Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: «Η Φόνισσα είναι μια ηρωίδα αρχετυπική στα πρότυπα της αρχαίας τραγωδίας»

Η Καριοφυλλιά Καραμπέτη θα υποδυθεί έναν εμβληματικό χαρακτήρα των ελληνικών Γραμμάτων, την Φραγκογιαννού, στη μόλις δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά της «Φόνισσας» του Παπαδιαμάντη. Μία από τις πιο αναμενόμενες ταινίες της φετινής κινηματογραφική σεζόν σε σκηνοθεσία της Εύας Νάθενα και σενάριο Κατερίνας Μπέη (συμπαραγωγή COSMOTE TV) συγκεντρώνει ένα κορυφαίο καστ ηθοποιών (Mαρία Πρωτόπαππα, Έλενα Τοπαλίδου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Χρήστος Στέργιογλου, Στάθης Σταμουλακάτος, Δημήτρης Ήμελλος, Γιάννης Τσορτέκης για να αναφέρουμε μόνο μερικούς) έρχεται να φωτίσει τον φαύλο κύκλο της βίας και να αναδείξει πόσο καίρια και επείγοντα είναι αυτά τα ζητήματα σήμερα.

Η πρωταγωνίστρια της ταινίας μίλησε στο Queen.gr για τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου ρόλου, ο οποίος αποτελούσε για την ίδια «όνειρο ζωής», αλλά και για τη διαδρομή της στην υποκριτική εδώ και 5 δεκαετίες. Μια διαδρομή με τύχη, θυσίες, σκληρή δουλειά και ηθική ανταμοιβή.

Αυτή είναι δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά της «Φόνισσας». Τι διαφορετικό φέρνει 50 χρόνια μετά από εκείνη του Κώστα Φέρρη;

Η ταινία του Κώστα Φέρρη, μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία, με ωραία αισθητική και πολύ τολμηρή για την εποχή της μουσική, από τον Σταύρο Λογαρίδη, αποδίδει με ένταση την ουσία του μυθιστορήματος. Πενήντα χρόνια μετά όμως έχει φτάσει σε μας, μέσα από κοινωνιολογικές και ψυχαναλυτικές μελέτες, η πληροφορία ότι ο Παπαδιαμάντης γνώριζε πολύ περισσότερα πράγματα απ’ αυτά που επιτρέπει στα κείμενά του να αποκαλυφθούν. Η ταινία της Εύας Νάθενα, αναδεικνύει στο έπακρο τις πληροφορίες αυτές και επίσης εστιάζει στην τραυματική σχέση μητέρας-κόρης, δείχνοντας τον ρόλο που αναγκάζονται να παίξουν οι ίδιες οι γυναίκες ως φορείς της πατριαρχικής βίας που και τους ασκείται και που την ασκούν σε έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο· ένα θέμα που αναπτύσσεται κατεξοχήν και στο έργο του Παπαδιαμάντη.

Αλλιώτικη ομορφιά: Μια κουβέντα με την Εύη Ζαφειροπούλου για το μακιγιάζ στην ταινία Φόνισσα

Είναι σημαντικό το γεγονός ότι μια γυναίκα βρίσκεται στη σκηνοθεσία του συγκεκριμένου έργου;

Η γυναικεία ματιά είναι πολύ ευαισθητοποιημένη ως προς το συλλογικό τραύμα του φύλου της. Η έξαρση της έμφυλης βίας στην εποχή μας και τα συνεχή φαινόμενα κακοποίησης και φόνων γυναικών δημιούργησαν την ανάγκη σε πολλές γυναίκες να ενώσουν τις φωνές τους σε μια ισχυρή διαμαρτυρία ενάντια στην ολοένα και αυξανόμενη φυλοκτονία, που διαπράττεται ακόμα και κατά την κύηση, μέσα από την επιλεκτική, λόγω φύλου, άμβλωση. Η Εύα Νάθενα και όλες οι γυναίκες, αλλά και οι άντρες, που συμμετείχαν σ’ αυτήν την ταινία ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία των διαμαρτυρόμενων πολιτών, που απαιτούν να γίνουν ουσιαστικά βήματα για την εξάλειψη αυτών των φαινομένων.

