Τι σημαίνουν πραγματικά τα όνειρα; Πώς σε βοηθούν και για ποιο πράγμα σε προετοιμάζουν;

Ας ξεκινήσουμε ένα ταξίδι στον κόσμο του ύπνου. Φαντάσου τον ύπνο σαν μια μαγική σκάλα με τέσσερα σκαλοπάτια. Στην αρχή, ανεβαίνεις διστακτικά το πρώτο σκαλοπάτι, τον ύπνο N1, όπου είσαι ακόμα μισοξύπνιος και μπορείς εύκολα να επιστρέψεις στην πραγματικότητα. Συνεχίζεις στο δεύτερο σκαλοπάτι, τον ύπνο N2, όπου βυθίζεσαι λίγο πιο βαθιά στην αγκαλιά του Μορφέα. Εδώ περνάς το μεγαλύτερο μέρος της νύχτας σου, σε μια γλυκιά ηρεμία. Το τρίτο σκαλοπάτι είναι ο βαθύς ύπνος N3, όπου ο κόσμος γύρω σου σβήνει και το σώμα σου χαλαρώνει πλήρως. Η καρδιά σου χτυπά πιο αργά, η αναπνοή σου γίνεται απαλή και η αρτηριακή σου πίεση πέφτει. Τέλος, φτάνεις στην κορυφή της σκάλας, τον ύπνο REM και εδώ είναι η περίοδος όπου βιώνεις τα περισσότερα από τα όνειρά σου. Εδώ, τα μάτια σου χορεύουν σαν να παρακολουθούν μια αόρατη παράσταση, και ο νους σου δημιουργεί τα πιο ζωντανά και συναρπαστικά όνειρα. Αυτή η μαγική σκάλα την ανεβοκατεβαίνεις τρεις με πέντε φορές κάθε νύχτα, με κάθε άνοδο στην κορυφή (REM) να διαρκεί όλο και περισσότερο.

Άγχος ή αλλιώς ο «αόρατος εχθρός»: 13 τρόποι να τον μετατρέψεις σε σύμμαχο

Αφού ταξιδέψαμε στα μυστηριώδη μονοπάτια του ύπνου, ας ρίξουμε τώρα μια πιο επιστημονική ματιά στον κόσμο των ονείρων. Ας εξερευνήσουμε πρόσφατες μελέτες που μας αποκαλύπτουν τα μυστικά τους, όπως παρουσιάστηκαν στο Goop.com, και ας ανακαλύψουμε τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματά τους.

Τα όνειρα σε βοηθούν να επεξεργαστείς τις συναισθηματικές σου αναμνήσεις

Για πολύ καιρό ήταν ασαφές αν τα όνειρα εξυπηρετούν κάποιον σκοπό -και αν ναι, ποιος ακριβώς είναι αυτός. Σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, τα όνειρα ερμηνεύονταν έντονα και πιστευόταν ότι ήταν προφητικά. Ο ψυχολόγος Sigmund Freud πίστευε ότι τα όνειρα ήταν ένας δρόμος για την κατανόηση του ασυνείδητου νου. Πολλοί άλλοι ψυχολόγοι και επιστήμονες πιστεύουν ότι τα όνειρα δεν σημαίνουν τίποτα και είναι απλώς τυχαίες ηλεκτρικές ώσεις από τον εγκέφαλο.

Πιο πρόσφατα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τείνουμε να ονειρευόμαστε εικόνες από γεγονότα που έχουν συμβεί κατά τη διάρκεια της ημέρας μας. Και αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε ότι τα όνειρα μπορεί να εξυπηρετούν έναν μεγαλύτερο σκοπό, όπως την επεξεργασία των συναισθημάτων.

