Η Λίμνη των Κύκνων του Τσαϊκόφσκι στην pop culture: Από επικά κοστούμια σε παραμύθια και Aronofsky
150 σχεδόν χρόνια μετά την ταπεινωτική αποτυχία του, έχει γίνει το μπαλέτο που αντιπροσωπεύει το ίδιο το μπαλέτο. Με αφορμή το ραντεβού που θα δοθεί στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού, βρήκαμε την ευκαιρία να εμβαθύνουμε σε βασικά σημεία της πολιτιστικής του ιστορίας.
Το παράδοξο που συνοδεύει πάρα πολλούς από τους κορυφαίους δημιουργούς που πάτησαν ποτέ το πόδι τους σε τούτο τον πλανήτη είναι ότι το έργο τους δεν αναγνωρίστηκε όσο εκείνοι βρίσκονταν εν ζωή. Όσο ζούσαν αισθάνθηκαν την ταπείνωση μέσω της αποτυχίας και η «Λίμνη των Κύκνων» του Pyotr Ilyich Tchaikovsky (Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι) είναι επίσης ένα καλό παράδειγμα. Αν σκεφτείς πως όταν έκανε το ντεμπούτο της στο θέατρο Bolchoï (Μπολσόι) της Μόσχας το 1877, θεωρήθηκε άκρως αποτυχημένη.
150 σχεδόν χρόνια αργότερα, έχει γίνει το μπαλέτο που αντιπροσωπεύει το ίδιο το μπαλέτο.
2024 και η «Λίμνη των Κύκνων» συνεχίζει να κυριαρχεί στη σκηνή. Ο Tchaikovsky δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί τη δημοτικότητά του, ούτε θα μπορούσε να προβλέψει την εξέλιξή του σε ένα πολύπλευρο πολιτιστικό φαινόμενο -ως αισθητικό κίνημα στη Δύση και, στην πατρίδα του, τη Ρωσία, ως ένα μεταβαλλόμενο πολιτικό σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε τόσο για να αποτρέψει τη διαμαρτυρία όσο και για να την υποδαυλίσει.
Το μυθικό μπαλέτο του γράφτηκε μεταξύ 1875 και 1876. Αφηγείται την ιστορία του πρίγκιπα Ζίγκφριντ και της νεαρής Οντέτ, η οποία, καταραμένη από τον μάγο φον Ρόθμπαρτ, είναι καταδικασμένη να ζει ως λευκός κύκνος και να επιστρέφει στην ανθρώπινη μορφή της μόνο τη νύχτα. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα μπαλέτα που δημιουργήθηκαν ποτέ από συμφωνικό συνθέτη, κατόπιν αιτήματος του Vladimir Petrovitch Begitchev, επιμελητή του Αυτοκρατορικού Θεάτρου της Μόσχας, και βασίστηκε σε ένα κομμάτι που έγραψε ο Tchaikovsky για να διασκεδάσει τα ανίψια του ένα καλοκαίρι. Ο δάσκαλος μπαλέτου Marius Petipa και ο χορογράφος Lev Ivanov ήταν αυτοί που σκηνοθέτησαν την πιο διάσημη εκδοχή του μπαλέτου, λίγο μετά τον θάνατο του συνθέτη.
Ο Tchaikovsky, ο οποίος πέθανε το 1893, δεν μπορούσε να φανταστεί την επιτυχία που θα είχε η «Λίμνη των Κύκνων»
Η πρώτη παράσταση στο αυτοκρατορικό θέατρο Bolchoï της Μόσχας δεν έτυχε καλής υποδοχής από το κοινό και θεωρήθηκε από τον συνθέτη ως «ταπεινωτική απογοήτευση». Ο χορογράφος, Julius Reisinger, λέγεται ότι ήταν συγκλονισμένος από τη φιλόδοξη σύνθεση του Tchaikovsky και ως αποτέλεσμα, οι κινήσεις των χορευτών δεν μαρτυρούσαν το μεγαλείο του έργου, αντιθέτως κρίθηκαν ως ασταθείς.
