Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου: Ένα αριστοτεχνικό θρίλερ γυρισμένο στην Ελλάδα

Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου είναι ένα αριστοτεχνικό θρίλερ αγωνίας, με πρωταγωνιστή τον υποψήφιο για Όσκαρ Βίγκο Μόρτενσεν, την υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα και νικήτρια του Βραβείου Γυναικείας Ερμηνείας από το Φεστιβάλ Καννών, Κίρστεν Ντανστ, και τον Όσκαρ Άιζακ. Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Πατρίσια Χάισμιθ (Εκδόσεις Άγρα), η ταινία αποτελεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο του σεναριογράφου του Drive, Χοσεΐν Αμινί.

ΣΥΝΟΨΗ

1962. Ο χαρισματικός Τσέστερ και η γοητευτική σύζυγος του Κολέτ, βρίσκονται στην Αθήνα για διακοπές. Κατά την επίσκεψη τους στην Ακρόπολη, συναντούν το Ράινταλ, ένα νεαρό αμερικάνο που εργάζεται ως ξεναγός . Μαγεμένος από την ομορφιά της Κολέτ και τα πλούτη του Τσέστερ, θα δεχτεί μετά χαράς την πρόσκληση για δείπνο μαζί τους. Το ζευγάρι όμως κρύβει σκοτεινά μυστικά. Ο Τσέστερ ζητάει από το Ράινταλ να τον βοηθήσει να μεταφέρει έναν αναίσθητο άντρα, που ισχυρίζεται ότι του επιτέθηκε. Εκείνος συμφωνεί, αλλά καθώς τα γεγονότα παίρνουν άλλη τροπή, βρίσκει τον εαυτό του σε κίνδυνο κι ανίκανο να αποδράσει. Ο Τσέστερ πνιγμένος στα συναισθήματα ζήλιας και παράνοιας που τον κατακλύζουν ενώ παρακολουθεί το Ράινταλ να έρχεται πιο κοντά στην Κολέτ, φέρνει ακόμη μεγαλύτερη ένταση στο τρίγωνο. Το ταξίδι τους, τους οδηγεί από την Ελλάδα στην Τουρκία σε ένα δραματικό φινάλε στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης.

ΔΗΛΩΣΗ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ

«Διάβασα το μυθιστόρημα της Πατρίσια Χάισμιθ Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου, περίπου 20 χρόνια πριν. Ήταν συχνά παράλογο κι ασυνεπές, ωστόσο η ιστορία και οι ελαττωματικοί χαρακτήρες του, με επηρέασαν βαθιά κι έμειναν μαζί μου έκτοτε. Είναι το μόνο βιβλίο που ένοιωσα την υποχρέωση να σκηνοθετήσω, κυρίως επειδή αναγνώρισα πολλά από τα συναισθήματα και τις αδυναμίες των χαρακτήρων στον εαυτό μου. Η Χάισμιθ έχει ένα ταλέντο να φωτίζει τις πτυχές του χαρακτήρα μας που θα θέλαμε να μείνουν κρυφές. Οι χαρακτήρες της είναι ψεύτες, απατεώνες, μέθυσοι, συχνά ζηλιάρηδες, παρανοϊκοί και συχνά ανόητοι.
Η σκοτεινή ανθρώπινη πλευρά είναι συχνά αντικείμενο εξερεύνησης στις ταινίες, αλλά η αδύναμη όχι. Αυτό ήταν που με τράβηξε περισσότερο στο βιβλίο. Υπάρχει μια φράση που λέει ο Ράινταλ στην αρχή ότι «οι Θεοί παίζουν σκληρά παιχνίδια στους ανθρώπους». Οι τρεις κύριοι χαρακτήρες βρίσκονται στο έλεος των Θεών, αλλά είναι ταυτόχρονα πολύ αποφασιστικοί στη μάχη για τη μοίρα τους.
Ως σκηνοθέτης, είχα το ίδιο πάθος και για τους τρεις. Δεν ήθελα να τους μελετήσω με το μικροσκόπιο, αλλά να γίνω συνένοχος στα λάθη τους, να μοιραστώ τα ηθικά και συναισθηματικά τους διλήμματα, να μοιραστώ τους φόβους και τις πληγωμένες καρδιές τους.
Δεν ήθελα να απεικονίσω μια Ελλάδα ή Τουρκία σαν καρτ-ποστάλ του 1960, αλλά να δείξω έναν κόσμο που θα αντικατόπτριζε την ψυχολογική τους κατάσταση.
Παρά τα ελαττώματα τους, αυτοί οι χαρακτήρες είναι ηρωικοί κατά κάποιο. Η ζωή συνομωτεί για να τους νικήσει, αλλά ανυπάκοοι παλεύουν ενάντια στα θεία».

