Ιωάννης Μιχαλούδης: «Στην τεχνολογία πρέπει να βλέπουμε ελπίδα και όχι φόβο»

Η «τσάντα από αέρα» που έδειξε ο Οίκος Coperni στην πρόσφατη Εβδομάδα Μόδας στο Παρίσι έγινε viral μέσα σε λίγες ώρες. Στο γνωστό σχήμα «μισοφέγγαρου» του brand ζύγιζε σχεδόν… τίποτα και έχει κατασκευαστεί από Έλληνα. Αυτή η πληροφορία ήταν αρκετή για να κάνει το όνομα «Iωάννης Μιχαλούδης» κορυφαία αναζήτηση στο google search. Μαζί με την πληροφορία, όμως, ήρθε και η γνώση για την πορεία και το έργο του Έλληνα επιστήμονα-καλλιτέχνη και τη γνώση ακολούθησε η προσωπική επικοινωνία και η παρουσίαση της δικής του οπτικής, όχι μόνο για την insta Coperni moment που είχε, αλλά για τη συνολική του στάση απέναντι στις νέες τεχνολογίες, τις καινοτόμες πρακτικές, τα ηθικά και πρακτικά ζητήματα που εγείρουν. «Το μέλλον της τέχνης διαγράφεται συναρπαστικό και η τεχνολογία μόνο δημιουργικά μπορεί να συνεισφέρει σε αυτό». Ο Ιωάννης Μιχαλούδης το υποστηρίζει και εμείς δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε μαζί του.

Έχετε κάνει σπουδές σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς: από το interior και το fashion design, μέχρι visual arts και φυσικά έχετε παρουσιάσει αμιγώς ερευνητικό-επιστημονικό έργο. Όταν σας ρωτούν την ιδιότητά σας τι απαντάτε; Εικαστικός, καλλιτέχνης, επιστήμονας;

Ανάλογα σε ποιον μιλάω. Αν είμαι σε μία έκθεση είμαι εικαστικός. Όταν είμαι στον Δημόκριτο είμαι ερευνητής, όταν είμαι στο πανεπιστήμιο είμαι ακαδημαϊκός. Έχουμε μάθει να στεκόμαστε στις ιδιότητες και δεν κοιτάζουμε τον άνθρωπο πίσω από αυτές. Αυτό ήταν μία ανάγκη της βιομηχανικής εποχής για να ξεχωρίσει τα επαγγέλματα. Ο άνθρωπος σήμερα μπορεί να τα κάνει όλα αρκεί να έχει τις ικανότητες. Έλεγε ο Αριστοτέλης πως «για να επικρατήσεις πρέπει να έχεις ταλέντο, να σπουδάσεις και να μάθεις να εξασκείς το επάγγελμά σου». Εγώ είμαι ανάμεσα σε όλους τους παραπάνω ρόλους και μου αρέσει αυτός ο «ενδιάμεσος» χώρος. Έλεγε ο Ανρί Πουανκαρέ, διακεκριμένος μαθηματικός, πως «ξέρουμε τις διαστάσεις, την πρώτη, τη δεύτερη, την τρίτη αλλά υπάρχουν και ενδιάμεσες διαστάσεις που δεν μπορούμε να τις μετρήσουμε ακόμα». Η πίστη, η ελπίδα, η αγάπη είναι μη μετρήσιμες διαστάσεις, υπάρχουν όμως στη ζωή μας.

