«Άγιε Βασίλη θέλω iPhone!»: Πώς να διαχειριστείτε τα θέλω των παιδιών σας στις γιορτές!

«Τι θέλεις, αγάπη μου, να σου φέρει ο Άγιος Βασίλης φέτος;», ρωτάς όλο χαρά, έτοιμη να βοηθήσεις το πρωτάκι σου να γράψει το πιο πολυαναμενόμενο γράμμα όλης της χρονιάς.

Όταν όμως αυτό εξελίσσεται σε μια μακροσκελή λίστα («θέλω την Έλσα από το Frozen, το φιδάκι Πέππα, μπαλαρινάκια με γκλίτερ, το βιβλίο που έχει η Μιχαέλα…») συνειδητοποιείς ότι τα ξωτικά του Άγιου Βασίλη θα κληθούν να δουλέψουν υπερωρίες – όπως άλλωστε και εσύ αν θέλεις η μικρή Ελίνα να μην απογοητευτεί. Όσο μάλιστα μεγαλώνει το παιδί, τόσο φαίνεται να μεγαλώνουν και οι απαιτήσεις του: ξέρεις πως δεν θα αργήσει η μέρα που θα σου ζητήσει κινητό και τάμπλετ πιο σύγχρονης τεχνολογίας από τα δικά σου, ενώ σύντομα θα συγκρίνει το ταξίδι στο χωριό με «την εβδομάδα για σκι στην Αυστρία, που θα πάει η Φαίη». Κι αν τώρα, στα πρώτα του χρόνια, είναι τόσο απαιτητικό και βασίζει τη χαρά του σε αποκτήματα και αντικείμενα, τι θα γίνει μεθαύριο; Φυσικά και θέλουμε να χαρίσουμε στα παιδιά μας τα πιο μαγικά Χριστούγεννα, αλλά ειδικά στις γιορτές, που τα υλικά «θέλω» βγαίνουν στην επιφάνεια πιο έντονα από οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, χρειάζεται να τα προσγειώσουμε στην πραγματικότητα όσο πιο απαλά γίνεται.

Ο ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ ΜΑΘΑΙΝΕΤΑΙ…

…κι από ποιους τον μαθαίνουν τα παιδιά; Καλά το φαντάστηκες, από εμάς, τους γονιούς. Όπως εξηγεί η κα Ειρήνη Γρίβα, MSc, Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, «οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά τους τον καταναλωτισμό (α) επειδή τους δίνεται η ευκαιρία μέσα από την οικονομική άνεση που έχουν να τους δώσουν αυτά που στερήθηκαν οι ίδιοι στην παιδική τους ηλικία και (β) επειδή -λόγω των επαγγελματικών τους υποχρεώσεων (που σημαίνει αρκετές ώρες εργασίας και απουσίας από τη φροντίδα των παιδιών)- προσπαθούν να μετριάσουν το αίσθημα ενοχής μέσα από την παροχή δώρων. Η κίνηση αυτή τις περισσότερες φορές γίνεται χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος και περνάει ένα λάθος μήνυμα στα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν στα παιδιά τους να ζητούν και να επιθυμούν οτιδήποτε τους τραβήξει την προσοχή. Ειδικά τις μέρες πριν τη γιορτή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, τα ΜΜΕ βομβαρδίζουν τους μικρούς πρωταγωνιστές της ζωής κάθε γονιού με πληροφορίες για τα νέα παιχνίδια που κυκλοφορούν. Κάπως έτσι λοιπόν τα παιδιά ζητούν από τους γονείς όλο και περισσότερα παιχνίδια. Αυτό βέβαια ενισχύεται και από τα ερεθίσματα που παίρνουν τα παιδιά από τους συνομηλίκους τους, καθώς στην παιδική ηλικία υπάρχει η τάση τα παιδιά να θελήσουν να αποκτήσουν και κάποιο από τα παιχνίδια που επιθυμούν ή έχουν οι φίλοι τους».

ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ = ΕΓΩΙΣΤΕΣ & ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΜΕΝΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ;

Η κα Μαρίνα Μόσχα, Ψυχοθεραπεύτρια, Συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας του Θάνου Ασκητή, εξηγεί στο mothersblog ότι μόνο καλό δεν κάνουμε σε ένα παιδί λέγοντάς του συνεχώς «ναι»: «το άσχημο επακόλουθο δεν είναι τόσο στη μικρή του ηλικία, αλλά όταν δεν θα είναι πλέον παιδί αλλά ενήλικας και θα έχει μάθει να γίνεται αυτό που θέλει εκείνος! Σκεφτείτε πόσους ενήλικες γνωρίζετε που θέλουν να γίνεται πάντα το δικό τους! Πόσο δύσκολο είναι γι’ αυτούς να καταλάβουν ότι δεν γίνεται αυτό αλλά και πόσο δύσκολο είναι και για τους γύρω τους...».

Και αν το πάμε κι ένα βήμα παρακάτω, σε πόσο ευτυχισμένο ενήλικα θα εξελιχθεί ένα παιδί που αντλεί χαρά κυρίως μέσα από τα αποκτήματά του; Πριν από λίγες εβδομάδες δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Science μια έρευνα τριών ψυχολόγων (Gilovich, Killingsworth και Kumar) οι οποίοι απέδειξαν και επιστημονικά ότι οι εμπειρίες -και όχι τα αντικείμενα που αποκτούμε- μας κάνουν πιο ευτυχισμένους. Βέβαια εμείς στην Ελλάδα δεν περιμέναμε από τους ερευνητές να μας επιβεβαιώσουν αυτό που μάθαμε με τον δύσκολο τρόπο, βιώνοντάς το. Γιατί άλλωστε, αν η οικονομική κρίση (η οποία ακόμα δεν έχει περάσει και μάλιστα την περίοδο των γιορτών μπορεί να μας πιέζει ακόμα πιο πολύ) μας δίδαξε ένα πράγμα, αυτό ακριβώς δεν είναι;

Πώς λοιπόν θα βοηθήσουμε τα παιδιά να καταλάβουν ότι η καρδιά δεν γεμίζει με αντικείμενα και πως η ουσία των Χριστουγέννων είναι η προσφορά και η αγάπη; Διάβασε 4 τρόπους ώστε και εμείς να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις προσδοκίες τους, αλλά και εκείνα να μάθουν τι έχει πραγματικά αξία στη ζωή.