Μόλις το 1895, υπό τις οδηγίες των Ivanov και Petipa, το μπαλέτο αναγνωρίστηκε ως πραγματικός θρίαμβος.
Η Λίμνη των Κύκνων του Τσαϊκόφσκι στην pop culture: Από επικά κοστούμια σε παραμύθια και Darren Aronofsky
Υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικά με την προέλευση της ιστορίας της «Λίμνης των Κύκνων». Το αρχικό βιβλίο του Vladimir Begitchev εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από ένα παραδοσιακό γερμανικό λαϊκό παραμύθι του Johann Karl August Musäus, «Το κλεμμένο πέπλο», το οποίο αφηγείται την ιστορία της μεταμόρφωσης μιας γυναίκας σε κύκνο. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης αναφορές στο ρωσικό λαϊκό παραμύθι «Η λευκή πάπια». Στην Πράξη ΙΙΙ του μπαλέτου, υπάρχει επίσης μια νύξη σε έναν μύθο των Μπουριάτων, ο οποίος μπορεί να ενέπνευσε το διάσημο παραμύθι των αδελφών Γκριμ, «Οι έξι κύκνοι».
Το σίγουρο είναι πως με το πέρασμα των χρόνων, η «Λίμνη των Κύκνων» άνοιξε το δρόμο για πολλές διασκευές. Από το 1895, οι Ivanov και Petipa έχουν παραλείψει τμήματα του μπαλέτου, κυρίως ολόκληρη την τέταρτη πράξη. Αυτή η αναθεωρημένη εκδοχή έγινε η κλασική και ενέπνευσε έκτοτε γενιές χορογράφων.
Μεταξύ 1910 μέχρι σήμερα, έχουν δημιουργηθεί περισσότερες πάρα πολλές και διαφορετικές διασκευές.
Το 1910, η Λίμνη των Κύκνων έκανε πρεμιέρα στο θέατρο Hippodrome του Λονδίνου, αυξάνοντας τη διεθνή προβολή της. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, υπήρξαν πολλές διασκευές που είναι διάσημες από μόνες τους, όπως η χορογραφία του Frederick Ashton του 1987 που προτιμήθηκε από το Βασιλικό Μπαλέτο, ή η αμιγώς ανδρική εκδοχή της ιστορίας από τον Matthew Bourne το 1995. Αρχικά ο Μαύρος Κύκνος και ο Λευκός Κύκνος ερμηνεύονταν από διαφορετικούς χορευτές, αλλά καθώς η τεχνική πολυπλοκότητα του μπαλέτου έγινε σημαντικό μέρος της γοητείας του, ήταν όλο και πιο συνηθισμένο να ενσαρκώνει και τους δύο ρόλους μία μπαλαρίνα. Αυτό απαιτούσε μεγαλύτερο εύρος και χαρακτηρισμό της κίνησης.
Μία από τις πιο διάσημες είναι η χορογραφία του Rudolf Noureev το 1984 στην Opéra Bastille στο Παρίσι, η οποία έδωσε στην ιστορία μια ψυχαναλυτική διάσταση. Ερμήνευσε την ιστορία ως ένα όνειρο του πρίγκιπα Ζίγκφριντ, στο οποίο αναζητά τα βάθη μιας λίμνης σε μια προσπάθεια να ξεφύγει από τον κανονισμένο γάμο του. Ο Λευκός Κύκνος αντιπροσωπεύει την ανέφικτη ελευθερία του και ο Μαύρος Κύκνος το άλλο του εγώ, παγιδευμένο στην υποχρέωση του γάμου. Στο τέλος, η πριγκίπισσα Οντέτ παρασύρεται από τον μάγο Ρόθμπαρτ, μπροστά στα μάτια του ανίσχυρου πρίγκιπα.
