Είδαμε «Το Γαϊτανάκι» στο θέατρο κι ο σκηνοθέτης μας υπενθυμίζει γιατί πρέπει να αλλάξουμε τον κόσμο
Ανανεώθηκε:
Τι θα συνέβαινε, αν όλα τα παιδιά της γης πιάναν γερά τα χέρια; Το ερώτημα που από μικρή έχω σκεφτεί, χορέψει, τραγουδήσει, ως ενήλικη μαμά δύο κοριτσιών πια, έφτασα στο θέατρο Άβατον και στην παράσταση «Το Γαϊτανάκι» για να το απαντήσω.
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση της Ζωρζ Σαρή, «Το Γαϊτανάκι» ο Θίασος Λαϊκού Θεάτρου MATICAPI συνεχίζει το ταξίδι του στον κόσμο των παιδιών με «Το Γαϊτανάκι», που επιλέχθηκε σκόπιμα, όχι μόνο ως φόρος τιμής, αλλά και ως ένα ακόμα έργο Έλληνα συγγραφέα που προτείνει και προτάσσει την αλληλεγγύη και την αγάπη ακόμα και στους πιο δύσκολους καιρούς.
Μετά από δύο κύκλους επιτυχημένων παραστάσεων με τη «Σολομώντεια Λύση», σε Αθήνα και Περιφέρεια, καθώς και τη συμμετοχή της στο 7ο Bobos Arts Festival στο Μέγαρο Μουσικής, ο Θίασος Λαϊκού Θεάτρου MATICAPI συνεχίζει το ταξίδι του στον κόσμο των παιδιών με «Το Γαϊτανάκι».
Λίγα λόγια… για την υπόθεση
Ο Κυρ Νικόλας ο Γαρύφαλλος, στα βαθιά του γεράματα, ζει χωμένος στ’ αμέτρητα βιβλία του, ξαγρυπνώντας για να τα διαβάσει όλα. Το μόνο που τον κάνει ν’ αφήσει για λίγο τις λέξεις και τις σελίδες, είναι ο κήπος του. Λατρεύει να φροντίζει τα γαρύφαλλά του. Μια μέρα ακούει ένα παιδικό τραγούδι που του ξυπνά μια εκπληκτική ιδέα: Aν όλα τα παιδιά του πλανήτη έδιναν τα χέρια θα μπορούσαν να αγκαλιάσουν τη Γη και να δημιουργήσουν ένα πελώριο Γαϊτανάκι. Να τραγουδήσουν και να χορέψουν, να παρασύρουν τα πουλιά, τα λουλούδια, ακόμη και τους μεγάλους.
Γεμάτος πίστη στην Ιδέα, ο Κυρ-Νικόλας ξεκινάει ένα μεγάλο ταξίδι για να αλλάξει τον κόσμο… Το έργο μπορεί ν’ αγγίζει θέματα σκληρά, η παράσταση ωστόσο μεταφέρει όλα τα επίκαιρα και πανθρώπινα μηνύματά του στα παιδιά με χιούμορ, κι εστιάζει στην αισιοδοξία και την ελπίδα. Σ’ αυτό βοηθούν πολύ τα μέσα που χρησιμοποιεί, όπως η μουσική, τα εικαστικά αλλά και οι τεχνικές από το μαγικό σύμπαν του τσίρκου.
Το σκηνικό της παράστασης - μια πρωτότυπη περιστρεφόμενη εγκατάσταση που αλλάζει διαρκώς, ανάλογα με την εξέλιξη της ιστορίας, περιλαμβάνει πολλά εικαστικά στοιχεία, κάποια από τα οποία δημιουργούνται επιτόπου, μπροστά στο κοινό. Η μουσική, δε, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Γράφτηκε για τις ανάγκες της παράστασης, είναι ζωντανή και παιγμένη επί σκηνής, με φυσικά όργανα αναμειγμένα με ηλεκτρονικά στοιχεία και μια νέα ματιά στο πολυτραγουδισμένο «Αν όλα τα παιδιά της Γης».
Κι αφού είδαμε την παράσταση, μιλήσαμε και με τον σκηνοθέτη της Γιώργο Τσαγκαράκη για την ειρήνη, για τη Ζωρζ Σαρή, για το χάπι που σε ξανανιώνει αλλά και για το πόσο δύσκολο είναι να θες να αλλάξεις τον κόσμο- ακόμα και μέσα από μια παράσταση παιδικού θεάτρου.
