Επηρεάζουν η τηλεόραση και ο κινηματογράφος τις συμπεριφορές στον πραγματικό κόσμο;

Ο ακριβής βαθμός στον οποίο η τηλεόραση, ο κινηματογράφος και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τη συμπεριφορά παραμένει δύσκολο να μετρηθεί. Ωστόσο, δεδομένης της ισχύος και της πανταχού παρουσίας αυτών των μέσων, το ερώτημα αφορά περισσότερο την έκταση της επιρροής τους παρά την ύπαρξή της.

Πολλές μελέτες εξετάζουν τη σχέση μεταξύ παρακολούθησης συγκεκριμένου περιεχομένου και της επίδρασής του σε ανθρώπινες συμπεριφορές, παρέχοντας συχνά εμπειρικά στοιχεία. Οι περιπτώσεις που διαβάσαμε στο Psychology Today δείχνουν ότι τα μέσα μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά τόσο θετικά όσο και αρνητικά, υπογραμμίζοντας τη δύναμή τους ως εργαλείο για το καλό ή το κακό.

Ορισμένες από αυτές τις επιδράσεις φαίνονται τυχαίες, ενώ άλλες είναι αποτέλεσμα στοχευμένων προσπαθειών, όπου αξιοποιούνται ψυχολογικές θεωρίες για τη δημιουργία συγκεκριμένων αποτελεσμάτων. Παράδειγμα αποτελούν οι παραγωγές του Μιγκέλ Σαμπίντο, η θεωρία κοινωνικής μάθησης του Άλμπερτ Μπαντούρα και το έργο της φιλοσόφου Κριστίνα Μπικιέρι. Το βιβλίο της Μπικιέρι Norms in the Wild (2016) αποτελεί απαραίτητη ανάγνωση για όσους ενδιαφέρονται για αυτόν τον τομέα. Ο Σαμπίντο αξιοποίησε ψυχολογικές θεωρίες για να αντιμετωπίσει κοινωνικά ζητήματα, συνεργαζόμενος με τον Μπαντούρα, του οποίου η θεωρία κοινωνικής μάθησης (SLT) ταίριαζε φυσικά με την παραγωγή μέσων.

Η SLT συνοψίζεται με τη φράση «ό,τι βλέπει ο πίθηκος, το κάνει», και σήμερα η τηλεόραση και το περιεχόμενο των μέσων είναι αυτά που βλέπουμε περισσότερο. Αν και η SLT δεν είναι ο μοναδικός τρόπος κατανόησης της επίδρασης των μέσων, παρατίθενται παρακάτω παραδείγματα συμπεριφορών που πιστεύεται ότι επηρεάστηκαν σημαντικά.

Η πρόκληση του εορταστικού και «social φαγητού» σε εκδηλώσεις και πώς να μην ενδώσεις σε πειρασμούς

Αυτοκτονίες Εφήβων στις Η.Π.Α. (13 Reasons Why)

Η σειρά του Netflix 13 Reasons Why συνδέθηκε με αύξηση αυτοκτονιών στους νέους ηλικίας 10-19 ετών. Σύμφωνα με μελέτη του 2019, οι αυτοκτονίες σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα αυξήθηκαν κατά 13,3% τους τρεις μήνες μετά την πρεμιέρα της σειράς. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε σε έφηβες, ενώ δεν σημειώθηκαν μεταβολές στις ηλικίες 20-29 ή άνω των 30. Αν και άλλη μελέτη του 2020 αμφισβήτησε αυτά τα ευρήματα, η σύνδεση μεταξύ αυτοκτονιών στην οθόνη και στην πραγματική ζωή έχει διερευνηθεί εκτενώς, οδηγώντας σε κατευθυντήριες γραμμές από φιλανθρωπικούς οργανισμούς, όπως οι Samaritans, για την κάλυψη τέτοιων θεμάτων στα μέσα ενημέρωσης.

Δημοφιλία του Σκακιού στις Η.Π.Α. (The Queen’s Gambit)

Η σειρά The Queen’s Gambit οδήγησε σε έκρηξη δημοφιλίας του σκακιού. Πωλήσεις σκακιερών αυξήθηκαν δραματικά, με ορισμένες εταιρείες να καταγράφουν αύξηση άνω του 1.000%, ενώ το eBay ανέφερε άνοδο 215%. Η συμμετοχή σε λέσχες σκακιού, ιδίως από νεαρές γυναίκες, αυξήθηκε σημαντικά μετά την πρεμιέρα της σειράς.

Επιδόσεις στα Σχολεία στις Η.Π.Α. (Sesame Street)

Μελέτη του 2019 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρακολούθηση του Sesame Street είχε θετική επίδραση στις σχολικές επιδόσεις και, μακροπρόθεσμα, στις επαγγελματικές προοπτικές των παιδιών που το παρακολούθησαν.

Εξετάσεις HIV στο Ηνωμένο Βασίλειο (It’s a Sin)

Η σειρά It’s a Sin του Channel 4, που επικεντρώθηκε στην επιδημία του AIDS τη δεκαετία του 1980, προβλήθηκε παράλληλα με την Εθνική Εβδομάδα Εξετάσεων HIV στο Ηνωμένο Βασίλειο. Την επόμενη ημέρα της πρεμιέρας, οι κλήσεις σε σχετική γραμμή βοήθειας αυξήθηκαν κατά 30%.

Μείωση Ποσοστών Γεννήσεων στη Βραζιλία και την Τανζανία (Telenovelas)

Στη Βραζιλία, οι telenovelas συνέβαλαν σε μείωση των γεννήσεων κατά πάνω από 50% μεταξύ 1979 και 1991. Οι σειρές συχνά παρουσίαζαν χαρακτήρες που δεν επιθυμούσαν παιδιά ή ανέβαλαν τη δημιουργία οικογένειας. Στην Τανζανία, ένα ραδιοφωνικό δράμα με τίτλο Twende na Wakati ("Ας Πάμε με τον Καιρό") ενθάρρυνε τον οικογενειακό προγραμματισμό, με θετικούς χαρακτήρες-πρότυπα που προωθούσαν επιθυμητές συμπεριφορές.

Εκπαίδευση Ενηλίκων στο Μεξικό (Ven Conmigo)

Ο Μιγκέλ Σαμπίντο δημιούργησε τη σειρά Ven Conmigo για να προωθήσει την εκπαίδευση ενηλίκων στο Μεξικό. Η σειρά ενσωμάτωσε πρακτικές οδηγίες για όσους επιθυμούσαν να μάθουν γραφή και ανάγνωση, με αποτέλεσμα να κατακλύσουν τα εκπαιδευτικά κέντρα.

Κοινωνικές Συμπεριφορές στην Ινδία

Η εισαγωγή καλωδιακής τηλεόρασης στην αγροτική Ινδία συνδέθηκε με μείωση της αποδοχής της ενδοοικογενειακής βίας, αύξηση της αυτονομίας των γυναικών και μείωση των γεννήσεων, σύμφωνα με μελέτη του 2009.

Αυτές οι περιπτώσεις δείχνουν τη δυνατότητα των μέσων να επηρεάζουν συμπεριφορές με πολύπλοκο και βαθύ τρόπο, είτε ενισχύοντας θετικές αλλαγές είτε δημιουργώντας ανησυχητικές τάσεις. Ο αντίκτυπός τους είναι αναμφίβολα ισχυρός και χρήζει προσεκτικής μελέτης και διαχείρισης.

5 χειριστικές τακτικές που ίσως συναντάς: Πώς μπορεί κάποιος να σε ελέγξει χωρίς να το καταλάβεις