1. Τυχαίες πράξεις καλοσύνης. Αυτό που στην απέναντι άκρη του Ατλαντικού ονομάζουν «random acts of kindness». Όπως εξηγεί η ψυχολόγος IsabelleTaubes, η υπερβολή όσον αφορά τα χριστουγεννιάτικα δώρα ενδέχεται να κάνει το παιδί να εξισώσει στο μυαλό του την προσφορά υλικών αγαθών με την αγάπη και την αποδοχή («μου κάνουν πολλά δώρα, οπότε μου δείχνουν ότι με αγαπούν»). Και τότε αδυνατεί να κατανοήσει τη συμβολική αξία του δώρου, αλλά και τη σημασία της προσφοράς. Αν θέλουμε λοιπόν να επαναπροσδιορίσουμε παρέα με το μικρό μας την έννοια της προσφοράς -που αυτή είναι και το αληθινό νόημα των γιορτών-, μπορούμε να του μιλήσουμε από αρκετά νωρίς για τις απλές, καθημερινές πράξεις καλοσύνης: να μαζέψει στο νηπιαγωγείο το ποτηράκι που ξέχασε ο συμμαθητής του, να ρωτήσουμε τη μαμά που παίρνει τη συμμαθήτρια με τα πόδια αν χρειάζεται να την πάμε με το αυτοκίνητο… Ο δρ Meliksah Demir, καθηγητής ψυχολογίας στο Northern Arizona University, δημοσίευσε μια έρευνα που απέδειξε πως οι τυχαίες πράξεις καλοσύνης μάς κάνουν πιο ευτυχισμένους τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα. «Τα ευρήματά μας δείχνουν», ανέφερε ο ίδιος, «πως δύο παρεμβάσεις, οι τυχαίες πράξεις καλοσύνης και η τήρηση ημερολογίου ευγνωμοσύνης, αυξάνουν τα επίπεδα ευτυχίας μας, διατηρώντας τα ψηλά για τουλάχιστον 6 εβδομάδες». Το αντίδοτο, λοιπόν, σε ένα παιδί που απαιτεί να λάβει προκειμένου να νιώσει αγάπη είναι να το μάθουμε να προσφέρει. Και να προσφέρει βοήθεια και αγάπη, όχι αναγκαστικά αντικείμενα.
2. Μεγαλώνοντας παιδιά με ευγνωμοσύνη, όχι με απαιτήσεις. Ναι, η ευγνωμοσύνη είναι ο δεύτερος παράγοντας τον οποίο αναφέρει ο δρ Demir ως πολυβιταμίνη ευτυχίας, αλλά και το αντίθετο του καταναλωτισμού. Διότι αν ο καταναλωτισμός και ο υλισμός είναι η επιτομή της έλλειψης («θέλω κι αυτό κι αυτό κι αυτό γιατί δεν τα έχω»), το αντίθετό τους είναι η ευγνωμοσύνη, το να εκτιμάμε δηλαδή αυτά που έχουμε. Ένα υπερβολικά απαιτητικό παιδί νιώθει ότι δικαιούται να απαιτεί όλα όσα ζητάει. Αντίθετα, ένα παιδί που είναι ευγνώμων για όσα του προσφέρονται αναγνωρίζει την αληθινή έννοια της προσφοράς. «Η ευγνωμοσύνη ενισχύει την καλοσύνη των άλλων και δίνει κίνητρο στον παραλήπτη να την ανταποδώσει», λέει ο καθηγητής ψυχολογίας Jeffrey J. Froh από την έδρα του στο Hofstra University της Νέας Υόρκης. Πώς, λοιπόν, θα φροντίσουμε το μικρό μας να μη θεωρεί δεδομένο ότι θα λάβει και τα δέκα δώρα που ζήτησε; Παίρνοντάς του μέχρι 3 δώρα. Γεμίζοντας το χριστουγεννιάτικο δέντρο με δεκάδες δώρα το μόνο που κάνουμε, λέει ο ψυχολόγος John C. Friel, είναι «να εκπαιδεύουμε τα παιδιά να μην είναι ποτέ ευτυχισμένα», αφού ποτέ και τίποτα δεν θα είναι αρκετό. Για τα μικρότερα παιδιά, προτείνει ο ειδικός, περιοριστείτε σε ένα μεγάλο δώρο και δύο μικρότερα, ενώ για τις μεγαλύτερες ηλικίες εξηγήστε τους ότι φέτος το focus θα είναι στις σχέσεις μας με τους άλλους, αντί για τα δώρα. «Μπορεί την πρώτη χρονιά τα παιδιά να γκρινιάξουν, αλλά αξίζει».
3. Εξασφαλίζοντάς του το δικαίωμα να ονειρεύεται. «Είναι πολύ σημαντικό», εξηγεί η Isabelle Taubes, «να του δίνουμε το χρόνο να εκφράσει τις επιθυμίες του, χωρίς να ανταποκρινόμαστε άμεσα. Αυτός είναι ο τρόπος που τα παιδιά μαθαίνουν να ονειρεύονται, με το να φαντάζονται τον εαυτό τους στο μέλλον, τη στιγμή που οι επιθυμίες τους γίνονται πραγματικότητα, και όχι με το να κάνουν σκηνή όταν αυτές δεν ικανοποιούνται στη στιγμή. Αυτό είναι που τα προετοιμάζει να γίνουν υγιείς ενήλικες. Πρόκειται για ένα μεγάλο μάθημα που τους μαθαίνουμε καθημερινά και όχι μόνο τα Χριστούγεννα». Σίγουρα ανυπομονούμε να ανοίξει η μικρή μας το αμπαλαρισμένο πακέτο με τα φτερά νεράιδας, αλλά υποκύπτοντας στην απαίτησή της να το ανοίξει νωρίτερα, ουσιαστικά της στερούμε το δικαίωμα να ονειρεύεται…
4. Διδάσκοντάς του την αξία του χρήματος. Αν και ένα πεντάχρονο δεν μπορεί να αντιληφθεί τη διαφορά ανάμεσα στο «ξοδεύω 10 ευρώ» και στα 150 ευρώ, σίγουρα θα πάρει μια ιδέα του τι σημαίνει «δουλεύω για να αποκτήσω αυτό που επιθυμώ» αρκεί να του δώσουμε την ευκαιρία. Αν το παιδί είναι μικρό, μπορούμε να το συνοδεύσουμε για να πει τα κάλαντα και έπειτα να πάμε μαζί να αγοράσουμε ένα παιχνίδι ανάλογης αξίας. Η κα Γρίβα προτείνει, για παράδειγμα, αν το παιδί έχει συγκεντρώσει 25 ευρώ, να του πούμε να ψάξει για ένα παιχνίδι που η τιμή του θα αρχίζει από το νούμερο 2. «Εναλλακτικά, επειδή κάθε παιδί δικαιούται να λαμβάνει μία φορά το χρόνο ένα μεγάλο δώρο (το πόσο μεγάλο θα είναι εξαρτάται κάθε φορά από την οικονομική δυνατότητα των γονιών), είτε στη γιορτή ή τα γενέθλιά του είτε τα Χριστούγεννα, μπορούμε να μιλήσουμε μαζί του και να του εξηγήσουμε ότι θα φτιάξουμε έναν κουμπαρά και εκεί θα μπουν χρήματα από τις γιαγιάδες, τους παππούδες και τη νονά, προκειμένου να μπορέσει το παιδί να αποκτήσει αυτό το πιο ακριβό δώρο».