Χοσεΐν Αμινί
Λονδίνο, Ιανουάριος 2014

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Ο Αμινί γνώριζε εξαρχής ότι το να αναλάβει τη μεταφορά ενός λιγότερου γνωστού βιβλίου της Πατρίσια Χάισμιθ, θα ήταν από μόνο του μια πρόκληση. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε περίπου 9 χρόνια μετά την τεράστια επιτυχία του «Ο Ταλαντούχος κ. Ρίπλεϋ», αλλά δε γνώρισε την ανάλογη δόξα- η Χάισμιθ μάλιστα είχε λάβει ένα γράμμα από τον εκδότη της που έγραφε μεταξύ άλλων «μια ιστορία μπορεί να χειριστεί δύο νευρωτικούς χαρακτήρες, αλλά όχι τρεις». Παρόλα αυτά, Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου, εξακολουθούσαν να ασκούν μια πολύ δυνατή επιρροή στον Αμινί. «Όποτε επέστρεφα στο βιβλίο, έβρισκα και κάτι νέο. Έμαθα ακόμη περισσότερα ενώ έγραφα το σενάριο. Θεώρησα ότι έφευγα αρκετά από το μυθιστόρημα, αλλά στην ουσία ένα μεγάλο μέρος του βρήκε το δρόμο του και στο σενάριο».
Ακόμη κι ένας επιδέξιος σεναριογράφος όπως ο Αμινί, παραδέχεται τη δυσκολία να κάνεις το κοινό να συμπαθήσει αντιπαθητικούς χαρακτήρες. Το δέχτηκε ως πρόκληση ωστόσο, και προχώρησε προσπαθώντας να φτιάξει ένα ψυχολογικό θρίλερ, που χωρίς πολλά τεχνάσματα θα παρέμενε μοντέρνο. Για εκείνον, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ήταν πιο κοντά του, από οποιοδήποτε άλλο έχει διασκευάσει στο παρελθόν.
Η σκηνοθεσία δεν ήταν ο κύριος στόχος του Χοσεΐν Αμινί, ήταν η συγκεκριμένη ιστορία που ήθελε να πει ο ίδιος. Σε μια συνάντηση που είχε με τον Τομ Στέρνμπεργκ , παραγωγό του Ο Ταλαντούχος Κ. Ρίπλεϋ, του μίλησε για τη φιλοδοξία του, αλλά δε σημείωνε καμία πρόοδο με τον εκδοτικό οίκο, Diogenes, για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα. Χάρη στη δουλειά που είχε κάνει για το Ο Ταλαντούχος κ. Ρίπλεϋ, ο Στέρνμπεργκ είχε ήδη μια πολύ καλή συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Diogenes, που ήταν υπερπροστατευτικός απέναντι στα μυθιστορήματα της Χάισμιθ. «Οι διαπραγματεύσεις πήραν πολύ καιρό, αλλά πήραμε τελικά τα δικαιώματα με πολύ λογικούς όρους», ανακαλεί. Χάρη στη βοήθεια του Στέρνμπεργκ, το πρότζεκτ προχώρησε και κατέληξε με την εταιρία παραγωγής Mirage Enterprises, που ανήκει στους Άντονυ Μινγκέλα και Σίντνεϋ Πόλακ (σκηνοθέτης- σεναριογράφος στην μεταφορά του 1999 από βιβλίο της Χάισμιθ). Σύντομα είχαν και το UK Film Council και την Working Title Films στο πλευρό τους και το τελικό σενάριο, για να ξεκινήσουν τον Ιανουάριο του 2010.

Από την Κρήτη στην Αθήνα κι από την Κωνσταντινούπολη στο Λονδίνο

Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου ξεκίνησαν τα γυρίσματα τον Οκτώβριο του 2010 στην Κρήτη. Λόγω της οικονομικής κρίσης και των διαδηλώσεων στην Ελλάδα τη δεδομένη περίοδο, η παραγωγή αρχικά ήθελε να κάνει τα γυρίσματα στην Κωνσταντινούπολη και στα στούντιο Ealing του Λονδίνου. Τελικά, τα γυρίσματα έγιναν τρεις εβδομάδες στην Κρήτη, τέσσερις ημέρες στην Αθήνα και τέσσερις εβδομάδες στην Κωνσταντινούπολη, με το post production να ολοκληρώνεται στο Λονδίνο.
Η ταινία ανοίγει στην Ακρόπολη, εκεί για πρώτη φορά ο Τσέστερ και η Κολέτ συναντούν τον Ράινταλ. Η παραγωγή κατάφερε να πάρει την άδεια να γυρίσει μέσα στον Παρθενώνα, όπου οι επισκέπτες απαγορεύεται να εισέλθουν. Για να καταφέρει ο σχεδιαστής παραγωγής Μάικλ Κάρλιν να φιλμογραφήσει έναν από τους πιο πολυσύχναστους τουριστικούς προορισμούς της Αθήνας, αναγκάστηκε να καλύψει το φωτισμό και τη σήμανση της Ακρόπολης με υλικό από πολυστυρένιο. Ο Αμίνι χρειάστηκε επίσης να αποφύγει δεξιοτεχνικά τους γερανούς που βρισκόντουσαν στο χώρο, τραβώντας από ανάλογες γωνίες, κι αφαιρώντας ό,τι έμεινε στο post-production.