O Iωάννης Μιχαλούδης

Τι σας οδηγήσετε να εντρυφήσετε στο σημείο τομής των πεδίων της τέχνης και της επιστήμης;

Αν βάλουμε δύο κύκλους, ακόμα και αν έχουν διαφορετική διάμετρο, το σημείο τομής τους δημιουργεί μία ωραία παρένθεση. Αυτή η «παρένθεση» για εμένα, η ένωση, ξεκίνησε από το διδακτορικό μου. Είχα κάνει μεταπτυχιακό πάνω στη διακόσμηση και στο ύφασμα, μετά βρέθηκα στο Παρίσι όπου σπούδασα μόδα και μετά τα «ενδιάμεσα σημεία» άρχισαν να με «ακολουθούν». Δεν έκανα ακριβώς μόδα, έκανα τέχνη και μόδα. Εκείνο το διάστημα μας έδωσαν ένα θέμα στο πανεπιστήμιο που λεγόταν «μόδα και περιβάλλον», πριν από 24 χρόνια, αυτή η εργασία ήταν το κλειδί για να βρω την κλήση μου. Έμενα τότε σε μία συνοικία στο Βόρειο Παρίσι και εκεί είχε πολλά εργαστήρια με κουμπιά. Από αυτά τα εργαστήρια και τα δίχτυα που άπλωναν απέξω τους ξεκίνησα να δημιουργώ εκθέματα που δεν ήξερα ούτε εγώ ο ίδιος σε ποια ακριβώς κατηγορία ανήκαν. Έφτιαξα ένα ταμπλό ζωγραφικής εμπνευσμένο από τα δίχτυα που υπήρχαν έξω από τα «κουμπάδικα» που στη συνέχεια το φορούσε το μοντέλο και γινόταν τρισδιάστατο πάνω στο σώμα της. Εγώ και σήμερα δεν νομίζω ότι κάνω μόδα, θα το προσδιόριζα ως «τέχνη και επιστήμη». Η τσάντα Coperni είναι «ουρανός» και ο ουρανός είναι «το κλειδί του πλανήτη». Αυτός ήταν ένας δημιουργικός κύκλος για εμένα, από τη φύση ξαναγύρισα στη μόδα.

#PFW High lights: Η σουρεαλιστικά απλή συλλογή του Loewe και τα ρομπότ στο catwalk του Coperni

To 2023 ο Οίκος Coperni είxε την πρώτη του insta moment στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τo φόρεμα από σπρέι της Bella Hadid που δημιουργήθηκε πάνω της στη διάρκεια του show. Η Air Swipe Bag είναι κατά κάποιο τρόπο η συνέχεια της συσχέτισης μόδας-τεχνολογίας που θέλει να «χτίσει» ο Οίκος;

Νομίζω πως ναι, και αυτήν τη «συσχέτιση» δεν τη θέλει μόνο ο Οίκος, τη θέλει και η εποχή που ζούμε. Εμπνεόμαστε και εφαρμόζουμε νέα υλικά, ιδιαίτερα στα wearable gadgets και στα «έξυπνα ενδύματα», επομένως γενικά σήμερα ο κόσμος χρειάζεται την τεχνολογία, όχι μόνο ο συγκεκριμένος Οίκος, αλλά ολόκληρη η βιομηχανία της μόδας. Οι καλλιτέχνες χρειάζονται σήμερα «έξυπνα υλικά» σαν τα νανοσωματίδια. Ο Coperni, λοιπόν, συνεχίζει την καλλιτεχνική performance που ξεκίνησε με τη Bella Hadid, και προσπαθεί να κάνει τον κόσμο να σκέφτεται λίγο διαφορετικά. Αυτό είναι το αληθινά πρωτοποριακό με τη μόδα: το ότι μπορεί να εξελίξει τον τρόπο σκέψη μας. Μπορούμε να τα έχουμε όλα παράλληλα και την fast fashion και τις νέες τεχνολογίες που προσπαθούν να σώσουν τον πλανήτη, να τον προστατέψουν. Αυτά που φτιάχνουν πρέπει να έχουν σχεδιασμό που δεν επιτρέπει τις απώλειες, και αυτό είναι βιώσιμο, το να μην σπαταλάμε ύφασμα, υλικά και ενέργεια.

