H Gen Z πηγαίνει στην «Ψ» πιο εύκολα από άλλες γενιές: Νέο trend ή άμεση ανάγκη; - H ειδικός απαντά

Σίγουρα έχει τύχει να ακούσουμε παιδιά της Gen Z γενιάς - γεννημένα δηλαδή μεταξύ του 1997 και του 2012 - να μιλούν για παράδειγμα, στο μετρό και να λένε πως είχαν ή έχουν ραντεβού με την «Ψ» τους, δηλαδή την ψυχολόγο - ψυχοθεραπεύτριά τους.

Η Gen Z σε σύγκριση με προηγούμενες γενιές δίνει εμφανώς προτεραιότητα στην ψυχική υγεία. Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν πως «είναι η πιο καταθλιπτική γενιά», άλλες ότι το «άγχος» είναι ο βασικός λόγος που η γενιά αυτή απευθύνεται στους ειδικούς και κάποιοι θεωρούν πως απλά είναι άλλη μία μόδα, ένα trend.

Η Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια Δανάη Θεοφιλοπούλου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας που γιορτάζεται σήμερα 10 Οκτωβρίου, μάς λύνει τις απορίες σχετικά με τους λόγους που η Gen Z κάνει ψυχοθεραπεία και δεν φοβάται να μιλήσει ανοιχτά γι' αυτό.

Ποιοι είναι οι πιο συνήθεις λόγοι που η Gen Z γενιά έρχεται σε επαφή με έναν ειδικό για να κάνει ψυχοθεραπεία;

H γενιά Z είναι ίσως η πρώτη γενιά που φαίνεται να είναι πιο εξοικειωμένη με την έννοια της ψυχοθεραπείας και δε διστάζει να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό.

Η γενιά Ζ απευθύνεται στην ψυχοθεραπεία για θέματα που έχουν να κάνουν κυρίως με την διαχείριση συναισθημάτων (άγχους, καταθλιπτικής διάθεσης, θυμού), τη συναισθηματική αποξένωση (αίσθημα μοναξιάς), τη μειωμένη αυτοεκτίμηση (αίσθημα αναξιότητας), τις σχέσεις- συγκρούσεις με την οικογένεια, την έκπτωση λειτουργικότητας, τις εξαρτήσεις (από socialmedia, σχέσεις, φαγητό, videogames, διαδικτυακά τυχερά παίγνια, ουσίες κ.α.), τις διατροφικές διαταραχές και γενικότερα ζητήματα που αφορούν την εικόνα του εαυτού και την αποδοχή.

Ωστόσο, σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι αντίστοιχα αιτήματα φαίνεται να έχουν και οι προηγούμενες γενιές την παρούσα εποχή.

Έρευνες λένε πως η Gen – Zers είναι η πιο «καταθλιπτική» γενιά ή η πιο «λυπημένη». Ισχύει κάτι τέτοιο κι αν ναι ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τόσο αρνητικά την ψυχολογία τους;

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε, ότι πρόκειται για μία γενιά που έχει μεγαλώσει μέσα σε μία εποχή με πολλά στρεσογόνα γεγονότα και καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής και πολιτικής κρίσης, της έξαρσης της ανεργίας, των κλιματικών αλλαγών, των πολέμων, της αύξησης της βίας, της πανδημίας κ.α.. Κάποια από αυτά τα ζητήματα προϋπήρχαν και απασχολούσαν τον κόσμο εδώ και πολλά χρόνια, όμως πλέον μέσα από την τεχνολογική ανάπτυξη και τα social media , η γενιά Z μεγάλωσε με μεγαλύτερη έκθεση στα γεγονότα αυτά και είναι λογικό επακόλουθο να έχει επηρεαστεί περισσότερο.

Συγχρόνως, όμως, αναφερόμαστε σε μία γενιά που μέσα από αυτές τις αντιξοότητες απαρτίζεται από άτομα περισσότερο κοινωνικά ευαισθητοποιημένα, τόσο για το μέλλον το δικό τους και των συνανθρώπων τους, όσο και για το μέλλον του πλανήτη, και δεν παύει να προσπαθεί παρά τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει.

Τα social media παίζουν ρόλο στην κακή ψυχολογία της Gen Z;

Η γενιά Ζ είναι μία γενιά που ουσιαστικά γεννήθηκε ταυτόχρονα και μεγάλωσε με τα social media, μη έχοντας ουσιαστικά αναμνήσεις από τον κόσμο χωρίς το διαδίκτυο. Έτσι τα social media αποτελούν κατά κάποιο τρόπο κομμάτι του κόσμου τους και προέκταση του εαυτού τους.

