«Πέρασε ο καιρός για μένα»…..κάτι σε πιο γενικό και αόριστο έχεις να αυθυποβάλλεις τον εαυτό σου;

Ο φόβος της χαμένης ευκαιρίας – ίσως ανεπιστρεπτί - , θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα από τα πιο επώδυνα συναισθήματα.

Για όσους έχουν δει την ταινία Pulp Fiction, υπάρχει μια σκηνή στην οποία ο κακός της ταινίας προσπαθεί να πείσει τον μποξέρ να παρατήσει τον αγώνα λέγοντας του ότι αν ήταν να τα έχει καταφέρει να φτάσει κάπου θα έπρεπε να το έχει κάνει μέχρι τώρα. Βέβαια ο συγκεκριμένος έχει τον ρόλο του κακού, αλλά πόσες φορές ο εσωτερικός μας κριτής μοιάζει πολύ πιο σκληρός, επαναλαμβάνοντας τη φράση «πέρασε ο καιρός» και καλύτερα να τα παρατήσουμε;

Και πώς μάθαμε να διατηρούμε έναν τόσο «μη-ενθαρρυντικό» κριτή; Με δύο λόγια, τον κρίσιμο ρόλο έχουν οι προσδοκίες που έχουμε από τον εαυτό μας, που είχαν, έχουν και θα έχουν οι γονείς, οι προϊστάμενοι, οι φίλοι και οι σύντροφοι μας από εμάς.

Με λίγη ώθηση, δημιουργούμε σενάρια, φανταστικές «σιδηρογραμμές» στις οποίες πρέπει να κινηθεί η ζωή μας. Αν συμβεί κάτι απρόσμενο, η σύγχυση που βιώνουμε είναι σχεδόν παραλυτική.

Το «σύνδρομο» της χαμένης ευκαιρίας συντηρείται και ανατροφοδοτείται με τις συγκρίσεις. Στις περισσότερες ανθρώπινες αναζητήσεις, υπάρχει μια σειρά βημάτων – μικρών επιτυχιών – για προγραμματισμό. Όσοι καταφέρνουν να προηγούνται του προγράμματος, είναι το θαύμα ενώ όσοι φτάνουν εκπρόθεσμα είναι το παράδοξο. Ενώ λοιπόν υπάρχει κάποια δόση αλήθειας στην ιδέα ότι η επιτυχία είναι ευκολότερη σε κάποιες ηλικίες συγκριτικά με άλλες, οι τελευταίες εξελίξεις στην ιατρική και ευρήματα είναι αυτά που φέρνουν αλλαγές σε όσα έχουμε μάθει και συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε όσον αφορά την σχέση της επιτυχίας με την ηλικία. Όμως, ανάμεσα στις αρνητικές συγκρίσεις – αν δεχτούμε ότι εκεί είναι η αλήθεια – υπάρχουν και αυτές που αποδεικνύουν αυτό που δεν θεωρούμε εφικτό. Δηλαδή εξαίρετους καλλιτέχνες που έκαναν τα πρώτα βήματα στη δημιουργία μετά τα 65 τους χρόνια ηλικίας, με πρώτες διακρίσεις κοντά στα 80 τους, ηθοποιούς που ξεκίνησαν την καριέρα τους στα 40 και επιχειρηματίες που καινοτόμησαν στα 50 τους. Αυτά τα παραδείγματα μειώνουν την ρεαλιστικότητα της χαμένης ευκαιρίας και του δογματισμού που την συνοδεύει εντόνως στην εποχή μας.

