Το 2024 αποφασίσαμε (έξι για την ακρίβεια) να σώσουμε τον πλανήτη και ο άνθρακας αποτελεί παρελθόν

Το 2024 ήταν η χρονιά που οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξήθηκαν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα εντάθηκαν, αλλά υπήρξαν επίσης ορισμένες σημαντικές ανακαλύψεις για το κλίμα. Πόσες, όμως, από αυτές παρατηρήσαμε και θυμόμαστε;

Κάθε έτος που περνάει είναι όλο και πιο δύσκολο για το κλίμα και τη φύση και το 2024 ήταν μία μικρή απόδειξη όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, αν σκεφτεί κανείς τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές που σημειώθηκαν. Από το όριο του 1,5C που πρόκειται να ξεπεραστεί για πρώτη φορά για ένα ολόκληρο έτος, μέχρι τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν όλο και περισσότερες χώρες του κόσμου, υπάρχουν αρκετά αρνητικά που μπορούμε να θυμόμαστε το 2024 για το κλίμα. Ωστόσο, φέτος σημειώθηκαν επίσης ορισμένες ανακαλύψεις που αποτελούν μερικές από τις μεγαλύτερες νίκες για τον πλανήτη. Ποιες είναι αυτές;

Είναι φυσιολογικό που πλημμύρισε η Σαχάρα μετά από μισό αιώνα; Η ξηρή έρημος «εξαφανίστηκε»

Το τέλος του άνθρακα στο Ηνωμένο Βασίλειο

Το 2024, το Ηνωμένο Βασίλειο έκλεισε τον τελευταίο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα. Ήταν μια συμβολική στιγμή, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που χρησιμοποίησε άνθρακα για τη δημόσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Στις 30 Σεπτεμβρίου, οι τουρμπίνες του σταθμού παραγωγής ενέργειας Ratcliffe-on-Soar στο Nottinghamshire σίγησαν και οι καμινάδες του σταμάτησαν να βγάζουν καπνούς. Ο χώρος θα υποβληθεί τώρα σε διετή διαδικασία παροπλισμού και κατεδάφισης. Δεν είναι σαφές τι θα γίνει η περιοχή μετά από αυτό, αλλά μια πρόταση είναι να μετατραπεί σε χώρο αποθήκευσης μπαταριών.

Ένα παγκόσμιο κύμα πράσινης ενέργειας

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς σε όλο τον κόσμο. Στις ΗΠΑ, η παραγωγή αιολικής ενέργειας σημείωσε ρεκόρ τον Απρίλιο, ξεπερνώντας την παραγωγή ενέργειας με καύση άνθρακα.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) αναμένει ότι ο κόσμος θα προσθέσει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2030 και ότι η παγκόσμια ισχύς των πηγών αυτών θα αυξηθεί κατά 2,7 φορές σε σύγκριση με το 2022, υπολειπόμενη ελαφρώς του στόχου του ΟΗΕ για τριπλασιασμό της ισχύος μέχρι το 2030.

Μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να καλύψουν σχεδόν το ήμισυ του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας.

Τα ποτάμια, τα βουνά, τα κύματα και οι φάλαινες «διεκδικούν» τα δικαιώματά τους

Πίσω στο 2021, η κυβέρνηση του Ισημερινού εξέδωσε μια απόφαση - ορόσημο, σύμφωνα με την οποία η εξόρυξη στο δάσος Los Cedros του Εκουαδόρ παραβιάζει τα δικαιώματα της φύσης. Μια άλλη απόφαση στον Ισημερινό ανέφερε ότι η ρύπανση παραβίασε τα δικαιώματα του ποταμού Machángara που διασχίζει την πρωτεύουσα Κίτο.

Φέτος, δημοσιεύθηκε μια έκθεση, σύμφωνα με την οποία τέτοιες αποφάσεις μπορούν πράγματι να βοηθήσουν στην προστασία των οικοσυστημάτων που απειλούνται με εξαφάνιση.