Με μόλις δύο μέρες στα χέρια τους για να ολοκληρώσουν τα γυρίσματα, ο Αμινί παραδέχεται ότι ήταν ένα δύσκολο έργο: «Υπήρχαν εκατοντάδες τουρίστες σε κάθε λήψη», ανακαλεί. «Έπρεπε να βασιστούμε στο φιλότιμο τους, για να πετύχουμε τις λήψεις που θέλουμε. Οι περισσότεροι ήταν πολύ ευγενικοί, αλλά ενίοτε θα υπήρχε κάποιος που θα εκνευριζόταν και θα φώναζε «έχω πληρώσει και θα περάσω μέσα από το σετ!»».
Η Κωνσταντινούπολη και η Κρήτη ήταν οι δύο επόμενοι σταθμοί. Για το πολυτελές ξενοδοχείο της Αθήνας που μένουν οι Τσέστερ και Κολέτ, χρησιμοποιήθηκε ένα Τουρκικό πανεπιστήμιο, ενώ η σκηνή στο αεροδρόμιο της Αθήνας, έγινε σε μια πίστα αγώνων ταχύτητας στην Κωνσταντινούπολη. Η κορύφωση της ταινίας λαμβάνει χώρα στο Καπαλί Τσαρσί (Μεγάλο Παζάρι) της Κωνσταντινούπολης. «Η ειρωνία του θέματος ήταν ότι έπρεπε να μετατρέψουμε το Μεγάλο Παζάρι σε.. Μεγάλο Παζάρι. Μπορούσαμε να τραβήξουμε μόνο τη νύχτα, αλλά τότε τα καταστήματα είναι κλειστά και τα πάντα σκοτεινά, και οι ιδιοκτήτες σκληροί διαπραγματευτές. Ήταν πιο εύκολο για εμάς να κατασκευάσουμε προσόψεις καταστημάτων, παρά να ζητήσουμε να ανοίξουν, παρόλο που κάποιοι ιδιοκτήτες ήταν συνεργάσιμοι», ανακαλεί ο Κάρλιν.

Τα πιο εύκολα γυρίσματα ήταν αυτά που έγιναν στην Κρήτη, με βάση τα Χανιά. Ο Όσκαρ Άιζακ αναφέρει σχετικά: «Αγάπησα πραγματικά τα Χανιά. Δεν έχω πάει σε κανένα μέρος τόσο μαγικό όσο αυτό ξανά. Με επισκέφτηκε και η μητέρα μου όσο βρισκόμουν εκεί, και λάτρεψα τα πάντα σε αυτό τον τόπο. Είναι υπέροχα!»

Μια πανελλήνια απεργία κατέληξε να βοηθάει την παραγωγή, καθώς όλοι οι φύλακες της Κνωσού απεργούσαν και το συνεργείο κατάφερε να κάνει τα γυρίσματα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο! Παρόλο που τα εσωτερικά της Κνωσού κατασκευάστηκαν στα στούντιο της Ealing Studios, ο Αμινί, κατάφερε να πραγματοποιήσει και γυρίσματα για δύο μέρες στον πραγματικό χώρο.

Στο στούντιο κατασκευάστηκαν το εσωτερικό του ξενοδοχείου στην Αθήνα, το εσωτερικό του ξενώνα στα Χανιά, και τα υπόγεια τμήματα της Κνωσού. «Έπρεπε να θυμόμαστε πόσο ζέστη έκανε στην Αθήνα και τη Κωνσταντινούπολη, όσο γυρίζαμε στο Λονδίνο», αστειεύεται η Ντανστ.

Φιλμογραφία
The Two Faces of January - Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου (2014) (Σκηνοθεσία)
47 Ronin (2013)
Snow White and the Huntsman - Η Χιονάτη και ο Κυνηγός (2012)
Drive (2011)
Shanghai - Σαγκάη: Η Πόλη των Κατασκόπων (2010)
Killshot - Killshot: Ο Δολοφόνος Είναι Εδώ (2008)
The Four Feathers - Τα Τέσσερα Φτερά (2002)
The Wings of the Dove - Τα Φτερά της Αγάπης (1997)
Jude - Τζουντ (1996)

Εμφανίζονται οι Έλληνες ηθοποιοί:

ΜΠΑΜΠΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ ΟΜΗΡΟΣ ΠΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΟΓΑΝΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΟΡΔΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗ ΣΤΕΛΛΑ ΦΥΡΟΓΕΝΗ ΝΙΚΟΣ ΜΑΚΚΑΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΟΓΛΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΣΤΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΑΛΤΟΥΜΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΑΝΟΥΣΟΓΙΑΝΝΗ ΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ ΜΑΥΡΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΡΤΙΔΗΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΑΛΑΦΟΥΖΟΣ ΕΥΓΕΝΙΑ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