Είναι αλήθεια πως τα social media μάς κάνουν πιο ναρκισσιστές;

Διστάζει κανείς να πληκτρολογήσει μια νέα ανάρτηση στο Facebook/Meta. Να δημοσιεύσει κάτι για τη ζωή του; Ή μια σκέψη; Ποιος θέλει να δει την ανάρτησή του; Θέλει πραγματικά να τη μοιραστεί;

Περισσότερος ναρκισσισμός, λιγότερη αυτοεκτίμηση

Συχνά αναρωτιέμαι πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τη σχέση μας με τον εαυτό μας και τους άλλους. Είμαστε κοινωνικά όντα και επιθυμούμε τη σύνδεση. Ωστόσο, η λειτουργία των αναρτήσεων και οι συνέπειες της διαδικτυακής αλληλεπίδρασης μας ενθαρρύνουν να εκφραζόμαστε από μια εγωκεντρική σκοπιά, ανησυχώντας διαρκώς για τη γνώμη των άλλων.

Μια μελέτη σε 23.532 άτομα διερεύνησε τη σχέση μεταξύ αυτοεκτίμησης, ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας και χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Διαπιστώθηκε ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά συνδέονται και τα δύο με έντονη ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Andreassen et al., 2017). Πώς γίνεται αυτό;

Παρότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας φέρνουν σε επαφή με άλλους, το κάνουν με τρόπο που ενθαρρύνει τις συγκρίσεις και την αποστασιοποίηση. Σε αντίθεση με τις συζητήσεις σε πραγματικό χρόνο, η επικοινωνία στα social media είναι ασύγχρονη, κάτι που δημιουργεί εμπόδιο σε αυθόρμητες, συναισθηματικές αντιδράσεις. Σύμφωνα με τη θεωρία της «εικονικής αποσύνδεσης», η διαδικτυακή αλληλεπίδραση μπορεί να μειώσει την ενσυναίσθηση και την κατανόηση της ψυχικής κατάστασης των άλλων (Tavares and Rein, 2024). Με την υπερβολική χρήση, αυτή η αποστασιοποίηση μπορεί να επηρεάσει ευρύτερα τον τρόπο που σχετιζόμαστε.

Ο τύπος του μέσου και ο τρόπος που το χρησιμοποιούμε παίζουν επίσης ρόλο. Μια μελέτη σε 334 άτομα έδειξε ότι η χρήση του Instagram και του Twitter σχετίζεται με υψηλότερα επίπεδα «κοινοτικού ναρκισσισμού», ενώ το Reddit όχι (Kristinsdottir et al., 2021). Η δημοσίευση περιεχομένου, σε συνδυασμό με τη σημασία που δίνουμε στα σχόλια και στις αντιδράσεις, συνδέεται επίσης με ναρκισσιστικές τάσεις.

Ομαδική ταυτότητα και διάκριση

Ένας ακόμη παράγοντας στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι η ενίσχυση της ομαδικής ταυτότητας. Στην κοινωνική ψυχολογία είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι αισθάνονται πιο κοντά σε όσους θεωρούν παρόμοιους με αυτούς. Επιπλέον, τείνουν να υιοθετούν παρόμοιες απόψεις όταν ανήκουν στην ίδια ομάδα.

Μια μελέτη έδειξε ότι όσο περισσότερο κάποιος ταυτιζόταν με μια συγκεκριμένη ομάδα (π.χ., ως οπαδός μιας αθλητικής ομάδας), τόσο πιθανότερο ήταν να χαίρεται για την αποτυχία μιας αντίπαλης ομάδας (Wakefield and Wakefield, 2024). Οι ερευνητές αποκάλεσαν αυτό το φαινόμενο «αντενσυναίσθηση μεταξύ ομάδων». Στα κοινωνικά δίκτυα, όπου η ομαδική ταυτότητα μεγιστοποιείται, αυτή η τάση μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι σκοτεινό, όπως η άνοδος διαδικτυακών ομάδων μίσους.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Είναι δύσκολο να αποσυρθούμε πλήρως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά υπάρχουν τρόποι να μετριάσουμε τις αρνητικές τους επιπτώσεις. Ένας τρόπος είναι να ισορροπούμε τις διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις με δια ζώσης επαφές. Μια άλλη στρατηγική είναι να επεκτείνουμε τον κύκλο επαφών μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να εκτεθούμε σε διαφορετικές ιδέες και εμπειρίες.

Εκτός διαδικτύου, μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση μαθαίνοντας για άλλες κουλτούρες, ενδιαφερόμενοι για τις ιστορίες και τις εμπειρίες άλλων και συμμετέχοντας σε εθελοντικές δραστηριότητες. Έτσι, μπορούμε να αντισταθμίσουμε μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.