Ερευνητές από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Swansea στην Ουαλία στρατολόγησαν είκοσι φοιτητές πανεπιστημίου (δέκα άνδρες και δέκα γυναίκες) που ανέφεραν ότι είναι σε θέση να θυμούνται συχνά τα όνειρά τους. Για δέκα ημέρες, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να κρατούν ένα ημερολόγιο των δραστηριοτήτων τους, των σημαντικότερων ανησυχιών τους και των σημαντικών προσωπικών γεγονότων, καθώς και της συναισθηματικής έντασης αυτών των γεγονότων. Τη δέκατη ημέρα, οι συμμετέχοντες κοιμήθηκαν σε ένα εργαστήριο ύπνου με ηλεκτρόδια στο κεφάλι τους. Οι ερευνητές τούς ξύπνησαν κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων και του ύπνου REM και στη συνέχεια τους ζήτησαν να θυμηθούν τυχόν όνειρα που είχαν δει. Αν ο φοιτητής θυμόταν το όνειρό του, οι ερευνητές τον ξυπνούσαν δέκα λεπτά μετά την επόμενη φάση REM. Αν ο φοιτητής δεν θυμόταν το όνειρό του, οι ερευνητές τον ξυπνούσαν κατά τη διάρκεια της επόμενης φάσης ύπνου βραδέων κυμάτων και του ζητούσαν να θυμηθεί ξανά το όνειρό του. Τρεις εβδομάδες αργότερα, στους συμμετέχοντες δόθηκαν φύλλα χαρτιού με τα ημερήσια ημερολόγιά τους στα αριστερά και τις αναφορές των ονείρων τους στα δεξιά σε τυχαίους συνδυασμούς. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εντοπίσουν τυχόν ομοιότητες μεταξύ των δύο (όπως κοινούς ανθρώπους, θέματα, αντικείμενα ή γεγονότα) και να βαθμολογήσουν το επίπεδο αντιστοιχίας σε μια κλίμακα. Δύο ανεξάρτητοι κριτές διενήργησαν επίσης τυφλές αξιολογήσεις της αντιστοιχίας μεταξύ του περιεχομένου της ημέρας και του ονείρου.

Μετά την ανάλυση των δεδομένων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι συμμετέχοντες ξυπνούσαν κατά τη διάρκεια του REM, ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν όνειρα από ό,τι όταν ξυπνούσαν κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων. Ήταν επίσης σε θέση να θυμούνται περισσότερα από τα όνειρά τους όταν ξυπνούσαν κατά τη διάρκεια του εν λόγω σταδίου.

Διαπίστωσαν επίσης ότι οι έντονες συναισθηματικές αναμνήσεις ήταν πιο πιθανό να ενσωματωθούν στα όνειρα από ό,τι οι λιγότερο συναισθηματικές αναμνήσεις.

Τα δύο βασικά συμπεράσματα είναι τα εξής: Οι συναισθηματικά έντονες εμπειρίες είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν στα όνειρα, και τα εγκεφαλικά κύματα θήτα κατά τη διάρκεια των κύκλων ύπνου REM μπορεί να αποτελούν έναν μηχανισμό μέσω του οποίου ο εγκέφαλος εδραιώνει αυτές τις αναμνήσεις. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ύπνος REM μπορεί να παίζει ρόλο στην ανάρρωση από τραύματα και στη ρύθμιση της διάθεσης, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να επεξεργάζεται τις δύσκολες αναμνήσεις.

Τι είναι το «μυαλό ποπ κορν» και πώς θα καταλάβεις ότι ήρθε η ώρα να κάνεις μία παύση από τα social;

Τα τρομακτικά όνειρα μπορεί να σε προετοιμάσουν για πραγματικούς κινδύνους

Human Brain Mapping (2019)

Τι γίνεται λοιπόν με τους εφιάλτες -εξυπηρετούν κάποιον ανώτερο σκοπό;

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης στην Ελβετία μελέτησαν δεκαοκτώ συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια του ύπνου τους, τοποθετώντας ηλεκτρόδια στο κεφάλι τους για να μετρήσουν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα. Οι ερευνητές ξυπνούσαν τους συμμετέχοντες αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του ύπνου τους για να τους ρωτήσουν αν ονειρεύονταν και αν φοβόντουσαν στο όνειρό τους. Τα δεδομένα της εγκεφαλικής δραστηριότητας των συμμετεχόντων έδειξαν ότι το να έχουν ένα τρομακτικό όνειρο ενεργοποιούσε δύο κύριες περιοχές του εγκεφάλου: τη νησίδα (που μεσολαβεί στο φόβο και το άγχος) και τον φλοιό του προσαγωγίου (που παίζει ρόλο στην προετοιμασία του σώματος να αντιδράσει σε απειλές).

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ημερολόγιο ονείρων για μια εβδομάδα, όπου περιέγραφαν λεπτομερώς τι θυμόντουσαν από τα όνειρά τους το πρωί και τυχόν συναισθήματα που ένιωθαν. Στο τέλος της εβδομάδας, μηχανήματα μαγνητικής τομογραφίας σάρωσαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα, ενώ τους έδειχναν εικόνες που προκαλούσαν συναισθήματα, αρνητικές εικόνες (όπως ένας καβγάς) ή ουδέτερες εικόνες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που ανέφεραν ότι ένιωθαν φόβο πιο συχνά στα όνειρά τους είχαν λιγότερη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου τους που σχετίζονται με τη ρύθμιση των συναισθημάτων όταν τους έδειχναν αρνητικές εικόνες. Αυτοί οι συμμετέχοντες είχαν περισσότερη δραστηριότητα στον έσω προμετωπιαίο φλοιό τους, ο οποίος είναι γνωστό ότι μειώνει την αντίδραση φόβου που παράγεται από την αμυγδαλή. Αυτό σημαίνει ότι τα συναισθήματα που ένιωθαν οι συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια των ονείρων τους ήταν αντιστρόφως ανάλογα με την ένταση της αντίδρασης του εγκεφάλου τους σε εικόνες που προκαλούσαν συναισθήματα και τις οποίες έβλεπαν ενώ ήταν ξύπνιοι. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό σημαίνει ότι τα όνειρα χρησιμεύουν ως ένα είδος πεδίου εκπαίδευσης που μπορεί να προετοιμάσει το μυαλό σου για τον κίνδυνο και το φόβο στον πραγματικό κόσμο.