Από το 2001 ως το 2003 πραγματοποιήσατε τη μεταδιδακτορική έρευνά σας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Μασαχουσέτης πάνω στη σύνδεση Τέχνης & Επιστήμης. Στο ΜΙΤ δουλέψατε και με την πυριτική αερογέλη, ένα υλικό που χρησιμοποιεί η ΝΑΣΑ για τη συλλογή διαστημικής σκόνης αλλά και ως θερμική μόνωση του εξωτερικού περιβλήματος των διαστημοπλοίων. Το επεξεργαστήκατε και το μεταφέρατε -για πρώτη φορά παγκοσμίως- στο χώρο της τέχνης και ειδικότερα στο χώρο της γλυπτικής. Αυτό είναι το νανοϋλικό που χρησιμοποιήσατε και στην Αir Swipe Bag;

Ακριβώς. Αυτό το υλικό χρησιμοποιώ εδώ και 23 συνεχόμενα χρόνια. Πριν από την τσάντα Coperni το είχα εφαρμόσει σε ένα κόσμημα Boucheron, ένα μενταγιόν. Πρόκειται για ένα υλικό που είναι 99% αέρας και 1% γυαλί και γι’ αυτό λέγεται «Air Swipe Bag». Εγώ προτιμώ να τη λέω «Sky Bag» γιατί μοιάζει σαν να φτιάχτηκε από ουρανό, σαν να βγήκε κάποιος με το καλαθάκι της Κοκκινοσκουφίτσας και να μάζεψε ουρανό. Η τσάντα κατασκευάστηκε στην Αθήνα, στο εργαστήρι μου και στον Δημόκριτο, στο Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας (ΙΝΝ) όπου είμαι και ο μόνος καλλιτέχνης-ερευνητής σε μία πολύ τιμητική θέση. Οι τσάντες είναι τρεις, όχι μία, και το λογότυπο τυπώθηκε με την τεχνική του διοξειδίου του άνθρακα (πυροτεχνική) στη Λάρνακα όπου και διδάσκω λόγω εξοικονόμησης χρόνου. Η τσάντα είναι από φυσικό μπλε, όχι χρωματισμένο, ακριβώς όπως ο ουρανός μας.

H feminine chic Stella McCartney και η aerogel τσάντα των Coperni που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα

Πώς οδηγηθήκατε στη δημιουργία της και πόσο καιρό «δουλεύατε» πάνω σε αυτήν; Ήταν, παραδείγματος χάριν, το αποτέλεσμα ενός δημιουργικού διαλόγου που είχατε με τον Sébastien Meyer και τον Arnaud Vaillant;

Ξεκίνησε σας «παραγγελία». Ο Sébastien ήταν πολύ καθαρός στα «θέλω» και στη σκέψη του, με αυτόν και την ομάδα του, άλλωστε συνεργάστηκα περισσότερο. Ο Arnauld είναι ο CEO και ενεπλάκη περισσότερο στα πρακτικά θέματα. Ο Sébastien έστειλε ένα mail σε έναν συνεργάτη μου που πουλάει στο site του τα «μπουκαλάκια ουράνου» που φτιάχνω, με εμπιστεύτηκε και ξεκινήσαμε με «λευκή επιταγή», έχει όμως μία φανταστική ομάδα με την οποία είχαμε έναν πολύ δημιουργικό διάλογο, μιλούσαμε μέσω mail κάθε μέρα και ανταλλάζαμε σκέψεις και ερεθίσματα. Όλα αυτά γινόντουσαν βέβαια τον ελεύθερο χρόνο μου από το πανεπιστήμιο της Κύπρου στο οποίο διδάσκω. Οι Γάλλοι έχουν μία έκφραση, λένε «ζωγράφος του Σαββατοκύριακου», εγώ ήμουν «designer του Σαββατοκύριακου».

Το 2020 συνεργάζεστε με τον Οίκο Boucheron και το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος για τη δημιουργία της συλλογής κοσμημάτων «Boucheron Contemplation» φτιάχνοντας ένα περιδέραιο «σαν τετράγωνο σύννεφο». Μιλήστε μας για αυτό.