Η δημοτικότητα της Λίμνης των Κύκνων συνέχισε να αυξάνεται, μέσα από κινηματογραφικές μεταφορές, παιδική ψυχαγωγία (όπως το animation του 1994 «Ο κύκνος και η πριγκίπισσα» και η σειρά ταινιών «Barbie of Swan Lake» του 2003) και ατελείωτες αποκριάτικες στολές. Ως αποτέλεσμα, ο τεχνικά απαιτητικός χαρακτήρας της έχει γίνει λιγότερο σημαντικός αφού πολλές φορές επισκιάζεται από τα απαιτητικά κοστούμια και τα σκηνικά.
Η ιστορία της Λίμνης των Κύκνων προωθήθηκε περαιτέρω στην pop κουλτούρα από την υποψήφια για Όσκαρ ταινία του Darren Aronofsky (Ντάρεν Αρονόφσκι) «Black Swan» (2010), η οποία αξιοποιεί τον αμφίδρομο χαρακτήρα των ρόλων των κύκνων για να διερευνήσει τις πιέσεις που ασκούνται στους χορευτές του μπαλέτου για την τέλεια εκτέλεση του μπαλέτου. Στην iconic ταινία η Natalie Portman (Νάταλι Πόρτμαν) υποδύεται τον ρόλο μιας νεαρής μπαλαρίνας, η οποία βρίσκεται σε σύγκρουση μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας.
Λέγεται επίσης ότι στο βιβλίο του Marcel Proust (Μαρσέλ Προυστ) «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», η έμπνευσή του για το Swann's Way προήλθε εν μέρει από τη «Λίμνη των Κύκνων».
Από τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε, η «Λίμνη των Κύκνων» έχει πάρει διάφορες μορφές πολιτιστικής σημασίας: είναι μια προειδοποιητική ιστορία για τους κινδύνους της τελειομανίας, ένα έμβλημα της δύναμης, της αντοχής και της ομορφιάς του κόσμου του χορού αλλά και ένα ανατρεπτικό πολιτικό σύμβολο. Όπως όλα τα μεγάλα έργα τέχνης, η δύναμη της «Λίμνης των Κύκνων» έγκειται στην πολλαπλότητα των νοημάτων της, στην αδυναμία της να περιοριστεί σε ένα μόνο μήνυμα. Όσο παραμένει ένα σημαντικό πολιτιστικό σημείο αναφοράς σε όλο τον κόσμο, το μπαλέτο θα συνεχίσει να βρίσκει νέα σημασία και απήχηση -και θα συνεχίσει να μας εκπλήσσει.
Η Λίμνη των Κύκνων τη Δευτέρα 22 Ιουλίου στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού
Με αφορμή το ραντεβού που θα δοθεί στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού, βρήκαμε λοιπόν την ευκαιρία να εμβαθύνουμε στην ιστορία του θρυλικού μπαλέτου, το οποίο εξάπτει τη φαντασία των νεαρών μπαλαρινών για πάνω από έναν αιώνα και το οποίο κριτικοί και θεατές δεν κουράζονται ποτέ να παρακολουθούν.
Η «Λίμνη των Κύκνων» με την αξεπέραστη μουσική του Pyotr Ilyich Tchaikovsky, ένα από τα καλύτερα και τα πιο δημοφιλή μπαλέτα όλων των εποχών έρχεται τη Δευτέρα 22 Ιουλίου, στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού, με πρωταγωνιστές δύο μεγάλα ονόματα του χορού, τους Πρώτους Χορευτές του Κρατικού Μπαλέτου του Βερολίνου Iana Salenko και Dinu Tamazlacaru καθώς και το μπαλέτο από την Ιταλία Ρώμη, Romae Capital Ballet.
Ανάμεσα στους χορευτές και τις χορεύτριες που κατά καιρούς ενσάρκωσαν τους κύριους ρόλους της παράστασης, υπήρξαν μεταξύ άλλων οι Vaslav Nijinsky, Rudolf Nureyev, Margot Fonteyn, Galina Ulanova, Tamara Toumanova, Sir Frederick Ashton.
*Δευτέρα 22 Ιουλίου, Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού - Ώρα έναρξης: 21:00 - Εισιτήρια από 30 ευρώ Προπώληση: more.com
Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Bloggers
