Η εξωσωματική γονιμοποίηση περιορίζεται από την ηλικία της γυναίκας;

Όλα τα κύτταρα στο ανθρώπινο σώμα (ανδρικό ή γυναικείο) ανανεώνονται. Αυτή είναι μία φυσιολογική διαδικασία κατά την οποία τα κύτταρα υπόκεινται σε κυτταρικό θάνατο, εκφυλίζονται, πίπτουν και στη θέση τους γεννώνται άλλα, όπως συμβαίνει με τα δερματικά κύτταρα, τα νύχια κτλ. Τα σπερματοζωάρια των ανδρών ανανεώνονται μέσω της σπερματογένεσης που διαρκεί περίπου 70 ημέρες. Τα παλαιά σπερματοζωάρια μέσω της εκσπερμάτισης αποβάλλονται από τον οργανισμό και στη θέση τους εμφανίζονται διαρκώς νεότερα, ώριμα και κατάλληλα για γονιμοποίηση. Ένας άντρας μπορεί να τεκνοποιήσει σε μεγάλη ηλικία, διάσημα είναι τα παραδείγματα των Άντονι Κουΐν που έγινε πατέρας 81 ετών, Τσάρλι Τσάπλιν 73, Πάμπλο Πικάσο 68, Λάρι Κίνγκ 67 ετώνκ.α. Όσο αφορά όμως το γυναικείο οργανισμό τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα.

Η διαδικασία της ωορρηξίας από την εμβρυϊκής ζωή ως την ωριμότητα

Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά στα ωάρια, σε σχέση με τα σπερματοζωάρια, καθώς είναι τα μόνα κύτταρα που δεν ανανεώνονται. Κατά την εμβρυϊκή ζωή των γυναικών και από την 3η έως την 20η εβδομάδα κύησης δημιουργούνται περίπου 6 με 7 εκατομμύρια (!!) αρχέγονα ωοθυλάκια. Από την 20η εβδομάδα κύησης και μετά ξεκινά εκφυλισμός των ωοθυλακίων και έτσι κάθε γυναίκα στην εφηβεία έχει στην αποθήκη των ωοθηκών της περίπου 300.000- 400.000 αρχέγονα ωοθυλάκια, στην ηλικία των 30 ετών περίπου 20.000, ενώ μετά τα 40 υπάρχουν περίπου 1.000 -2.000, εκ των οποίων δεν είναι όλα γόνιμα.
Στη διάρκεια κάθε κύκλου στρατολογούνται αρχικά περίπου 6- 7 ωοθυλάκια, τελικά όμως, συνήθως ένα ωάριο βγαίνει κατά την ωορρηξία. Τα υπόλοιπα δρουν καθαρά υποστηρικτικά στο πρωταρχικό ωοθυλάκιο και στη συνέχεια υποστρέφονται και ατροφούν (ατρησία). Ο λόγος του εκφυλισμού των ωοθυλακίων (αποπτωτικός θάνατος) δεν είναι γνωστός ενώ παράλληλα δεν συνοδεύεται από δημιουργία νέων ωοθυλακίων.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως η φύση έχει βάλει χρονικό περιορισμό στην αναπαραγωγική ικανότητα και γονιμότητα των γυναικών και αυτός ο περιορισμός δεν μπορεί να παρακαμφθεί με την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Ο παράγοντας ηλικία στην εξωσωματική γονιμοποίηση