Μια σκηνοθέτρια μπορεί να αντιληφθεί πτυχές της γυναικείας ματιάς που υιοθετούσε σε πολλά έργα του ο Παπαδιαμάντης, οι οποίες μέχρι τώρα δεν είχαν φωτιστεί;

Ναι, γιατί το κληρονομικό γυναικείο τραύμα είναι πιο βαθιά βιωμένο από μια γυναίκα, παρόλο που φυσικά υπάρχουν και πολλοί φωτισμένοι άντρες, υπέρμαχοι του γυναικείου ζητήματος.

Το γεγονός ότι η «Φόνισσα» παραμένει επίκαιρη ως ένα «κοινωνικό μυθιστόρημα», όπως είναι και ο υπότιτλός του, τι πιστεύετε ότι μαρτυρά για την κοινωνία μας σήμερα; Με πιο απλά λόγια, τι έχει να πει η «Φόνισσα» το 2023;

Η εποχή μας έχει προχωρήσει πολύ ως προς τις κατακτήσεις των γυναικείων δικαιωμάτων σε σχέση με τις παλιότερες εποχές, αλλά δυστυχώς ο σεξισμός κυριαρχεί ακόμα στη δημόσια και την οικογενειακή ζωή. Φαίνεται όμως καθημερινά στην έλλειψη πραγματικής ισότητας σε πολλούς τομείς και οδηγεί στον ακραίο μισογυνισμό της κουλτούρας του βιασμού, του διαδικτυακού διασυρμού, των ειρωνικών σχολίων απέναντι στις γυναίκες για την εμφάνιση ή τη συμπεριφορά τους. Η «Φόνισσα» όμως είναι μια ταινία που απευθύνεται στον κάθε άνθρωπο, με στόχο να τον κάνει να σταθεί απέναντι στη βία και να αντιληφθεί βαθιά την ανάγκη της καταπολέμησής της. Γιατί όλοι είμαστε θύματα αυτής της βίας, η δυστυχία δεν κάνει διάκριση στα φύλα. Το οφείλουμε στο είδος μας, στις τωρινές και στις ερχόμενες γενιές.

Η Φραγκογιαννού είναι ένας επαναστατημένος άνθρωπος που θέλει να τα βάλει με την εξουσία που την καταπιέζει;

Μέσα της συμβαίνουν πολλά και αντιφατικά πράγματα. Η προσωπική της απόγνωση μεταφράζεται σε παρόρμηση θανάτου, άρνηση της ζωής, θεώρηση του φόνου ως δωρεά στα θύματα και πράξη λυτρωτική γι’ αυτά, σε απόρριψη του φύλου της και συμβολική θανάτωση του εαυτού της σε όλα τα στάδια της ύπαρξής της, του βρέφους, της κόρης, της συζύγου και μητέρας, της γιαγιάς. Είναι η προσωποποίηση της απελπισίας κι αυτό την κάνει κάτι παραπάνω από μια απλή εγκληματία, μια επαναστάτρια ή μια θλιβερή περίπτωση ανθρώπου. Γίνεται μια ηρωίδα αρχετυπική, στα πρότυπα της αρχαίας τραγωδίας.

Είναι η Φραγκογιαννού ένας εμβληματικός χαρακτήρας της παγκόσμιας δραματουργίας;

Είναι, γιατί η προσωπικότητά της έχει πολλαπλά επίπεδα και οι πράξεις της είναι καρπός αντιθέσεων και αντιφάσεων. Είναι από τους πιο δύσκολους χαρακτήρες που έχω κληθεί να ερμηνεύσω. Καθημερινά στα γυρίσματα προσπαθούσα να ισορροπήσω στην κόψη του ξυραφιού. Να μη δικαιώσω τις φριχτές της πράξεις, αλλά να δείξω το σάλεμα του νου της λόγω των καταστάσεων που έχει βιώσει και έχει δει.

Τι απαιτείται ώστε μία ηθοποιός να βρει το δικό της ερμηνευτικό δρόμο σε ένα κλασικό ρόλο όπως αυτόν της Φραγκογιαννούς;

Πολλή έρευνα και σκέψη πάνω στις μελέτες που μας έχει παραδώσει η πλούσια ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, μεγάλη ενσυναίσθηση ως προς το γυναικείο πρόβλημα, και μια τολμηρή καταβύθιση στις σκοτεινές περιοχές του ανθρώπινου ψυχισμού, που είναι πολύ οδυνηρό να γίνεσαι το όχημα για να έρθουν στο φως.