Με τα social media αυξάνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό η ποσότητα και η εμβέλεια της έκθεσης του ατόμου σε τραυματικά και στρεσογόνα γεγονότα, γεγονός που όπως είναι φυσικό επηρεάζει τη ψυχική υγεία.

Επιπροσθέτως, μέσω των social media και της διαρκούς αλληλεπίδρασης, προβάλλεται μία μη ρεαλιστική εικόνα που συχνά δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα και αυξάνει τις απαιτήσεις μέσω της συνεχούς σύγκρισης εαυτού με τους άλλους και της ανάγκης για αποδοχή, αλλά και δημιουργεί μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό μας, ευνοώντας την ανάπτυξη διαφόρων διαταραχών (πχ διατροφικές διαταραχές, κοινωνικές και συναισθηματικές διαταραχές κ.α.).

Άτομα που ανήκουν στην Gen Z έχουν περισσότερο άγχος απ’ ότι είχαν οι γενιές πριν από αυτά στην αντίστοιχη ηλικία. Υπάρχει τρόπος να «θεραπευτεί» αυτό και από τί προκαλείται στην συγκεκριμένη γενιά;

Οι απόψεις των ερευνητών διίστανται σχετικά με το κατά πόσο η γενιά αυτή όντως χαρακτηρίζεται από το βίωμα περισσότερου άγχους και με το κατά πόσο τα μέλη της γενιάς αυτής είναι απλά πολύ πιο πιθανό να αναφέρουν ότι βιώνουν αρνητικά συναισθήματα, σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές στις οποίες δεν δινόταν η δέουσα σημασία στα ανθρώπινα συναισθήματα και στην έκφραση τους και ενίοτε μπορεί και να κατακρίνονταν γι’ αυτά.

Ωστόσο, όπως αναφέρθηκε πρόκειται για μία γενιά που βιώνει συνεχή έκθεση σε δυσάρεστα και έντονα φορτισμένα γεγονότα και αντιμετωπίζει μεγαλύτερη αβεβαιότητα και ματαίωση σε διάφορους τομείς της ζωής (επαγγελματικός, οικονομικός, κοινωνικός, υγείας κλπ), στοιχείο που μπορεί να επηρεάσει μεταξύ άλλων τους μηχανισμούς στον εγκέφαλο που ανταποκρίνονται σε στρεσογόνους παράγοντες.

Μέσω όμως της αυτοφροντίδας, της ψυχοεκπαίδευσης και της εκμάθησης υγιών τρόπων διαχείρισης και έκφρασης συναισθημάτων, αλλά και με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας, όπου αυτό είναι επιθυμητό ή κρίνεται απαραίτητο, κάθε άτομο μπορεί να «θεραπευτεί» και να αναπτύξει νέους και λειτουργικότερους τρόπους διαχείρισης.

Οι Gen – Zers θέλουν να κάνουν ψυχοθεραπεία αλλά ψάχνουν για όσο το δυνατόν πιο προσιτές τιμές ή ακόμα και για δωρεάν συνεδρίες. Έχει ωθήσει αυτό τους συναδέλφους σας ή εσάς να προσαρμοστείτε στα νέα δεδομένα;

Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, όπως είναι φυσικό, οδηγούν πολλούς ανθρώπους στην ανάγκη να αναζητήσουν οικονομικές επιλογές για να μπορέσουν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ωστόσο, η γενιά Ζ, φαίνεται να αναγνωρίζει τη σημασία και τη βαρύτητα της ψυχικής υγείας και να την αντιμετωπίζει με τη δέουσα σοβαρότητα.

Η ψυχοθεραπεία, ως ένας σύγχρονος κλάδος, που προάγει την προσαρμοστικότητα και την εξέλιξη, δε θα ήταν δυνατόν να μην επηρεαστεί και αυτή από την τεχνολογική ανάπτυξη και να μην αξιοποιήσει τα εργαλεία που μπορεί να της προσφέρει η τεχνολογία, όπως τις online συνεδρίες, για την ευκολότερη πρόσβαση όλων των ανθρώπων σε αυτή.