ΜΗΠΩΣ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΘΡΕΦΤΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ Ο ΔΙΚΟΣ ΣΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ;

Διαβάζοντας το κείμενο αυτό, μπορεί να συνειδητοποίησες ότι δεν είναι τελικά και τόσο παράλογο που ο μικρός σου ζητάει τόσα δώρα, αφού κι εσύ η ίδια θα ήθελες να μπορούσες να ζητήσεις από τον Άγιο Βασίλη πολυτελείς κρέμες ματιών, θεραπείες κερατίνης, πανάκριβες τσάντες και ψηλοτάκουνα, αλλά και ένα… πάσο με απεριόριστες επισκέψεις στο δερματολόγο. Βαθιά μέσα σου ίσως πιστεύεις πως όλα αυτά θα μπορούσαν να σε κάνουν πιο ευτυχισμένη και πως αν τα είχες, σίγουρα θα γιόρταζες με περισσότερη χαρά τις γιορτές. Ξαναγύρισε για λίγο στο δεύτερο tipτου κειμένου: «η ευγνωμοσύνη είναι ο δεύτερος παράγοντας τον οποίο αναφέρει ο δρ Demir ως πολυβιταμίνη ευτυχίας, αλλά και το αντίθετο του καταναλωτισμού. Διότι αν ο καταναλωτισμός και ο υλισμός είναι η επιτομή της έλλειψης (‘‘θέλω κι αυτό κι αυτό κι αυτό γιατί δεν τα έχω’’), το αντίθετό τους είναι η ευγνωμοσύνη, το να εκτιμάμε δηλαδή αυτά που έχουμε». Μπορείς να διαβάσεις εδώ γιατί η ευγνωμοσύνη μπορεί να μας κάνει πιο ευτυχισμένες κατά 25%, σε αντίθεση με οποιοδήποτε αντικείμενο που αργά ή γρήγορα θα χάσει τη λάμψη του. Άλλωστε έχεις τον πιο σημαντικό λόγο να είσαι ευγνώμων: ένα παιδί που, όταν γελάει, στα μάτια του καθρεφτίζεται η αγάπη όλου του κόσμου!