Το επιθυμούσατε να την υποδυθείτε;

Ναι, ήταν ένα όνειρο ζωής, μόνο που πίστευα ότι θα την έπαιζα ίσως στο θέατρο, δεν μου είχε περάσει ποτέ από το μυαλό η ιδέα να την ενσαρκώσω στον κινηματογράφο. Και χάρηκα πολύ με το πως συνέβησαν τα πράγματα, γιατί στο σινεμά μπορείς να ερμηνεύσεις με ημιτόνια, βλέμματα και ψιθύρους, έχεις μεγαλύτερα γκάμα εκφραστικών εργαλείων.

Είχαν προκύψει και στο παρελθόν προτάσεις για υποδυθείτε τη συγκεκριμένη ηρωίδα;

Όχι, ποτέ, αυτή ήταν η πρώτη και μοναδική φορά.

Κάπως φιλολογικό το ερώτημα: Θα προτιμούσατε μια κινηματογραφική μεταφορά που θα διατηρούσε τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη;

Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι διπλή. Από τη μια είναι η γλώσσα της αφήγησης, που είναι η χαρακτηριστική λόγια γλώσσα του, κι από την άλλη η καθομιλουμένη γλώσσα των χαρακτήρων του, η γλώσσα του τόπου του. Οι διάλογοι της ταινίας είναι στην πλειονότητά τους οι αυθεντικοί διάλογοι του Παπαδιαμάντη. Η γλώσσα όμως της λογοτεχνικής αφήγησης δεν έχει καμιά απολύτως θέση στον κινηματογράφο, εκεί η κάμερα και η εικόνα αφηγούνται. Στο θέατρο θα μπορούσε να μπει η λόγια γλώσσα, αν η παράσταση κρατούσε στην αφήγηση αυθεντικά αποσπάσματα του μυθιστορήματος .

Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε σε μια μικρή αγροτική κοινωνία. Είχατε γνωρίσει συμπεριφορές και δομές όπως αυτές που περιγράφονται στο κείμενο του Παπαδιαμάντη;

Η αλήθεια είναι πως όταν είσαι παιδί κοιτάς τον κόσμο με άλλα μάτια. Δεν αντιλαμβάνεσαι τα προβλήματα πίσω από τις κλειστές πόρτες. Μέσα από το πρίσμα της προσωπικής μου νοσταλγίας η ιδιαίτερη πατρίδα μου και η παιδική μου ηλικία είναι ένας ουτοπικός παράδεισος. Ναι, υπήρχε ο θεσμός της προίκας, που τότε έμοιαζε φυσιολογικός και τώρα καταλαβαίνω πόσο δύσκολος ήταν για όλους, και πόσο υποβάθμιζε τη γυναίκα σε αντικείμενο. Ναι, η γυναίκα δεν ήταν ανεξάρτητη επαγγελματικά και οικονομικά, η ζωή της κυλούσε ανάμεσα στις ανάγκες του σπιτιού και τη δουλειά στα χωράφια και εξαρτιόταν από τις αποφάσεις του πατέρα και του άνδρα της.

Διανύετε την πέμπτη δεκαετία σας στην υποκριτική και σε ό,τι αφορά το θέατρο είστε συνδεδεμένη με αυτό που λέμε κλασικό ρεπερτόριο. Από το ξεκίνημα σας θέλατε να ακολουθήσετε μια τέτοια διαδρομή ή πολλές φορές τα πράγματα απλώς συμβαίνουν;

Ήμουν πολλαπλά τυχερή, γιατί αυτά που ονειρεύτηκα κι αυτά που έθεσα ως στόχο αυτά συνέβησαν. Και για να μιλήσω πιο σωστά, η τύχη μπορεί να σου φέρει στην αρχή στο δρόμο σου τους σωστούς δασκάλους και τους ανθρώπους που θα σε επηρεάσουν βαθιά. Από ’κεί κι ύστερα όμως χρειάζεται σκληρή δουλειά. Τίποτα δεν σου χαρίζεται.

Στη δική σας περίπτωση, υπήρχε «τίμημα» για μια τέτοια επιλογή;

Αυτά που αποκομίζει κανείς από τη τέχνη είναι ανεκτίμητα. Κι είναι αυτά που βαραίνουν περισσότερο στη ζυγαριά στον τελικό απολογισμό. Το πληρώνεις με μεγάλη κόπωση, καταπόνηση του οργανισμού σου σε όλα τα επίπεδα, σωματικά και ψυχολογικά, τεράστιο στρες και άγχος, λίγο ελεύθερο προσωπικό χρόνο και μικρότερες αμοιβές. Αξίζει όμως όλες τις θυσίες, γιατί τα μαθήματα που παίρνεις σε σχέση με την ανθρώπινη περιπέτεια είναι μεγάλα και βαθιά, και η αίσθηση ότι κάτι προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο είναι η πιο μεγάλη ικανοποίηση.

