Στην Ελευσίνα μια φορά: Από τα άφαντα Μυστήρια και τον Αισχύλο, στους Stereo Nova

Η Ελευσίνα είναι μια μικρή πόλη, με πληθυσμό 30.000 κατοίκων, σε απόσταση 20 μόνο χλμ. από την Αθήνα.

Η πατρίδα του Αισχύλου, με τα 4000 χρόνια ιστορίας, με τα Μυστήρια της και τις «πομπές» της, η πόλη που χάρισε το στάρι και το ψωμί στο κόσμο, φάνταζε μαγική στα μάτια μου.

Απόλυτη μυστικότητα είχε αξιώσει η θεά Δήμητρα από τους Ελευσίνιους για τις ιερές τελετές, τα πάνσεπτα μυστήρια που τους δίδαξε μαζί με την καλλιέργεια της γης. Το ιερό της Ελευσίνας αναδείχτηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου, με τα Ελευσίνια Μυστήρια να γοητεύουν όλη τη γνωστή τότε οικουμένη.

Αλλά μια επίσκεψη για λόγους δουλειάς πριν από μερικά χρόνια με προσγείωσε στη σκληρή πραγματικότητα.

Είδα μια πόλη πονεμένη, μωσαϊκό μεταναστών που ήλθαν για να δουλέψουν στις φάμπρικες και το λιμάνι. Μια πόλη θύμα της άκρατης βιομηχανοποίησης, αποκομμένη για πολλά χρόνια από την όμορφη παράκτια ζώνη της λόγω του λιμανιού.

Και το θέαμα μου έφερε σχεδόν δάκρυα στα μάτια. Περιφέρθηκα ανάμεσα στα θλιβερά κουφάρια μιας σκληρά αποβιομηχανοποιημένης πλέον ζώνης .Και με κανένα τρόπο δε μπορούσα να συνδεθώ με τη μυθική γη της φαντασίας μου.

Η Περσεφόνη σίγουρα θα προτιμούσε να ζει στον Κάτω Κόσμο, παρά να ανεβεί σε αυτή τη «θρυμματισμένη» πόλη που δεν θύμιζε σε τίποτα τη πύλη ανάμεσα σε δυο κόσμους, ούτε τη πόλη- θρύλο με τη μυστηριακή αίγλη.

Στο τελευταίο μου ταξίδι διάβασα στο αεροπλάνο ένα αφιέρωμα για το «2023, Ελευσίνα Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης».

Και διαβάζοντας το όραμα του θεσμού, να ξαναβάλει την Ελευσίνα στον παγκόσμιο χάρτη ως πολιτιστικό προορισμό, ένιωσα να θέλω να την επισκεφθώ σίγουρα και πάλι. Ήδη την ονειρεύτηκα με τη φαντασία μου αυτή την αναγεννημένη πόλη. Μια πόλη όπου θα σε παρασύρουν οι αντιθέσεις και οι κρυμμένες ιστορίες που ξαναβγαίνουν στο φως. Και θα γίνεσαι κι εσύ μέρος σε «ένα μόνιμα ανοιχτό διάλογο με τα θαυμαστό μυστήρια του Κάτω Κόσμου», όπως αναφέρει η Πρόεδρος του θεσμού, Δέσποινα Γερουλάνου.

Η μικρότερη, αρχαιότερη και ίσως πιο ταλαιπωρημένη πόλη που επελέγη ποτέ ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, φαίνεται ότι έχει ήδη μεταμορφωθεί εντυπωσιακά.

Η ιστορία «ανασαίνει», έτσι όπως πλανιέται και πάλι ανάμεσα στο ρημαγμένο τοπίο, στα βιομηχανικά φουγάρα και τα πλοία - κουφάρια, που ξαφνικά αποκτούν μίαν άλλη σημασία.

Ξεκινώντας από την τελετή έναρξης στις 4 Φεβρουαρίου που παρουσίασε η Θεά Ρένα Μόρφη, η πόλη προσπαθεί με ένα σύνολο πρωτοτύπων δράσεων να ανασυνθέσει τα θραύσματα της. Και έχει σκοπό να βοηθήσει τους κατοίκους της να ανακτήσουν κομμάτι από τη χαμένη αίγλη και αξιοπρέπεια τους.

Όλες οι δράσεις αποκαλούνται Μυστήρια και είναι «legacy projects» που προσπαθούν να ανοίξουν ένα διάλογο με τους κατοίκους και τους επισκέπτες.

130 στο σύνολό τους, αντλούν έμπνευση από την Ελευσίνα, την ιστορία της, καθώς και από τις σύγχρονες προκλήσεις που τη διέπουν. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 θα παρουσιαστούν συνολικά παραγωγές σε 30 διαφορετικούς χώρους της πόλης, φιλοξενώντας περισσότερους από 300 διακεκριμένους καλλιτέχνες από την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία. Οι δράσεις σχεδιάστηκαν και υλοποιούνται από κορυφαίους Έλληνες και ξένους δημιουργούς σε συνεργασία με τους ίδιους τους πολίτες και θα ολοκληρωθούν στις 22 Νοεμβρίου, με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ “Ιn situ realities”, που θα καθιερωθεί ως ετήσιος θεσμός.

Η εκδήλωση της Τελετής έναρξης, το Μυστήριο 0, σε σκηνοθεσία του Βρετανού Κρις Μπόλντουιν, μπορεί να ξένισε αρκετούς, ειδικά με το ακατανόητο τέρας που βγήκε από τη θάλασσα.

