Η κουλτούρα του φόβου: Γιατί οι φωνές κερδίζουν έδαφος στον δημόσιο διάλογο;

Οι φωνές κερδίζουν έδαφος στον δημόσιο διάλογο, καθώς η υπερβολικά ορθολογική κουλτούρα μας συχνά αρνείται σημαντικές σωματικές πραγματικότητες. Για επιχειρηματικούς και πολιτικούς λόγους, έχουμε δημιουργήσει μια κοινωνία που προσποιείται ότι η σκέψη δεν είναι ενσώματη. Το τίμημα αυτής της ψευδαίσθησης είναι η ενίσχυση των πιο παράλογων ανάμεσά μας.

Η ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα με την οποία δημόσιες εκδηλώσεις διακόπτονται από φωνασκούντες δείχνει πόσο κανονικοποιήθηκε αυτή η συμπεριφορά. Όταν δε οι παρευρισκόμενοι αντιμετωπίζουν μια τέτοια σωματική επίθεση στον διάλογο, πολλοί απλώς υποχωρούν. Δεν είναι προετοιμασμένοι να διαχειριστούν αυτού του είδους τη δυσφορία, αδυνατούν να την επεξεργαστούν και επιδιώκουν να την εξαφανίσουν με κάθε κόστος.

Γιατί η προσπάθεια μετράει περισσότερο από την επιτυχία

Σκεφτόμαστε με το σώμα μας

Η αναπτυξιακή ψυχολόγος Έστερ Θίλεν εξηγεί στο Psychology Today ότι η ίδια η σκέψη προκύπτει από τις σωματικές μας αλληλεπιδράσεις με τον κόσμο. Η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε εξαρτάται από εμπειρίες που μπορούμε να αποκτήσουμε μόνο μέσω του φυσικού σώματος, εμπειρίες που διαμορφώνονται από τις μοναδικές μας αντιληπτικές και κινητικές δυνατότητες.

Αυτές οι δυνατότητες -όπως η ικανότητα να πιάσουμε ένα αντικείμενο μπροστά μας ή να ακούσουμε τη βροντή μετά από μια αστραπή- είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Μαζί σχηματίζουν αυτό που η Θίλεν περιγράφει ως «το πλέγμα στο οποίο η μνήμη, το συναίσθημα, η γλώσσα και όλες οι άλλες πτυχές της ζωής αλληλοσυνδέονται».

Συχνά ακούμε το μήνυμα «νους υπεράνω της ύλης», δηλαδή ότι η σκέψη μας μπορεί να επηρεάσει τη φυσική πραγματικότητα. Όμως εξίσου αληθές είναι και το αντίστροφο: «σώμα υπεράνω του νου». Αλλάζοντας τη στάση μας ή τα μοτίβα της αναπνοής μας, μπορούμε να μεταβάλουμε τον τρόπο σκέψης μας.

Ο φόβος φέρνει αποτελέσματα

Οι φωνακλάδες έχουν μάθει ότι η επίκληση στη σωματικότητα αποφέρει καλύτερα αποτελέσματα από τον διάλογο. Ο Ντέιβιντ Πέπελ, καθηγητής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, διαπίστωσε ότι οι κραυγές ενεργοποιούν τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία του φόβου. Αυτή η ενσώματη αντίδραση δημιουργεί έντονη συναισθηματική πίεση, γεγονός που πολλοί φωνασκούντες εκμεταλλεύονται για να ελέγχουν τη συζήτηση, προκαλώντας φόβο και αβεβαιότητα στους συνομιλητές τους.

Αντίστοιχα παραδείγματα παρατηρούνται σε δημόσιες και επαγγελματικές συζητήσεις. Συχνά, μια προβληματική πρόταση μπορεί να παρουσιαστεί ως αυτονόητη, με υποστηρικτές να προβάλλουν τη θέση τους χωρίς να αφήνουν περιθώριο για αντίλογο. Ωστόσο, μόλις ακουστεί αντίθετη άποψη, ο διάλογος μπορεί να μετατραπεί σε καταιγισμό φωνών και αποδοκιμασιών, εκφοβίζοντας όποιον διαφωνεί. Το αποτέλεσμα είναι η επικράτηση της έντασης αντί της ουσιαστικής ανταλλαγής ιδεών, γεγονός που υπονομεύει την ίδια την έννοια του διαλόγου.

Αυτές οι τακτικές δεν αποτελούν μόνο προσωπικές ή μεμονωμένες εμπειρίες, αλλά μέρος μιας ευρύτερης τάσης όπου η ένταση αντικαθιστά τη λογική και ο φόβος κυριαρχεί στη συζήτηση.

Περιέργεια: Καλή, κακή ή και τα δύο;

Η γνώση ως δύναμη: Αντίσταση στον φόβο και επαναδιεκδίκηση του διαλόγου

Η κατανόηση της ενσώματης σκέψης, δηλαδή της σύνδεσης μεταξύ σώματος και νου, μας προσφέρει εργαλεία για να αντισταθούμε στις τακτικές που εκμεταλλεύονται τη βιολογική μας προδιάθεση προς τον φόβο. Όπως η μουσική, ο χορός και το φαγητό μπορούν να προσφέρουν σημαντική γνώση και κατανόηση, έτσι και η επίγνωση του τρόπου που το σώμα επηρεάζει τη σκέψη μας μπορεί να μας θωρακίσει απέναντι σε στρατηγικές εκφοβισμού.

Αυτή η επίγνωση είναι ζωτική, καθώς πολλοί άνθρωποι αποδυναμώνουν την άμυνά τους, αρνούμενοι τη σωματική διάσταση της αντίδρασής τους στον φόβο. Αγνοώντας την επιρροή των κραυγών και των έντονων συναισθηματικών εκρήξεων, παραδίδονται αμαχητί σε μια κουλτούρα εκφοβισμού. Ένα σημαντικό βήμα προς την αλλαγή είναι η αναγνώριση αυτών των σωματικών μηχανισμών και η ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας.

Το πιο επείγον ζήτημα, ωστόσο, είναι να αφαιρέσουμε τη δύναμη από αυτούς που χρησιμοποιούν την ένταση και τον φόβο για να κυριαρχούν στον διάλογο. Ο στόχος δεν είναι να απαντήσουμε με κραυγές αλλά να επαναφέρουμε την ισορροπία, διεκδικώντας έναν χώρο για λογική, αλληλοκατανόηση και εποικοδομητική συζήτηση.