Ο κινηματογράφος και η τηλεόραση λειτούργησαν ως αντίβαρα για να δοκιμάσετε και κάτι πιο «προσιτό»;

Όχι, γιατί κι αυτά τα αντιμετώπισα με την ίδια σοβαρότητα και το ίδιο αίσθημα ευθύνης. Άλλωστε και σ’ αυτά στη συντριπτική τους πλειονότητα τα σενάρια ήταν μεταφορές λογοτεχνικών έργων με πολύ απαιτητικούς χαρακτήρες.

Νιώθετε ότι πολλές φορές το κοινό ότι αντιμετωπίζει με περισσότερο δέος από όσο χρειάζεται κλασικά κείμενα (τόσο της αρχαίας όσο και της νεοελληνικής γραμματείας) που αποτελούν και μέρος της σχολικής μας ύλης;

Σε ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού κοινού υπάρχει ένας συντηρητισμός ως προς τη σκηνική απόδοση αυτών των κειμένων, και κυρίως του αρχαίου δράματος. Το χειρότερο είναι ότι συχνά διαβάζουμε ακραία σχόλια για πολύ ενδιαφέρουσες παραστάσεις από ανθρώπους που δεν έχουν καν δει την παράσταση. Είναι κι αυτό από τα λυπηρά σημεία των καιρών. Χρειάζεται πραγματικά να διαμορφωθεί ένα κοινό που να μπορεί να παρακολουθήσει τις νέες τάσεις που γεννιούνται στους κόλπους του θεάτρου από νέες δυναμικές φωνές.

Μετά από τόσα χρόνια στα γυρίσματα και στη σκηνή δεν έχει υπάρξει περίοδος που να πείτε «κουράστηκα»; Νιώθετε ότι έχετε εργαστεί περισσότερο από όσο θα θέλατε;

Ναι, θα ήθελα να μην ήμουν αναγκασμένη να δουλεύω τόσο πολύ. Και νιώθω συχνά πολύ κουρασμένη. Στην Ελλάδα όμως των αλλεπάλληλων κρίσεων και έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα στον χώρο, η αδιάκοπη και πολύωρη εργασία είναι μονόδρομος. Παρόλ’ αυτά αυτή η δουλειά μας βρίσκει συνεχώς τους τρόπους να σε ενθουσιάζει και να σε ανταμείβει ψυχικά.

Τι είναι αυτό που σας δίνει πλέον τη σπίθα για μία ακόμα σεζόν με παράσταση; Για μια ακόμα δουλειά στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση;

Ένα μεγάλο έργο ή ένα εξαιρετικό σενάριο, οι συνεργασίες με ανθρώπους που αγαπώ ή μια καινούργια πολύ ενδιαφέρουσα συνάντηση, όπως φέτος με την τιμητική για μένα συνεργασία με τον σπουδαίο Μπομπ Γουίλσον στις «Τρεις ψηλές γυναίκες» του Έντουαρντ Άλμπη, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Είναι ένας εντελώς πρωτόγνωρος τρόπος δουλειάς, ένας νέος μαγικός κόσμος που τον ανακαλύπτω με μάτια διάπλατα ανοιχτά. Είναι μια εμπειρία που μοιράζομαι με τις λατρεμένες μου Ρένη Πιττακή και Λουκία Μιχαλοπούλου και με τον εξαιρετικό χορευτή και περφόρμερ Αλέξη Φουσέκη, σε συμπαραγωγή του Φάνη Συναδινού, που διαχειρίζεται άψογα τις υψηλές απαιτήσεις ενός τέτοιου θεάματος.

Έχετε πρωταγωνιστήσει σε μερικές από της μεγαλύτερες επιτυχίες της ελληνικής τηλεόρασης. Συμμερίζεστε την άποψη ότι σήμερα η ελληνική τηλεοπτική μυθοπλασία γνωρίζει μια νέα άνθιση;

Υπάρχει άνθιση ως προς την ποσότητα, κι αυτό είναι καλό γιατί δίνει δουλειά σε έναν πολύπαθο κλάδο, όμως χρειάζεται αντίστοιχη δουλειά και ως προς την ποιότητα για να μπορούμε να μιλήσουμε πραγματικά για νέα άνθιση.

Η ταινία «Φόνισσα» έρχεται στις 30 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους από την Τanweer.