Αλλά παρόλα αυτά έδωσε μια καλλιτεχνική διάσταση, με πρωταγωνιστές τα καράβια και τους κατοίκους της πόλης. Έδωσε μια μυθολογική προέκταση της αντίθεσης του Κάτω και Πάνω κόσμου με την εναλλαγή σκότους και φωτός μέσα από τις δέσμες φωτός προβολέων στον ουρανό και υπό τους ήχους της υπέροχης χορωδίας,"Chores, της Μαρίνας Σάττι.

Οι 100 χορωδοί, ντυμένες στα άσπρα και στα κόκκινα, ένωσαν τις φωνές τους και γέμισαν τη νύχτα, ανακαλώντας μοναδικά την Περσεφόνη.

Υπάρχουν 3 θεματικοί άξονες για τις δράσεις: Άνθρωπος, Περιβάλλον, Εργασία.

Όλες σχεδιάστηκαν με γνώμονα και φίλτρο την Ιστορία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό

Ο υπέροχος αρχαιολογικός χώρος, ένας από τους ιερότερους στη πατρίδα μας, γίνεται κεντρικός πόλος των δράσεων. Και γύρω του αναπτύσσεται ένα είδος αφηγηματικής ξενάγησης με έμφαση στην εμπειρία. Με ξεναγό ακόμη και ένα τυφλό.

Οι εγκαταλελειμμένες πλέον βιομηχανικές εγκαταστάσεις και το παλιό λιμάνι έχουν αποκτήσει νέα μορφή και πνοή λυτρωμένες από το σκληρό παρελθόν τους. Μάλιστα οι Κυνόδοντες, το νεκροταφείο των πλοίων, έχει φωτιστεί εμβληματικά. Αυτά τα «κουφάρια» που τόσες ιστορίες κρύβουν στα σπλάχνα τους γίνονται ξαφνικά ιδιαίτερα εικαστικά σύμβολα και πόλος έλξης και ενδιαφέροντος.

Η Ίρις, η πρώτη βιομηχανία χρωμάτων στην Ελλάδα, ένα εμβληματικό κτίριο αποκαταστάθηκε και μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο

Ένα κτίριο του 1925 που μοιάζει με ναό είχε εγκαταλειφθεί από το 1970 . η μεταμόρφωση είναι εκπληκτική.

Και θα φιλοξενήσει δράσεις και συναυλίες όπως την επανένωση των Stereo Nova που έγινε στη Τελετή Έναρξης, αλλά και τον «πήλινο στρατό» της Ελευσίνας στο εσωτερικό του.¨10000 πήλινα κράνη , ένα για κάθε έναν από το εργατικό δυναμικό της πόλης. Το καθένα με κάτι προσωπικό για τον καθένα… Τι υπέροχη σύλληψη και πόσο ανθρωποκεντρική .

Τα σπίτια τηςς πόλης θα γεμίζουν μουσικές που εκφράζουν τις πατρίδες των ανθρώπων που ήλθαν για δουλειά, από τη Σμύρνη και το Πόντο ως τη Κρήτη και τα Επτάνησα , και οι τοίχοι τους θα γίνουν ανοιχτά βιβλίο όπου προβάλλονται στίχοι ποιητών . Ένα ζωντανό μνημείο με υστερικές μνήμες και τη τέχνη να δρα καταλυτικά.

«Ο Πολιτισμός έχει μια αποκαλυπτική λειτουργία. Φωτίζει αυτό που είναι δίπλα σου και δε το γνωρίζεις . Δεν επινοεί , στην ουσία αποκαλύπτει», λέει ο Μαρμαρινός

Στο τόπο των Μυστηρίων, εκεί όπου από μια τρύπα στο χώμα έβγαινε κάθε άνοιξη, με τη πρώτη παπαρούνα, η Περσεφόνη, «αποβάλλεται σιγά σιγά η βαρβαρότητα και γεννιέται η ελπίδα», όπως λέει ο Κικέρων

Πιστεύω ότι μετά από αυτή τη συγκλονιστική μετάβαση και μεταμόρφωση, η Περσεφόνη θα συνεχίζει να βγαίνει από το Κάτω Κόσμο και να χαρίζει το χαμόγελο στη μητέρα της, αλλά και σε όλους μας. Γιατί την έχουμε ανάγκη αυτή την ελπίδα. Αυτή τη πεποίθηση ότι η ανθρώπινη φαντασία, θέληση και δημιουργικότητα μπορούν να κάνουν θαύματα.

Όπως δήλωσε η πρόεδρος της 2023 Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, Δέσποινα Γερουλάνου, κατά την έναρξη της τελετής "Καλώς ήρθατε στη πόλη των αντιθέσεως, της οξύμωρης συνύπαρξης των αρχαίων μνημείων με τα ψηλά φουγάρα σε αυτήν την ξεχωριστή πόλη των μυστηρίων και των μύθων της βιομηχανίας και των εργατικών και των περιβαλλοντικών κινημάτων. Καλώς ήρθατε στην πόλη που αλλάζει μορφή"

Εσείς πότε σκοπεύετε να επισκεφθείτε την Ελευσίνα;

Εγώ σκοπεύω πολύ σύντομα. Και θα επανέλθω με ανθρώπινες ιστορίες και μύθους για τα Μυστήρια. Τα παλιά και τα καινούρια …