Είχα πει πως ξεκίνησε «σαν τετράγωνο σύννεφο». Θα σας πω πώς γνώρισα το υλικό, όταν τελείωσα το διδακτορικό μου ήθελα να συνεχίσω την πορεία μου στην Αμερική και είχα μία ιδέα εμπνευσμένη από τη δημιουργία ενός τετράγωνου σύννεφου στον ουρανό. Με αυτήν την πρόταση με δέχτηκε το MIT και εκεί πήγα να κάνω τη «νεφέλη στον κύβο», προσπάθησα δηλαδή μέσω της τεχνολογίας φυσικά να εξατμίσω το σύννεφο γύρω γύρω και να φαίνεται μόνο ο κύβος. Αρχικά έγινε ένα paper που παρουσιάσαμε και στους Δελφούς, όμως, η υλοποίησή του κόστιζε πολύ ακριβά οπότε το αφήσαμε στην άκρη. Σε ό,τι αφορά το κόσμημα του Οίκου Boucheron λέγεται «σταγόνα ουρανού», πολύ ποιητικός τίτλος που του ταιριάζει. Ολόκληρη η συλλογή λεγόταν «Cοntemplation», που σημαίνει αναπόληση, περισυλλογή.

Η Bella Hadid έγινε η απόλυτη μούσα στο ιστορικό show του Coperni και δεν ήταν καμία έκπληξη

Πιστεύετε ότι με τη «διείσδυση» της τεχνολογίας στη μόδα υπάρχει κίνδυνος να χαθεί η «δεξιοτεχνία»; (craftsmanship)

Όχι δεν το πιστεύω, πιστεύω απλά πως θα αλλάξει θα αναδιαμορφωθεί αυτό που ορίζουμε ως «δεξιοτεχνία». Η μόδα μπορεί να πάθει ζημία από το «fast fashion» γιατί εκεί χρησιμοποιούνται υλικά που δεν είναι φιλικά προς το περιβάλλον, αλλά σίγουρα δεν μπορούν να τη βλάψουν οι άνθρωποι και οι ανακαλύψεις τους. Εγώ, παραδείγματος χάριν, είμαι accessory designer και παλαιότερα θα κατασκεύαζα τα έργα μου από δέρμα, τώρα όμως έχουμε φτάσει στην εποχή του διαστήματος και φτιάχνουμε κοσμήματα από «αστερόσκονη». Αλλάζουν τα υλικά αλλά δεν χάνεται η δεξιοτεχνία. Στην τεχνολογία πρέπει να βλέπουμε ελπίδα και όχι φόβο.

H ανάπτυξη του ΑΙ (Artificial intelligence) πώς προβλέπετε ότι θα επηρεάσει τη μόδα;

Ήδη την επηρεάζει γιατί επηρεάζει την επικοινωνία μας και τα social media. Είμαι λίγο επιφυλακτικός απέναντι σε αυτό. Βέβαια είναι ένα νέο εργαλείο και σαν το μαχαίρι, μπορεί να κόψει, αλλά μπορεί και να «χτίσει» κάτι. Το θέμα είναι να το χρησιμοποιήσουμε σωστά και να έχουμε την υπομονή να πάμε πιο βαθιά στην πληροφορία. Η κατάχρησή του δεν είναι ηθικά σωστή.

Ποιο είναι το επόμενο project με το οποίο ασχολείστε;

Ετοιμάζω μία ατομική έκθεση στη Βενετία, η οποία θα λέγεται SOS (Save Our Sky) και είναι σε συνεργασία με έναν καλλιτέχνη του γυαλιού από την περιοχή. Θα πραγματοποιηθεί τον Μάιο και καλώ όλους τους αναγνώστες σας να την επισκεφθούν. Να δουν από κοντά τον ουρανό και το γυαλί «να παντρεύονται μαζί».

Δες όλο το αφιέρωμα εδώ