίας», λέει ο Joseph Uscinski, αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι και συν-συγγραφέας του βιβλίου American Conspiracy Theories το 2014. «Το ίδιο συμβαίνει και με τους νέους, που δεν είναι πλήρως ενσωματωμένοι στην κοινωνία και προσπαθούν να ανέβουν. Τείνουν να πιστεύουν περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας από τους ηλικιωμένους που νιώθουν πιο άνετα στο σύστημα επειδή τα έχουν καταφέρει».

Η προσκόλληση σε θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται καλύτερα για τον εαυτό τους. Μια εργασία που δημοσιεύτηκε στο European Journal of Social Psychology διαπίστωσε ότι όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι κατέχουν προνομιακή γνώση, αυτό είναι αρκετό για να δώσει κάτι σαν ώθηση στο «εγώ». «Ένα μικρό μέρος στο κίνητρο για την υποστήριξη των...παράλογων πεποιθήσεων», έγραψαν οι ερευνητές, «είναι η επιθυμία να ξεφύγουμε από το πλήθος».

William πού είναι η Kate; Άφαντη στους στενούς συνεργάτες της- Η θεωρία για τον Thomas Kingston

Οι ανισορροπίες ισχύος καθιστούν την πολιτική ένα ιδιαίτερα τοξικό σημείο για τις θεωρίες συνωμοσίας. Κάποιος θα κερδίσει στις εκλογές και κάποιος θα χάσει, και οι υποστηρικτές των ανθρώπων στους οποίους αρνούνται τα υψηλά αξιώματα μερικές φορές τείνουν να απορρίψουν τη νομιμότητα όσων το επιτυγχάνουν. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ιανουαρίου που διεξήχθη από την Washington Post και το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, μόνο το 31% των Ρεπουμπλικανών ενηλίκων πιστεύει ότι ο πρόεδρος Joe Biden εξελέγη νόμιμα πριν από τέσσερα χρόνια. Μια δημοσκόπηση της Gallup που έγινε το 2001 διαπίστωσε ότι μετά τις αμφισβητούμενες εκλογές του 2000, περισσότερο από το ένα τρίτο των Δημοκρατικών επέμειναν ότι ο τότε Πρόεδρος George W. Bush είχε κλέψει τις εκλογές. «Το να είσαι εκτός εξουσίας τείνει να ρίχνει λάδι στη φωτιά», έγραψε ο Joseph Parent, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Notre Dame και συν-συγγραφέας του Uscinski, σε ένα email στο TIME.

Ωστόσο, όπως στην πολιτική, έτσι και αλλού, δεν είναι όλες οι θεωρίες συνωμοσίας αδικαιολόγητες. «Όπως τα μικρόβια, είναι πάντα μαζί μας και όχι πάντα ανθυγιεινά», έγραψε ο Parent και πρόσθεσε, «Έχεις την τάση να βλέπεις εξάρσεις όταν υπάρχουν [πραγματικές] συνωμοσίες (Watergate) και συγκαλύψεις (Έκθεση Warren)». Η πανδημία της COVID-19 δεν τροφοδότησε καμία έλλειψη συνωμοσιών σχετικά με την προέλευση του ιού και κανείς δεν γνωρίζει ακόμη με βεβαιότητα ποια ήταν η πηγή του.

Τι συμβαίνει με την ανακοίνωση του Παλατιού στο BBC για την Kate Middleton

Οι διάσημοι είναι μέγα στόχοι

Η διασημότητα βοηθά τις συνωμοτικές θεωρίες να αναπτυχθούν. Η Middleton είναι πασίγνωστη. Το ίδιο και η Taylor Swift. Έτσι, ο Uscinski αναφέρει ότι μετά το Super Bowl της 11ης Φεβρουαρίου, έλαβε 10 κλήσεις μέσα σε μια εβδομάδα από δημοσιογράφους που ήθελαν να μάθουν εάν το ειδύλλιο της Swift με τον Travis Kelce των Αρχηγών του Κάνσας και η εμφάνισή της στο μεγάλο παιχνίδι ήταν το προοίμιο ενός συνωμοτικού σχεδίου για την έγκριση του Biden για επανεκλογή.

«Σχεδόν εξ ορισμού», οι θεωρίες συνωμοσίας περιλαμβάνουν άτομα υψηλού προφίλ, λέει ο Parent και προσθέτει, «Κανείς συνωμοσιολόγος δεν θα νοιαζόταν για έναν ανίσχυρο».