Οι περισσότεροι νέοι που κάνουν ψυχοθεραπεία μοιράζονται λεπτομερώς το «ταξίδι» τους αυτό με τους ακολούθους τους στα social media. Κρύβει κινδύνους αυτό το μοίρασμα ή είναι καλό για τους θεραπευόμενους ώστε να φεύγει το όποιο στίγμα από πάνω τους;

Η ανοικτή πλέον συζήτηση για θέματα ψυχικής υγείας και η έκφραση πιθανών ζητημάτων που μπορεί να αναδειχθούν μέσα από ένα τέτοιο θεραπευτικό ταξίδι, ενδέχεται να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην μείωση του στίγματος και την εξοικείωση των ανθρώπων με τα θέματα αυτά, αλλά και στη σύνδεση των ατόμων μέσω των κοινών εμπειριών.

Ωστόσο, γενικότερα, καλό είναι να υπάρχει ένα φίλτρο και ένα μέτρο σε σχέση με το τι επιλέγουμε να προβάλλουμε στο διαδίκτυο από την προσωπική μας ζωή στα πλαίσια της ασφαλούς χρήσης.

Από τη στιγμή που ανεβαίνει κάτι στο διαδίκτυο σταματάει ουσιαστικά να είναι ελέγξιμη από εμάς η χρήση, η προβολή, η διακίνησή του. Επιπλέον, το υλικό που ανέβηκε αποκτά και μία διάσταση μονιμότητας που μπορεί να έχει συναισθηματική ή κοινωνική επίπτωση στα άτομα που το μοιράστηκαν μακροπρόθεσμα.

Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και το τραύμα, είναι βαθιά προσωπικά και πολυσύνθετα και χρήζουν δέουσας σημασίας και φροντίδας, ενώ οι αναρτήσεις στα social media συχνά μπορεί να παραπλανήσουν σχετικά με την αναγκαιότητα της εξατομίκευσης στη διαδικασία αυτή και να αποτρέψουν άτομα από το να αναζητήσουν εγκαίρως επαγγελματική βοήθεια, επιδεινώνοντας τα προβλήματα ψυχικής υγείας.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η απενοχοποίηση της ψυχικής υγείας και η υγιής επικοινωνία και έκφραση τέτοιων ζητημάτων, των συναισθημάτων μας και των προβλημάτων που μας απασχολούν είναι αναγκαίο να προάγεται.

Υπάρχει περίπτωση άτομα από την Gen Z να ξεκινούν την ψυχοθεραπεία μόνο και μόνο επειδή το κάνουν οι συνομήλικοί τους; Eίναι δηλαδή η επίσκεψη στην «ψυ..» ένα trend πολλές φορές;

Όπως και σε κάθετι που γίνεται trend, υπάρχει πάντα η περίπτωση τα άτομα να μπουν στη διαδικασία να το δοκιμάσουν, ορμώμενοι από τους συνομηλίκους τους.

Ωστόσο, καθώς η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία που απαιτεί φυσική και συναισθηματική δέσμευση και προσωπική ενασχόληση σε βάθος με επίπονα συχνά για εμάς ζητήματα, ένα άτομο, το οποίο δεν έχει μπει σε αυτή τη διαδικασία συνειδητά, δεν θα επιδείξει συνέπεια και δεν θα τη συνεχίσει.

Όπως προαναφέρθηκε η γενιά Ζ είναι ίσως η πρώτη γενιά που ξεκίνησε να ζητάει πιο συνειδητά και χωρίς φόβο βοήθεια για θέματα ψυχικής υγείας και η οποία επιδεικνύει αρκετή υπευθυνότητα, μπαίνοντας στη διαδικασία αυτή.

H χρήση των smartphones επηρεάζει την ψυχολογία των νέων; Ξαφνικά είδαμε πως η Gen Z έχει δημιουργήσει ένα νέο trend, όπου κάθε φορά που βγαίνουν βόλτα ή πάνε κάπου με τους φίλους τους παίρνουν ένα κινητό παλαιού τύπου που δεν έχει τη δυνατότητα του Internet για να μην αποσπώνται από το τι συμβαίνει εκείνη την ώρα και να χάνουν στιγμές.

Με βάση τους ειδικούς προτεινόμενος επιτρεπτός χρόνος ημερήσιας έκθεσης σε οποιαδήποτε οθόνη αλλά και για ενήλικες είναι περίπου οι δύο ώρες (πχ. Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία: συνιστώμενος ημερήσιος χρόνος έκθεσης σε οθόνη για νέους 5-18 ετών κάτω των δύο ωρών συνολικά).

Δυστυχώς, απ΄ότι μπορούμε να αντιληφθούμε οι περισσότεροι από εμάς περνάμε πολύ περισσότερο χρόνο μέσα στη μέρα μας μπροστά σε μία οθόνη (υπολογιστής, τηλεόραση, smartphone).