Το Γαϊτανάκι είναι ένα βιβλίο που μετράει 50 χρόνια ζωής. Αφορμή για το ανέβασμά του ήταν τα 100 χρόνια από την ημέρα που γεννήθηκε η Ζωρζ Σαρή. Μιλάμε για ένα κείμενο που δημιουργήθηκε κάτω από πολύ διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές συνιστώσες αλλά που όμως παραμένει επίκαιρο. Ήταν το πόσο επίκαιρο παραμένει το Γαϊτανάκι- σε μια χρονιά που μαίνονται τουλάχιστον δύο πόλεμοι – η αφορμή για να το δούμε ξανά στο θέατρο;
Ακριβώς αυτό ήταν! Για εμάς, «Το Γαϊτανάκι» ήρθε σαν φυσική συνέχεια μετά τη «Σολομώντεια Λύση» του Γιάννη Καλατζόπουλου που είναι βασισμένη στον «Κύκλο με την Κιμωλία» του Λι Ξιγκντάο, απ’ όπου εμπνεύστηκε και ο Μπ. Μπρεχτ το ομώνυμο αριστούργημά του. Το όνομα της ομάδας μας είναι «Θίασος Λαϊκού Θεάτρου Maticapi». “Maticapi”, στην αργκό των μαστόρων, είναι το τρυπάνι χειρός, αλλιώς χειροδράπανο.
Στόχος της ομάδας μας, είναι να ανοίξουμε μια ρωγμή ελπίδας στον τοίχο της μιζέριας και της μοιρολατρίας που χρόνια χτίζεται από την εξουσία.
«Το Γαϊτανάκι» είναι ένα έργο που, πέρα από τη φανταστική και πάντα επίκαιρη γραφή της Ζωρζ Σαρή, έχει μακριά και ιδιαίτερη ιστορία.
Γιατί, εκτός των άλλων, αν και γράφτηκε το 1973, εμπνεύστηκε από τον «Άνθρωπο με το Γαρύφαλλο» (Νίκος Μπελογιάννης) που έδωσε τη ζωή του το 1952 για έναν καλύτερο κόσμο, «για έναν κόσμο όπως τον ονειρεύονται τα παιδιά (…) χωρίς φτώχεια, πολέμους, αδικία… », όπως λέμε και στην παράσταση.
Ως εκ τούτου, μέχρι να το πάρουμε απόφαση και να αλλάξουμε τον κόσμο, το κεντρικό μήνυμα του έργου θα παραμένει επίκαιρο, απαραίτητο και γεμάτο ελπίδα.
Το μήνυμα που μας δίνει το Γαϊτανάκι είναι το να βγούμε και να ενώσουμε όλοι, παιδιά και μεγάλοι τα χέρια. Πόσο εύκολο είναι με την προσκόλληση των παιδιών σε tablet- κινητά και υπολογιστές αυτή τη στιγμή να πείσουμε εκείνα να βγουν έξω;
Έχουμε προσπαθήσει στο τωρινό ανέβασμα, πάντα με σεβασμό στο αρχικό κείμενο αλλά και στη θεατρική διασκευή του αγαπημένου μας Γιάννη Καλαντζόπουλου, πλάι στο κεντρικό μήνυμα να πιάσουμε και αυτό το θέμα. Οπότε, αντί για απάντηση θα προτιμήσω εδώ να παραθέσω ένα μέρος από τα λόγια του κυρ Νικόλα του Γαρυφάλλου στην παράστασή μας:
«Είναι παιδιά! Αγαπάνε τα λουλούδια, τις σοκολάτες, αγαπάνε την μαμά τους και τα παραμύθια. Τους αρέσουν τα τραγούδια, τους αρέσει να τρέχουν και να παίζουν. (…)Τα παιδιά… Αγαπάνε τον κόσμο… Θέλουν πάντα το κάλο του κόσμου…
Αν τους δείξεις τον τρόπο να το κάνουν, θα ξεχυθούν στις αλάνες, στους δρόμους, στα πάρκα… Αν όλα αυτά τα παιδιά συμφωνήσουν μια ορισμένη μέρα να πιαστούν χέρι – χέρι, να χορέψουν και να τραγουδήσουν, θα φτιάξουν την πιο όμορφη κορδέλα του κόσμου!
Μια ζωντανή κορδέλα, σαν ένα πελώριο Γαϊτανάκι που θα το χορεύουν τα παιδιά του κόσμου χαρούμενα κι αγαπημένα.»
