Οι επτά «παράλογες» συνήθειες των εξαιρετικά ορθολογικών ανθρώπων
Ανανεώθηκε:
Πώς οι πεποιθήσεις μας σχετικά με τον ορθολογισμό μπορούν να μας παραπλανήσουν. Διακρίνοντας το πραγματικά λογικό από το παράλογο.
Η αναγνώριση του τι είναι λογικό και τι όχι είναι κρίσιμη για τη λήψη σωστών αποφάσεων. Ο ορθολογισμός, αν και φαίνεται αυτονόητος, μπορεί να παρεξηγηθεί όταν συγκρούεται με διαισθητικές ή κοινά αποδεκτές πρακτικές. Οι πραγματικά ορθολογικές κρίσεις μπορεί να φαίνονται αντιφατικές ή παράλογες σε μη ειδικούς, παρόλο που στηρίζονται σε ακριβείς αναλύσεις. Οι επτά συνήθειες των εξαιρετικά ορθολογικών ανθρώπων, όπως αυτές περιγράφονται σε φιλοσοφικές και επιστημονικές μελέτες, προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις για το πώς να βελτιώσουμε τις κρίσεις και τις αποφάσεις μας.
Τι είναι η «ροή ευγνωμοσύνης» και πώς να απελευθερωθείς από τις αρνητικές σκέψεις
Οι επτά «παράλογες» συνήθειες των εξαιρετικά ορθολογικών ανθρώπων
1. Έχουν εμπιστοσύνη σε πράγματα παρά το γεγονός ότι «δεν υπάρχουν καλές αποδείξεις» γι' αυτά:
Οι εξαιρετικά ορθολογικοί άνθρωποι συχνά εμπιστεύονται πράγματα ακόμα και όταν οι αποδείξεις φαίνονται περιορισμένες ή μη προφανείς στους υπόλοιπους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πρόβλημα του Μόντι Χολ, όπου η στατιστική ανάλυση δείχνει ότι η επιλογή μιας συγκεκριμένης πόρτας αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας, κάτι που πολλοί δεν κατανοούν. Η ικανότητα αυτών των ανθρώπων να εντοπίζουν λογικά στοιχεία και να αναγνωρίζουν αξιόπιστες αποδείξεις, παρά τις αντίθετες αντιλήψεις, είναι αυτό που τους ξεχωρίζει και οδηγεί σε σωστές αποφάσεις που οι υπόλοιποι θεωρούν παράλογες.
2. Έχουν αυτοπεποίθηση σε εντελώς ψευδή πράγματα
Ακόμα κι αν κάποιος είναι ορθολογικά σίγουρος για κάτι, μπορεί να είναι λάθος σε ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων. Σύμφωνα με την αρχή της "καλής βαθμονόμησης", ένα άτομο που κάνει ακριβείς κρίσεις θα μπορούσε να είναι 90% σίγουρο για κάτι που είναι ψευδές στο 10% των περιπτώσεων. Αυτό σημαίνει ότι η ακρίβεια δεν εξασφαλίζει απόλυτη αλήθεια σε κάθε περίπτωση, καθώς υψηλές πιθανότητες σε προβλέψεις ή κρίσεις μπορεί να οδηγούν σε λάθος αποτελέσματα σε ένα μικρό ποσοστό του χρόνου, ειδικά σε μοναδικά γεγονότα.
3. Υποστηρίζουν το «αδύνατο» και είναι «παρανοϊκοί»
Η κακή βαθμονόμηση των ανθρώπων, ακόμη και των ειδικών, είναι όταν οι άνθρωποι είναι υπερβολικά σίγουροι για κάτι που αποδεικνύεται ψευδές. Μελέτες, όπως εκείνες του Philip Tetlock, δείχνουν ότι οι ειδικοί μπορούν να είναι 100% σίγουροι για κάτι που τελικά συμβαίνει σε ένα σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων. Ένα απόλυτα ορθολογικό άτομο θα απέδιδε πιο ακριβείς πιθανότητες, ίσως αποδίδοντας 19% σε κάτι που θεωρείται «αδύνατο» από άλλους, γεγονός που θα το έκανε να φαίνεται «παράλογο» στους περισσότερους ανθρώπους.
4. Αποφεύγουν κινδύνους που δεν συμβαίνουν
Ένα ορθολογικό άτομο μπορεί να φανεί «παράλογο» γιατί ενδέχεται να λαμβάνει αποφάσεις για την αποφυγή ακόμη και πολύ απίθανων, αλλά καταστροφικών αποτελεσμάτων. Σύμφωνα με τη θεωρία της αναμενόμενης χρησιμότητας, πρέπει να συνυπολογίζουμε τόσο την πιθανότητα όσο και τις συνέπειες ενός αποτελέσματος. Έτσι, αν και ένα κακό αποτέλεσμα μπορεί να μην συμβεί, η απόφαση για την αποφυγή του παραμένει ορθολογική. Ωστόσο, επειδή οι άνθρωποι κρίνουν συχνά τις αποφάσεις με βάση τα τελικά αποτελέσματα, αυτές οι προφυλάξεις μπορεί να φαίνονται υπερβολικές ή παράλογες σε περιπτώσεις που το κακό δεν συμβαίνει.