Όπως είναι λοιπόν, φυσικό αυτό μπορεί να επηρεάσει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική μας υγεία. Τα smartphones έχουν αναδειχθεί σε πολύ χρήσιμα εργαλεία για τη διευκόλυνση της καθημερινότητάς μας σε διάφορους τομείς (επικοινωνία, άμεση αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, navigator, εργασία, κλπ).

Ωστόσο, η αλόγιστη χρήση τους μπορεί να επιφέρει κοινωνική στέρηση (αποκλεισμό από εμπειρίες και προσωπικές συζητήσεις με φίλους και οικογένεια), στέρηση ύπνου, απόσπαση της προσοχής, εθισμός, κ.α. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της ενασχόλησης με το διαδίκτυο, τις διαδικτυακές επαφές και της προσωπικής επαφής με τους συνανθρώπους μας, καθώς και ορθή και με μέτρο χρήση των εργαλείων που μας προσφέρει η τεχνολογία.

Πώς βοηθάει τελικά η ψυχοθεραπεία τα άτομα της Gen Z να ανταπεξέλθουν σε όλες τις προκλήσεις που συναντούν καθημερινά;

Η ψυχοθεραπεία βοηθάει τα άτομα να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματά τους και να μάθουν να τα διαχειρίζονται, δηλαδή να τα αναγνωρίζουν, να τα κατανοούν, να τα βιώνουν και να τα εκφράζουν- επικοινωνούν.

Να διατηρήσουν την ισορροπία μεταξύ ατομικού εαυτού και κοινωνικού εαυτού. Οι γρήγοροι ρυθμοί καθημερινότητας σε συνδυασμό με την τεχνολογική εξέλιξη έχουν εδραιώσει την ύπαρξη πληθώρας ερεθισμάτων στην καθημερινότητα του ατόμου, περισσότερων ίσως και απ΄όσα είναι σε θέση το άτομο να διαχειριστεί και χωρίς αυτό να έχει ήδη από πριν τα εφόδια για να το κάνει αυτό.

Η ψυχοθεραπεία, λοιπόν λειτουργεί σαν μία διαδικασία τόσο θεραπευτική σε ήδη υπάρχοντα ψυχικά τραύματα και γνωστικές στρεβλώσεις, όσο και βοηθητική – προληπτική μέσω της ψυχοεκπαίδευσης και τις εκμάθησης νέων μηχανισμών.

Δεδομένου ότι ο κόσμος όπως τον ξέραμε οι γενιές των boomers ή των millennials δεν θα υπάρξει ξανά - ένας κόσμος δηλαδή χωρίς κινητά ή πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης - άρα και τα προβλήματα που φέρνουν μαζί τους, έχει νόημα ένας νέος να έρθει σε επαφή με έναν ειδικό;

Κάθε εποχή «έρχεται πακέτο» μαζί με τα δικά της προβλήματα! Η τεχνολογική εξέλιξη μπορεί να ήρθε για να διευκολύνει τη ζωή μας, και φυσικά έτσι θα ήταν καλό να την αντιμετωπίζουμε, ως βοήθημα, αλλά ενέχει σίγουρα και κινδύνους.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, αρχικά να υπάρχει σωστή ενημέρωση για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου και των social media, που δυστυχώς δεν υπήρχε καθόλου στις προηγούμενες γενιές, που βίωσαν την μετάβαση, αλλά και σύστησαν τον κόσμο αυτό στη γενιά z.

Δευτερευόντως, όπως και σε όλα τα πράγματα τα οποία γίνονται μέρος της καθημερινότητας είναι σημαντική και εκμάθηση διατήρησης της ισορροπίας, ώστε να μην οδηγηθούμε σε εξαρτήσεις, που θα βλάψουν την ψυχική υγεία και την λειτουργικότητα του ατόμου, όπως πχ. εξάρτηση από social media, video games, κλπ..

Όλα τα παραπάνω, όμως είναι στοιχεία που δυσχεραίνουν την επίτευξη της ψυχικής ισορροπίας του ατόμου και το κάνουν να βιώνει έντονες αντιφάσεις, που συχνά δεν είναι εύκολο να τις διαχειριστεί χωρίς κάποια βοήθεια. Στο σημείο αυτό έρχεται ο αρωγός, ο ειδικός ψυχικής υγείας.

Διάβασε όλο το αφιέρωμα του Queen.gr για την ψυχική υγεία εδώ.

Η Θεοφιλοπούλου Δανάη είναι Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια και διατηρεί το ιδιωτικό της γραφείο. Είναι πτυχιούχος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο τμήμα Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.