Η αντίληψη του όμορφου: Πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την ομορφιά και τις οπτικές πληροφορίες

Τα άλογα είναι όμορφα, αλλά – οι ιπποπόταμοι είναι άσχημοι. Γιατί; Γιατί ο ανθρώπινος νους βλέπει ομορφιά σε κάποιες εικόνες και ασχήμια σε άλλες; Είναι η αντίληψη της ομορφιάς κάτι έμφυτο, όπως ακριβώς αντιλαμβανόμαστε αμέσως τη μυρωδιά του φαγητού να ψήνεται ως ευχάριστη, αλλά τη μυρωδιά της μούχλας ως αποκρουστική;

Ή μήπως το συμπέρασμα για τα όμορφα άλογα και τους άσχημους ιπποπόταμους δεν είναι αλήθεια; («Η ομορφιά είναι στο μυαλό αυτού που την αντιλαμβάνεται»).

Μήπως η αντίληψη της ομορφιάς δεν είναι καθολική, αλλά ποικίλλει ανάλογα με το άτομο;

Για να το ανακαλύψουν, ψυχολόγοι από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου παρουσίασαν σε συμμετέχοντες στη μελέτη μια σειρά από τέσσερις εικόνες τοποθετημένες σε τετράδα και τους ζήτησαν να αξιολογήσουν την ομορφιά της καθεμιάς.

«Για παράδειγμα, ας πάρουμε αυτή την εικόνα που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη. Τη βρίσκετε όμορφη;».

Τα αποτελέσματα έδειξαν μια γενική συμφωνία σχετικά με την ομορφιά αυτής της εικόνας, με παραλλαγές σε σχήμα καμπάνας γύρω από τον μέσο όρο των απαντήσεων.

Οι απαντήσεις σχετικά με το πόσο όμορφη είναι αυτή η εικόνα διέφεραν εντυπωσιακά από την προηγούμενη εικόνα του τεστ. Οι συμμετέχοντες ήταν διχασμένοι στις εκτιμήσεις τους σχετικά με την ομορφιά αυτής της εικόνας. Αντί για συμφωνία με συμμετρική καμπύλη κατανομής γύρω από μια κοινή άποψη, προέκυψαν δύο ξεχωριστές καμπύλες. Κάποιοι βρήκαν την εικόνα όμορφη, ενώ άλλοι θεώρησαν ότι της έλειπε ομορφιά.

Το συμπέρασμα της μελέτης, μετά από εξέταση πολλών εικόνων, υποστηρίζει το ρητό: «Η ομορφιά είναι στο μάτι του θεατή». Οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι οι αντιλήψεις μας για την ομορφιά είναι ατομικές, με υψηλό βαθμό διαφοροποίησης, και ότι οι εκτιμήσεις μας για την ομορφιά επηρεάζονται από τις εμπειρίες μας. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι από δυτικούς πολιτισμούς γενικά βρίσκουν την ομορφιά στη συμμετρία, ενώ αυτό δεν ισχύει απαραίτητα στις ασιατικές κουλτούρες, όπου η ισορροπία στην τοποθέτηση των αντικειμένων είναι πιο σημαντική.

Η μελέτη έδειξε ότι οι άνθρωποι είχαν, ωστόσο, καλή αντίληψη κατά μέσο όρο για το πώς θα αξιολογούσαν οι υπόλοιποι την ομορφιά μιας εικόνας. Παρ’ όλα αυτά, δεν ήταν καλοί στο να εκτιμούν πόσο μεγάλη ήταν η διαφωνία σε αυτές τις αξιολογήσεις, δηλαδή το πόσο ετερογενείς ή διαφορετικές ήταν οι κρίσεις ομορφιάς στο σύνολο του πληθυσμού.

Αυτό, εν μέρει, αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η αντίληψη της ομορφιάς είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία. Τα κουτάβια είναι χαριτωμένα, αλλά τα φίδια όχι. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζει τα διαφορετικά επίπεδα κινδύνου που συνδέονται με κάθε ζώο και, για παράδειγμα, θα επηρεαστεί από την ατομική εμπειρία κάποιου με φίδια και κουτάβια.

Εάν βρίσκει κανείς τις πιτσιλιές μπογιάς σε έναν καμβά μοντέρνας τέχνης όμορφες ή άσχημες, είναι το μοναδικό μυαλό του που κάνει αυτή την εκτίμηση, όχι κάποια καθολική ιδιότητα της οπτικής επεξεργασίας του εγκεφάλου.