5. Επιδιώκουν ευκαιρίες που αποτυγχάνουν
Ένας ορθολογικός λήπτης αποφάσεων μπορεί να δεχτεί ρίσκα αν η ανταμοιβή είναι αρκετά μεγάλη, ακόμη και αν η πιθανότητα επιτυχίας είναι χαμηλή. Για παράδειγμα, αν υπάρχει μια καταπληκτική προσφορά εργασίας με μόνο 10% πιθανότητα να συνεχιστεί, αλλά η συνέχιση υπόσχεται εξαιρετικά οφέλη, μπορεί να είναι λογικό να τη δεχτεί. Παρόλα αυτά, αν η πιθανότερη έκβαση (90% πιθανότητα αποτυχίας) συμβεί, η απόφαση μπορεί να φανεί «αποτυχημένη». Συχνά, οι άνθρωποι κρίνουν τις αποφάσεις με βάση μεμονωμένα αποτελέσματα αντί για το μακροπρόθεσμο όφελος πολλών αποφάσεων.
6. Είναι συχνά παράλογοι
Ακόμα και το πιο ορθολογικό άτομο μπορεί να είναι παράλογο σε κάποιο βαθμό, επειδή η κυρίαρχη θεωρία της λήψης αποφάσεων, η θεωρία της διπλής διαδικασίας, υποδεικνύει ότι δεν είναι πάντα δυνατόν να κάνουμε αναστοχαστικές, σκεπτικές επιλογές. Πολλές φορές βασιζόμαστε σε ευρετικές μεθόδους για τις αποφάσεις μας, οι οποίες, αν και συχνά επαρκείς, οδηγούν σε λανθασμένες κρίσεις. Έτσι, ακόμα και ένα πολύ ορθολογικό άτομο θα έκανε παράλογες επιλογές σε συγκεκριμένα πλαίσια, επηρεάζοντας τη συνολική αντίληψη της ορθολογικότητάς του.
7. Κάνουν πράγματα που είναι συχνά «τρελά» ή «αντισυμβατικά»
Η σκέψη ότι οι ορθολογικοί άνθρωποι μπορεί να κάνουν πράγματα που φαίνονται «τρελά» ή «αντισυμβατικά» στα σημερινά κοινά πρότυπα είναι απολύτως λογική όταν εξετάζουμε την ιστορία της ανθρωπότητας. Πολλές παλιές πεποιθήσεις, όπως η ιδέα ότι η γη ήταν επίπεδη ή ότι οι γυναίκες δεν θα έπρεπε να ψηφίζουν, σήμερα φαίνονται παράλογες. Επομένως, είναι πιθανό ότι οι πραγματικά ορθολογικοί άνθρωποι της εποχής μας πιστεύουν ή ενεργούν με τρόπους που οι μελλοντικές γενιές θα θεωρούν απόλυτα λογικούς, παρά τις τρέχουσες αντιλήψεις.
Slow living ή αλλιώς πώς να διώξεις το άγχος: Η τάση του TikTok που σε κάνει να ζεις τη ζωή που θες
Πώς να διακρίνεις το λογικό από το παράλογο
Κατανοώ πως θέλεις να ξεχωρίσεις το λογικό από το παράλογο. Να θυμάσαι ότι η διαίσθησή σου δεν είναι πάντα αξιόπιστη οδηγός. Αυτό που μπορεί να φαίνεται λογικό μπορεί στην πραγματικότητα να είναι παράλογο, και το αντίθετο. Οι τυπικές στρατηγικές που βασίζονται σε εμπειρία, ηλικία ή τίτλους σπουδών συχνά δεν αρκούν, ειδικά σε τομείς όπως οι γεωπολιτικές προβλέψεις. Για να βελτιώσεις την κρίση σου, πρέπει να στηρίζεσαι στα δεδομένα, να αξιολογείς τις αποδείξεις κριτικά, και να δίνεις σημασία στη βαθμονόμηση της βεβαιότητάς σου.
Για να διακρίνεις το λογικό από το παράλογο, εδώ είναι τρεις προτάσεις που μπορείς να εφαρμόσεις:
Μέτρησε τη βαθμονόμηση: Παρακολούθησε πόσο καλά αντιστοιχούν οι πεποιθήσεις σου ή άλλων στις πραγματικές πιθανότητες. Η προηγούμενη ακρίβεια είναι δείκτης μελλοντικής ακρίβειας.
Μάθε τους κανόνες συλλογισμού: Εξασκήσου σε μεθόδους όπως η «Μπεϋζιανή συλλογιστική» και η ενεργητική ανοιχτή σκέψη, οι οποίες βοηθούν στην καλύτερη κρίση.
Σκέψου με όρους αναμενόμενης χρησιμότητας: Αξιολόγησε τις αποφάσεις σου με βάση τις πιθανότητες και τις συνέπειες, επιδιώκοντας το καλύτερο αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα.