Ο φόβος τροφοδοτεί τις θεωρίες συνωμοσίας

Ο φόβος παίζει επίσης ρόλο, ωθώντας τους ανθρώπους να βρουν λόγους για θανάσιμους κινδύνους και απειλές. Αυτό ισχύει τόσο σε ατομικό επίπεδο -σε μια εργασία του 2022 που δημοσιεύτηκε στο PLOS One ο Uscinski μελέτησε πόσο ανθεκτικές ήταν οι περισσότερες από 30 θεωρίες συνωμοσίας και πολλές αφορούσαν θανάτους, πυροβολισμούς ή δολοφονίες- αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Η πανδημία, για παράδειγμα, ήταν μια εποχή τρόμου για μια ασθένεια χωρίς σύνορα που σάρωσε τον πλανήτη μέσα σε λίγους μήνες. Ο Uscinski και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι τον Μάρτιο του 2020, το 31% των Αμερικανών ήδη πίστευε ότι ο ιός «δημιουργήθηκε και απελευθερώθηκε σκόπιμα». Μέχρι το 2021, το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί ελαφρώς, στο 29%.

Πού είναι η Kate Middleton; Οι φήμες για απιστία του William, κακούργημα και νευρικό κλονισμό

Οι θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να φαίνονται πιο διαδεδομένες τώρα -αλλά είναι διαχρονικές

Μια κοινή αντίληψη είναι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπερτροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας, δίνοντας στους οπαδούς μια πλατφόρμα από την οποία μπορούν να διαδώσουν τις θεωρίες τους. Αλλά ο Uscinski έχει άλλη άποψη. «Αν ίσχυε ότι η τεχνολογία οδήγησε σε αυτές τις πεποιθήσεις, είτε πρόκειται για μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε για το Διαδίκτυο, θα περίμενε κανείς ότι [οι θεωρίες συνωμοσίας] θα ανεβαίνουν, ανεβαίνουν, ανεβαίνουν, ανεβαίνουν, με πολύ μετρήσιμους τρόπους, αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα. Αν πιστεύετε ότι οι παλιές εποχές ήταν καλύτερες και ότι όλοι απλώς πιστεύανε τα αληθινά γεγονότα και συμφωνούσανε σε όλα τότε κάνετε τεράστιο λάθος».

Στην πραγματικότητα, η εποχή πριν από το Διαδίκτυο δεν ήταν μια χρυσή εποχή σκέψης χωρίς συνωμοσίες. Σε εργασία του το 2022, ο Ucsinski και οι συνεργάτες του τεκμηρίωσαν ένα παρελθόν που ήταν γεμάτο από θεωρίες συνωμοσίας, με την πίστη σε αυτές να ξεθωριάζει μόνο καθώς απομακρύνονταν από τον κύκλο των ειδήσεων. Το 1981, για παράδειγμα, το 59% των ερωτηθέντων είπε ότι υπήρχε συνωμοσία για τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Το 2021, το ποσοστό μειώθηκε στο 33%.

«Δεν σημαίνει βέβαια ότι μόνο και μόνο επειδή κάτι είναι παλιό, θα ξεχαστεί απαραίτητα», λέει ο Ucsinski και προσθέτει, «Απλώς ίσως οι άνθρωποι να προσκολλώνται σε άλλες θεωρίες από καιρούς σε καιρούς».

Πώς να αντιμετωπίσουμε τις θεωρίες συνωμοσίας

Όταν έρθουμε αντιμέτωποι με μια θεωρία συνωμοσίας, μια στρατηγική είναι απλώς να ακούσουμε τί έχει να πει αυτό το άτομο που την υποστηρίζει. «Γιατί να μην λάβετε στα σοβαρά τις πεποιθήσεις τους και να τις οδηγήσετε στο λογικό τους συμπέρασμα; Αν πουν λογικά πράγματα βάσει αποδεικτικών στοιχείων ίσως να υπάρχει κάτι σε αυτούς. Αν δεν το κάνουν αυτό, τότε αυτοί οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να πιστεύουν ό,τι θέλουν», λέει χαρακτηριστικά ο Parent.

Για να μην πέσουμε θύματα θεωριών συνωμοσίας, είναι σημαντικό να αποδεχτούμε τις ατυχείς καταστάσεις χωρίς να αναζητήσουμε κάποιον άλλο για να κατηγορήσουμε. «Το να βιώνεις την απώλεια και να χρειάζεσαι έναν αποδιοπομπαίο τράγο ή ένα επίκεντρο του κακού είναι τέλειο έδαφος ώστε να αναπτυχθούν θεωρίες συνωμοσίας», όπως τόνισε ο Parent.

Είναι επίσης σοφό να θυμόμαστε τη συμβουλή του φιλοσόφου και μοναχού του 14ου αιώνα, Γουίλιαμ του Όκαμ, ο οποίος φημίζεται για την ανάπτυξη του «νόμου της παρρησίας» -πιο γνωστός σήμερα ως ξυράφι του Όκαμ- ο οποίος υποστηρίζει ότι η απλούστερη λύση σε οποιαδήποτε ερώτηση είναι σχεδόν πάντα η καλύτερη. Διώξε οποιεσδήποτε ξένες υποθέσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιλαμβάνουν περίπλοκες συνωμοσίες, και αυτό που σού απομένει είναι συνήθως η αλήθεια.