Αυξανόμενης της ηλικίας της γυναίκας βλέπουμε να λαμβάνουν χώρα δύο γεγονότα: ελάττωση των αποθεμάτων των ωαρίων στις ωοθήκες και αύξηση της παραγωγής φτωχής ποιότητας ωαρίων.
Επακόλουθο είναι αυτή η γυναίκα να μην αντιδρά στην ορμονική διέγερση, όπως μια νεότερης ηλικίας, διότι δεν υπάρχουν πολλά ωοθυλάκια να αναπτυχθούν, ενώ παράλληλα υπάρχει φτωχή γονιμοποιητική ικανότητα. Επιπλέον, σε πολλά από αυτά τα ωάρια οι χρωμοσωμιακές διαιρέσεις δεν γίνονται με σωστό τρόπο, οδηγώντας σε χρωμοσωμιακές ανωμαλίες μειώνοντας τα ποσοστά εμφύτευσης και αυξάνοντας τα ποσοστά αποβολών και παλινδρόμων κυήσεων.
Όμως, από ότι φαίνεται, σημαντικότερος παράγοντας από την ημερολογιακή ηλικία είναι η βιολογική ηλικία της κάθε γυναίκας. Και αυτό γιατί δεν γηράσκει κάθε γυναίκα με τον ίδιο ρυθμό και, όπως κάποια γυναίκα φαίνεται νεότερη από κάποια άλλη, το ίδιο ισχύει και για την ωοθηκική λειτουργία.
Ο σωστότερος τρόπος λοιπόν ιατρικής προσέγγισης και ένταξης σε προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης αυτών των γυναικών είναι η εξατομικευμένη θεραπεία. Μετά από ενδελεχή ορμονολογικό και υπερηχογραφικό έλεγχο πρέπει να ακολουθεί σωστή εκτίμηση της ωοθηκικής λειτουργίας και του ωοθηκικού δυναμικού, έτσι ώστε να δοθεί η κατάλληλη φαρμακευτική διέγερση ή να ακολουθηθεί προσπάθεια σε φυσικό κύκλο.

Στατιστικά στοιχεία για την ηλικία της υποψήφιας μητέρας

Θα πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι διεθνώς υπάρχει τάση αύξησης της ηλικίας των γυναικών που κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση. Χαρακτηριστική είναι η επισήμανση της Aνεξάρτητης Aρχής για την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή της Αγγλίας (HFEA, Human Fertilisation & Embryology Auythority). Η HFEA είναι επίσημος φορέας που (ήδη από το 1991) επιβλέπει όλα τα κέντρα και όλα τα περιστατικά της Αγγλίας. Σε αυτή αναφέρονται 71 κέντρα σε όλη την Αγγλία, όπου για το 2010 έχουν γίνει περισσότερες από 50.000 προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Το 1991 το 85% περίπου των γυναικών που έκαναν εξωσωματική γονιμοποίηση ήταν 33.6 ετών. Τα επόμενα έτη η ηλικία αυξάνεται και το 2010 η πλειονότητα των γυναικών ήταν 39 ετών.
Σύμφωνα με την HFEA, οι γυναίκες που έχουν κρυοσυντηρήσει έμβρυα σε νεώτερη ηλικία και σε προηγούμενους κύκλους εξωσωματικής έχουν πολύ αυξημένες πιθανότητες κύησης ακόμη και μετά τα 45 τους χρόνια, μετά από απόψυξη και εμβρυομεταφορά. Η πιθανότητα αυτή δεν έχει σημαντική διαφορά σε σχέση με γυναίκες που είναι μικρότερες από 35, σε αντίθεση βέβαια με τα έμβρυα νέων κύκλων (όχι κρυοσυντηρημένα έμβρυα) που τα ποσοστά διεθνώς είναι χαμηλότερα αυξανόμενης της ηλικίας.

Συμπεράσματα

Αξίζει, λοιπόν μία γυναίκα να προσπαθήσει σε μικρότερη ηλικία για να έχει την ευκαιρία της κρυοσυντήρησης και διατήρησης των εμβρύων της για αργότερα ή ακόμη και την απόκτηση δεύτερου παιδιού.
Παράλληλα όμως πρέπει κάθε γυναίκα να υιοθετήσει ένα υγιεινό τρόπο ζωής ελαχιστοποιώντας κακές συνήθειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και τη διατροφή της ή εισάγοντας νέες συνήθειες (π.χ γυμναστική) για να γυρίσει το βιολογικό της ρολόι σε νεώτερους ρυθμούς.
Τελειώνοντας, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα υπάρχει ο νόμος για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή που ορίζει το όριο ηλικίας της γυναίκας στα πενήντα έτη.

Κέντρο Εξωσωματικής Αθηνών
www.ivfathenscenter.gr