Ο Κυρ Νικόλας ο Γαρύφαλλος που συναντά τον γιατρό Ξανανιώνη και του χαρίζει το φάρμακο Νεοζίλ! Ακούγεται ένα σενάριο επίσης επίκαιρο, αν σκεφτεί κανείς πως μιλάμε για ένα βιβλίο 50 ετών. Κι όμως, αυτή η αντιστροφή του χρόνου, το να καταφέρουμε με ένα χάπι να κερδίσουμε πίσω τη νιότη μας, αποτελεί ζητούμενο πολλών γιατρών, εταιριών και ανθρώπων αυτή τη στιγμή. Τελικά, η νιότη και η νεανικότητα μπορεί να αποκτηθεί μέσα από ένα σκεύασμα; Η παράσταση αφήνει έτσι κι αλλιώς ένα ερωτηματικό για το αν ο κυρ Νικόλας ξανάνιωσε χάρη στον σκοπό του.
Για μας, ο μόνος δρόμος προς «την αθανασία και την αιώνια νιότη», είναι ο δρόμος που διάλεξε ο «άνθρωπος με το γαρύφαλλο» και τόσοι άλλοι . Ένας δρόμος γεμάτος ελπίδα και αγάπη για τη ζωή. Όπως λέει ο Κυρ Γαρύφαλλος στην παράστασή μας,
«Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα Ειρήνη μου απ’ το ν’ αγαπάς τον κόσμο όπως τα παιδιά.
Η αγάπη για τον κόσμο δυναμώνει κάθε αγάπη που συναντάς στον δρόμο της ζωής. Της μητέρας, των φιλών, του συντρόφου σου. Θα φύγω. Αν μείνω θα ξαναγεράσω. Εκατομμύρια παιδιά σ’ όλο τον κόσμο με περιμένουν. (…) Με περιμένει η Ιδέα μου».
Αντίστοιχα, στην αρχή του έργου, όταν ακούει το τραγουδάκι που του λέει ένα κοριτσάκι -η Ειρήνη- και του δίνει την ιδέα για το «Γαϊτανάκι», ενώ αρχικά ενθουσιάζεται, έπειτα απογοητεύεται γιατί πιστεύει ότι είναι πια πολύ μεγάλος για να κάνει οτιδήποτε και τότε η Ειρήνη του λέει:
«Πότε δεν είναι αργά για ν’ αλλάξει ο κόσμος κυρ Νικόλα… Όποιος θέλει ν’ αλλάξει τον κόσμο, αγαπάει τον κόσμο σαν παιδί και σαν παιδί είναι για πάντα νέος… Πότε δεν είναι αργά για να ξανανιώσεις…».
Στην παράστασή μας, το ερωτηματικό που αφήνουμε είναι αν ο κυρ Νικόλας «τελικά πήρε το χάπι Νεοζίλ και ξανάγινε είκοσι χρόνων»… Γιατί το ότι ξανάνιωσε χάρη στο σκοπό του, αποτελεί πέρα από βασική μας πεποίθηση και «ιστορική αλήθεια». Γιατί η νιότη και η νεανικότητα μπορούν να αποκτηθούν μόνο όταν η ζωή σου συμβαδίζει με τη «Νιότη του Κόσμου».
Η ειρήνη είναι ζητούμενο και στο Γαϊτανάκι και στη ζωή μας συνολικά. Στην παράσταση βλέπουμε αρκετές σκηνές που η ειρήνη σε τοπικό επίπεδο παίζει σημαντικό ρόλο στο να μπει ένα λιθαράκι στην ειρήνη συνολικά. Πώς θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε να εφαρμόζουμε αλλαγές στη ζωή μας και στην καθημερινότητά μας για να φέρουμε πρωτίστως την δική μας προσωπική εσωτερική ειρήνη.
Η εσωτερική μας ειρήνη μπορεί να κατακτηθεί σταδιακά μόνο όταν όλο μας το «είναι» και η συνείδησή μας ενώνεται με την πάλη για την αλλαγή του κόσμου και την παγκόσμια ειρήνη. Αυτό είναι σίγουρα ένας διαρκής και αδυσώπητος αγώνας που, πάρα τις ατέλειωτες δυσκολίες του, σε γεμίζει με τόσο πάθος για ζωή και αγάπη για τον κόσμο όχι όπως είναι, αλλά όπως μπορεί να γίνει.