Η εγκεφαλική δραστηριότητα αυξάνει την ανάγκη σου για ύπνο

Neuron (2019)

Είναι γνωστό ότι ο ύπνος ελέγχεται από τον κιρκάδιο ρυθμό σου: το εσωτερικό ρολόι που ανταποκρίνεται στο φως και το σκοτάδι αυξάνοντας την εγρήγορσή σου ή προκαλώντας ύπνο. Αλλά ο ύπνος ελέγχεται επίσης από κάτι που είναι λιγότερο γνωστό -και λιγότερο μελετημένο- που ονομάζεται ομοιοστατικές διεργασίες. Αυτές οι διεργασίες ελέγχουν την εσωτερική σταθερότητα του σώματός σου σε απόκριση στις περιβαλλοντικές αλλαγές, όπως η έντονη ζέστη ή μια αγχωτική μέρα. Μαζί, οι κιρκάδιοι ρυθμοί και οι ομοιοστατικές διεργασίες αλληλεπιδρούν για να ελέγξουν τους κύκλους ύπνου-αφύπνισής σου.

Για να κατανοήσουν καλύτερα αυτές τις ομοιοστατικές διεργασίες και το πώς σχετίζονται με τον ύπνο, ερευνητές από το University College London μελέτησαν τους εγκεφάλους των zebrafish, χορηγώντας τους καφεΐνη και άλλα διεγερτικά για να αυξήσουν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αργότερα, οι ερευνητές μελέτησαν τα ψάρια και έκαναν μετρήσεις εγκεφάλου ενώ αυτά κοιμούνταν. Τα ψάρια που είχαν λάβει διεγερτικά κοιμήθηκαν για πολύ περισσότερο από το κανονικό, πράγμα που σημαίνει ότι η αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας αύξησε την ανάγκη τους για ξεκούραση. Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι υπήρχε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιούνταν όταν τα ψάρια βρίσκονταν σε αυτό το είδος ύπνου αποκατάστασης, η οποία δεν ενεργοποιούνταν κατά τη διάρκεια του κανονικού ύπνου τους. Εδώ, οι ερευνητές εντόπισαν ένα μόριο σηματοδότησης του εγκεφάλου που ονομάζεται γκαλανίνη, το οποίο ήταν επίσης υπερβολικά ενεργό κατά τη διάρκεια του ύπνου αποκατάστασης.

Οι ερευνητές στη συνέχεια μελέτησαν τα ψάρια υπό ένα διαφορετικό σύνολο συνθηκών που θα επηρέαζαν επίσης τις ομοιοστατικές τους διεργασίες: έναν προσομοιωμένο διάδρομο ψαριών. Έδειξαν στα ψάρια εικόνες κινούμενων λωρίδων για να τα κάνουν να πιστεύουν ότι κινούνταν γρήγορα μέσα στο νερό, πράγμα που τα κρατούσε να κολυμπούν συνεχώς. Όπως και όταν τους χορηγήθηκαν διεγερτικά, όταν τα ψάρια τελικά αφέθηκαν να κοιμηθούν, κοιμήθηκαν για πολύ περισσότερο από το κανονικό και είχαν αυξημένη δραστηριότητα γκαλανίνης σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.

Αυτή η μελέτη υποδηλώνει ότι δεν είναι μόνο τα φωτεινά και σκοτεινά ερεθίσματα που ελέγχουν την ανάγκη σου για ύπνο. Το σώμα σου παρακολουθεί την έντονη δραστηριότητα και στη συνέχεια χρειάζεται περισσότερη ξεκούραση για να την αναπληρώσει. Ενώ αυτή η μελέτη έγινε μόνο σε ψάρια, οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο ύπνος των ανθρώπων επηρεάζεται επίσης από τη γκαλανίνη και τα συναφή γονίδια της, τα οποία, με περαιτέρω μελέτη, θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα γιατί κοιμόμαστε -και γιατί ορισμένοι άνθρωποι με διαταραχές ύπνου δεν κοιμούνται το ίδιο καλά.