Όσο πεινασμένοι κι αν είμαστε για την επιτυχία, λίγοι έχουμε μια ρεαλιστικού βαθμού κατανόηση του τρόπου με τον οποίο θα φτάσουμε εκεί ή της αίσθησης της επιτυχίας εσωτερικά. Ορισμένες φορές μπορεί να μοιάζει εύκολο αλλά συχνά ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Οι καλύτερες δρομείς αντοχής υποφέρουν από ασύλληπτους πόνους όταν τρέχουν σε κούρσα. Όμως δεν το ανακοινώνουν και δεν το έχουμε σαν πληροφορία. Ακόμα κι όταν όμως η επιτυχία δεν έχει πόνο, το κοινό πολύ εύκολα ξεχνάει και παραβλέπει τις ώρες της προετοιμασίας, αποτυχιών και ματαιώσεων που προηγήθηκαν της «χωρίς κόπο» επίδοσης. Ο Malcolm Gladwell έχει θέσει το κόστος της επιτυχίας σε δέκα χιλιάδες ώρες σκληρής εξάσκησης.

Για να φτάσουμε σε αυτές τις 10.000 ώρες δεν χρειάζεται μόνο χρόνος και υπομονή, αλλά κίνητρο. Συνήθως οι άνθρωποι που καταφέρνουν κάτι σημαντικό, θυσιάζουν μέρος της ψυχαγωγίας τους. Δεν είναι λογικό να όμως να προγραμματίζουμε τον εαυτό μας σε χρόνια εργασίας χωρίς κάποιο αντάλλαγμα.

Αν λοιπόν έπρεπε να διαλέξω μεταξύ 2 τομέων επιτυχίας, θα επέλεγα τον πιο ευχάριστο όχι μόνο για τον απολαυστικό χαρακτήρα της διαδικασίας αλλά επειδή θεωρώ ότι μόνο έτσι θα κατάφερνα να μείνω στο «παιχνίδι» όσο πολύ χρειάζεται για να το πετύχω.

Το σύνδρομο της χαμένης ευκαιρίας ανθίζει εκεί όπου οι στόχοι είναι υψηλοί και δογματικοί (όλα – ή – τίποτα). Αν ο μόνος τρόπος να κερδίσει κάποιος είναι να νικήσει κάποιον άλλον, η επιτυχία θα αργήσει πάρα πολύ. Αν όμως η επιθυμία μας είναι η καλύτερη επίδοση, ο ανταγωνισμός με τον εαυτό μας ίσως είναι πολύ μεγαλύτερο κίνητρο. Και αν η διαδικασία βελτίωσης του εαυτού μας είναι ευχάριστη αυτή καθ` αυτή, τόσο το καλύτερο.

Ίσως η καλύτερη θεραπεία για το σύνδρομο της χαμένης ευκαιρίας είναι η συνειδητοποίηση ότι βασίζεται σε μια σκοτεινή φαντασία του μέλλοντος που ποτέ δεν μπορούμε πραγματικά να γνωρίζουμε. Πόσες φορές έχει πάρει μια απρόσμενη τροπή η ζωή σας – καλύτερη ή χειρότερη; Ενώ λοιπόν η ολοκληρωτική αποφυγή της πρόβλεψης είναι μάταιη, μια σεμνή διατήρηση βλέψεων για το μέλλον είναι ένα καλό αντίδοτο για την απελπισία.

Ο χρόνος που ξοδεύτηκε ποτέ δεν μπορεί να ανακτηθεί και κάποιες έκτακτες καταστάσεις μπορεί να μας βοηθήσουν να φτάσουμε εκεί που θέλουμε να πάμε. Όμως όταν το έκτακτο παίρνει χαρακτήρα απόγνωσης ή λαχτάρας, πλησιάζουμε το σύνδρομο της χαμένης ευκαιρίας. Πριν χειροτερεύσουν τα συμπτώματα, καλό είναι να ελέγξουμε τις συγκρίσεις, να κοιτάξουμε για καλύτερα μοντέλα ρόλου και να ξανασκεφτούμε πώς ορίζουμε και αντιλαμβανόμαστε την ίδια την επιτυχία.

Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου, PsyD, MSc,

Επικεφαλής υπηρεσιών συμβουλευτικής στο Feelwelltoday

e-mail : itheodorakopoulou@feelwelltoday.com,
i.theodorakopoulos@ymail.com