Σ’ αυτόν τον αγώνα, όπως λέει ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος «έχει ο καθένας τη θέση του αριθμημένη». Η Ειρήνη δε μπορεί παρά κάποια μέρα να έρθει. Ο ερχομός της όμως, δε μπορεί παρά να αποτελέσει ένα τεράστιο κοινωνικό άλμα και μόνο μέσα από ένα τέτοιο η Ειρήνη είναι δυνατή.
Τα άλματα όμως, αν και δεν γίνονται σταδιακά αλλά «με μιας», σταδιακά και με το «άγρυπνο μάτι του φρουρού» συνορεύονται όλες οι ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές που θα φέρουν το άλμα σε μια ανώτερη κατάσταση, δηλαδή σε έναν καλύτερο κόσμο.
Είναι η ενασχόληση με το παιδικό θέατρο το δικό σας χάπι Νεοζίλ;
Η ενασχόλησή μου με αυτό το παιδικό θέατρο, σίγουρα ναι.
Όπως και η ενασχόληση μου με το προοδευτικό θέατρο γενικότερα, ο αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο, η αγάπη για το παιδί μου και για την αγαπημένη μου και η δική τους βέβαια προς εμένα…
Όλα αυτά, είναι τα δικά μου χάπια Νεοζιλ. Το καθένα έχει τη δική του ξεχωριστή θέση στην κάρδια μου και όλα μαζί, φωτίζουν τόσο πολύ το δρόμο της ζωής και με βοηθούν να διακρίνω την ομορφιά που κρύβεται στην τόση ασχήμια των δύσκολων καιρών που ζούμε.
Δίνετε στις παραστάσεις σας πολύ μεγάλη προσοχή στον τρόπο που δημιουργείτε τα πολυχρηστικά σκηνικά αλλά και στον ρόλο που παίζει η ζωντανή μουσική στη διάρκεια της παράστασης. Τελικά, τι θέλουν τα παιδιά για να χαρούν την εμπειρία του θεάτρου;
Το θέατρο είναι ένα παιχνίδι και όπως κάθε παιχνίδι είναι κι αυτό ένας τρόπος να ανακαλύψεις τον κόσμο. Όταν καλείς τους άρχοντες του παιχνιδιού -τα παιδιά- να συμμετέχουν σ’ ένα τόσο όμορφο παιχνίδι όπως το θέατρο, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να παίξεις τίμια. Αλλιώς «κακό του κεφαλιού σου» καθότι τα παιδιά δε μπορείς να τα κοροϊδέψεις.
Δεν μπορείς να τους πεις ψέματα. Πρέπει να βρεις τον τρόπο, όσο δύσκολο και να είναι, να τους πεις όλη την αλήθεια που δεν είναι άλλη από το ότι αυτός ο κόσμος, όση ασχήμια κι αν δείχνει, κρύβει άλλη τόση δύναμη ν’ αλλάξει μια για πάντα. Για να κρατήσεις βέβαια μια τόσο «τίμια» στάση, πρέπει να επιτάξεις με μαεστρία όλα τα θεατρικά μέσα. Και, τόσο η Νατάσσα Μουσάδη που έχει γράψει τη μουσική, όσο και η Βικτωρία Νταρίλα που έχει κάνει την σκηνογραφία, εμπνεόμενες από την ιστορία του κυρ Γαρυφάλλου το έχουν καταφέρει αυτό, όπως και όλοι οι συντελεστές της παράστασης . Και αυτό είναι μεγάλη χαρά και κατάκτηση για μας.
Το Γαϊτανάκι αποτελεί ένα νοσταλγικά αγαπημένο βιβλίο, τραγούδι -ακόμα και η εικονογράφησή του στα σχολικά μας βιβλία του παρελθόντος- των Millennials και της generation X. Βλέπετε κι εσείς την ίδια συγκίνηση στα πρόσωπα των γονιών που έρχονται με τα παιδιά τους;
Η ιστορικότητα αυτού του έργου και ο τρόπος που είναι ευρέως γνωστό στους σημερινούς γονείς, είναι μια πολύ σοβαρή δυναμική του, που μαζί με τα υπόλοιπα στοιχειά του το κάνει τόσο διεισδυτικό στον κόσμο. Αυτό που συχνά ακούμε από τους θεατές μας, είναι ότι είναι πολύ χαρούμενοι που μπόρεσαν να δουν ένα τέτοιο έργο με τα παιδιά τους.