Ο υπερβολικός ύπνος ή ο ελλιπής ύπνος αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής

Journal of the American College of Cardiology (2019)

Όπως ξέρεις καλά αν έχεις περάσει μια νύχτα με ανεπαρκή ύπνο, ο ύπνος έχει τεράστιο αντίκτυπο στη συνολική λειτουργία και υγεία σου. Ενώ συχνά εστιάζουμε στην έλλειψη ύπνου ως τον κύριο υπαίτιο, νέα έρευνα υποδηλώνει ότι και ο υπερβολικός ύπνος μπορεί να είναι επιζήμιος για την ευημερία σου.

Ερευνητές από το Broad Institute του MIT και του Χάρβαρντ στρατολόγησαν περισσότερους από 460.000 συμμετέχοντες ηλικίας μεταξύ σαράντα και εξήντα εννέα ετών από τη συνεχιζόμενη μελέτη ομάδας UK Biobank. Στην έναρξη της μελέτης, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν πόσες ώρες ύπνου κοιμούνται κατά μέσο όρο κάθε βράδυ. Μια νοσοκόμα της μελέτης πήρε δείγματα αίματος, σάλιου και ούρων από κάθε άτομο. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα νοσοκομείων και μητρώα θανάτων για να εξακριβωθούν καρδιαγγειακά συμβάντα και θάνατοι. Οι ερευνητές υπολόγισαν τον γενετικό κίνδυνο κάθε συμμετέχοντα για στεφανιαία νόσο χρησιμοποιώντας δεδομένα από μελέτες συσχέτισης σε ολόκληρο το γονιδίωμα, οι οποίες χαρτογραφούν τις γενετικές παραλλαγές σε διαφορετικά άτομα για να προσδιορίσουν εάν υπάρχουν ομοιότητες που συνδέονται συνήθως με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή αποτελέσματα.

Βάσει αυτών των δεδομένων, οι συμμετέχοντες κατηγοριοποιήθηκαν σε ομάδες υψηλού, μεσαίου ή χαμηλού κινδύνου για στεφανιαία νόσο. Επιπλέον, οι ερευνητές εντόπισαν συγκεκριμένες γενετικές υπογραφές που σχετίζονται με μικρή ή μεγάλη διάρκεια ύπνου, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να διορθώσουν πιθανά σφάλματα στις αυτοαναφερόμενες ώρες ύπνου των συμμετεχόντων. Αυτή η προσέγγιση, με τη χρήση γενετικών δεδομένων, επέτρεψε στους ερευνητές να εξετάσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την αιτιώδη σχέση μεταξύ της διάρκειας του ύπνου και των καρδιαγγειακών συμβάντων, κάτι που παραδοσιακά αποτελεί πρόκληση σε παρόμοιες μελέτες.

Τα άτομα που κοιμούνταν κατά μέσο όρο λιγότερο από έξι ώρες τη νύχτα και εκείνα που κοιμούνταν κατά μέσο όρο περισσότερο από εννέα ώρες τη νύχτα είχαν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Όσοι κοιμούνταν υπερβολικά είχαν 34% περισσότερες πιθανότητες να έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή από εκείνους που κοιμούνταν μεταξύ έξι και εννέα ωρών, ενώ όσοι κοιμούνταν λιγότερο είχαν 20% περισσότερες πιθανότητες. Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν τον γενετικό κίνδυνο, διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν τον υψηλότερο γενετικό κίνδυνο για στεφανιαία νόσο είχαν 91% υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής από εκείνους με τον χαμηλότερο γενετικό κίνδυνο. Όσοι είχαν υψηλό γενετικό κίνδυνο για στεφανιαία νόσο και κοιμούνταν υπερβολικά ή πολύ λίγο είχαν 130% περισσότερες πιθανότητες να έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή από εκείνους με χαμηλό γενετικό κίνδυνο που κοιμούνταν μεταξύ έξι και εννέα ωρών.

Αυτή η μελέτη καταδεικνύει ότι η διάρκεια του ύπνου μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιακή προσβολή, ανεξάρτητα από το γενετικό υπόβαθρο ενός ατόμου, υπογραμμίζοντας τη σημασία του να κοιμάσαι 6 έως 9 ώρες κάθε βράδυ. Επιπλέον, και ίσως ακόμα πιο σημαντικό, η μελέτη αυτή υποδηλώνει ότι η επαρκής διάρκεια ύπνου μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου καρδιακής προσβολής για άτομα με γενετική προδιάθεση.