Οι σημερινοί γονείς, συχνά κουβαλάμε ένα μεγάλο βάρος ανησυχίας που φέραμε παιδιά στον κόσμο σε τόσο δύσκολους καιρούς.
Το να σου θυμίζει με τον τρόπο της μια παράσταση ότι αυτό είναι ένα βάρος που δε μπορείς να το σηκώσεις μόνος σου, αλλά είναι κάτι που όλοι μαζί μπορούμε ν’ αλλάξουμε, είναι κάτι που σε γεμίζει ελπίδα και επιβεβαιώνει την πιο όμορφη απόφαση της ζωής σου. Και αυτό είναι κάτι πολύ συγκινητικό σίγουρα.
Κρατήστε ξύπνιο το μυαλό σας στους σκοτεινούς καιρούς. Μία από τις φράσεις της Ζωρζ Σαρή που έχει μείνει αξέχαστη. Είναι το θέατρο και δη το παιδικό η εναλλακτική για να κρατήσουν τα παιδιά σήμερα ξύπνιο το μυαλό; Νιώθετε πως τέτοιοι σκοτεινοί είναι οι καιροί που διανύουμε;
Είναι σίγουρα και όπως δείχνουν οι εξελίξεις θα γίνουν και σκοτεινότεροι. Μια άλλη φράση όμως της Ζωρζ Σαρη περιγράφοντας τα χρόνια της στην αντίσταση λέει: «Τα χρόνια της Κατοχής ήταν χρόνια χαράς και ελευθερίας. Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε το δρόμο της ζωής και ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δε φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση.»
Αυτό είναι κάτι που διατρέχει όλο της το έργο. Και είναι σίγουρα η πιο πολύτιμη κληρονομιά της .
Γιατί όπως μας έχει δείξει η ιστορία οι πιο σκοτεινοί καιροί φέρνουν κάποιες φόρες το πιο λαμπρό μέλλον.
Δεν υπάρχει τίποτα πιο μεγάλο στη γη από το να θες να αλλάξεις τον κόσμο. Αυτή η φράση από την παράστασή σας έγινε αντικείμενο συζήτησης και οικογενειακής μας. Πιστεύετε πως πετυχαίνετε έστω ένα κομμάτι από τη φράση αυτή με το Γαϊτανάκι;
Ξέρετε αυτό αποτελεί δική μου προσθήκη και είναι μέρος μιας «φράσης» του «Ανθρώπου με το Γαρύφαλλο» που ολόκληρη έχει ως εξής:
«Σκέφτομαι πως αυτά τα τρία συστατικά πρέπει να ‘χει η ζωή: το μεγάλο, το ωραίο και το συγκλονιστικό.
Το μεγάλο είναι να βρίσκεσαι μέσα στην πάλη για μια καλύτερη ζωή. (…) Το ωραίο είναι κάθε τι που στολίζει τη ζωή. Η μουσική, τα λουλούδια, η ποίηση. Το συγκλονιστικό είναι η αγάπη…».
Προσπάθησα, κρατώντας το νόημα και παραφράζοντάς την ελαφρώς, να εντάξω αυτά τα «τρία συστατικά» σε τρία κομβικά σημεία για τον κυρ Νικόλα όπου κρίνεται το αν θα αποφασίσει να συνεχίσει ή όχι. Η τέχνη δεν μπορεί από μόνη της ν’ αλλάξει τον κόσμο, μπορεί όμως να διεγείρει την συνείδηση αυτών που θα το κάνουν. Και κρίνοντας από τις αντιδράσεις και τη συγκίνηση του κόσμου που μας γεμίζουν κουράγιο να συνεχίσουμε και αποτελούν τη μεγαλύτερη ανταπόδοση για μας, πιστεύουμε ότι το πετυχαίνουμε.
Info: «Το Γαϊτανάκι» της Ζωρζ Σαρή
Από το Θίασο Λαϊκού Θεάτρου MATICAPI
Για παιδιά από 6 ετών
Θεατρική διασκευή: Γιάννης Καλατζόπουλος
Σκηνοθεσία: Γιώργος Τσαγκαράκης
Πού: Θέατρο Άβατον, Ευπατριδών 3, Κεραμεικός (Μετρό Κεραμεικός)
Πότε: Κάθε Κυριακή στις 11:30 και καθημερινές για σχολεία και συλλόγους
Bloggers