Πέρα από τον Ισημερινό, ένας αυξανόμενος αριθμός φυσικών χαρακτηριστικών και χώρων απέκτησε νομική προσωπικότητα το 2024. Στη Νέα Ζηλανδία, οι κορυφές του Εθνικού Πάρκου Egmont - που μετονομάστηκε σε Te Papakura o Taranaki - αναγνωρίστηκαν ως προγονικά βουνά και έγιναν από κοινού νομικό πρόσωπο, γνωστό ως Te Kāhui Tupua.

Στη Βραζιλία, ένα μέρος του ωκεανού απέκτησε νομική προσωπικότητα - με την παράκτια πόλη Linhares να αναγνωρίζει τα κύματά της ως ζωντανά όντα, παρέχοντάς τους το δικαίωμα ύπαρξης, αναγέννησης και αποκατάστασης. Εν τω μεταξύ, μια νέα συνθήκη που διαμορφώθηκε από τους ηγέτες των ιθαγενών του Ειρηνικού είδε τις φάλαινες και τα δελφίνια να αναγνωρίζονται επίσημα ως «νομικά πρόσωπα».

«Μια υπόθεση που κατατίθεται για την προστασία των φαλαινών από τη δια θαλάσσης ναυσιπλοΐα μπορεί να βασίζεται σε ένα άτομο που ισχυρίζεται ότι έχει υποστεί ζημία επειδή έχει μειωθεί η ικανότητά του να παρακολουθεί φάλαινες», λέει η Jacqueline Gallant, δικηγόρος που ασχολείται με την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα και τα δικαιώματα.

«Η νομική προσωπικότητα παρέχει την κατανόηση ότι η φύση και τα ζωντανά μη ανθρώπινα όντα θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως υποκείμενα με εγγενή αξία, συμφέροντα και δικές τους ανάγκες», είπε ακόμα η ίδια.

Μια νέα εταιρεία καταπολεμά τον αντίκτυπο που έχουν τα ρούχα και υπόσχεται να ανατρέψει τα δεδομένα

Νέα προστασία των ωκεανών για τις Αζόρες

Στον Βόρειο Ατλαντικό ανακοινώθηκε από τις Αζόρες μια νέα θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή. Όταν δημιουργηθεί, θα είναι η μεγαλύτερη στην περιοχή, καλύπτοντας το 30% της θάλασσας γύρω από το πορτογαλικό αρχιπέλαγος. Το ήμισυ της προστατευόμενης περιοχής των 287.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων θα είναι «πλήρως προστατευόμενη», χωρίς αλιεία ή άλλη εξόρυξη φυσικών πόρων. Η άλλη μισή θα είναι «ιδιαίτερα προστατευόμενη».

Το γεγονός αυτό αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην προστασία της βιοποικιλότητας, εάν οι περιορισμοί εφαρμόζονται επαρκώς. Συνολικά, μόλις το 2,8% των ωκεανών του κόσμου προστατεύεται αποτελεσματικά και μόνο το 8,3% διατηρείται, σύμφωνα με έκθεση της πρωτοβουλίας Bloomberg Philanthropies Ocean Initiative.

Η αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου μειώθηκε

Η αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο εννέα ετών το 2024, σημειώνοντας πτώση άνω του 30% κατά τους 12 μήνες έως τον Ιούλιο, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το εθνικό ινστιτούτο διαστημικών ερευνών της Βραζιλίας, INPE. Περίπου 6.288 τετραγωνικά χιλιόμετρα του τροπικού δάσους καταστράφηκαν, μια έκταση μεγαλύτερη από το μέγεθος της αμερικανικής πολιτείας Delaware. Αν και η έκταση αυτή εξακολουθεί να είναι τεράστια, πρόκειται για τη χαμηλότερη ετήσια απώλεια από το 2015. Η αποψίλωση των δασών μειώθηκε παρά το γεγονός ότι οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας αυξήθηκαν σχεδόν 18 φορές κατά την ίδια χρονική περίοδο μετά από μια πρωτοφανή ξηρασία.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται σχεδόν δύο χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του προέδρου Luiz Inacio Lula da Silva, ο οποίος δεσμεύτηκε να τερματίσει την αποψίλωση των δασών έως το 2030 και να πατάξει την παράνομη υλοτομία.

Η διατήρηση μπορεί πραγματικά να κάνει τη διαφορά στη βιοποικιλότητα

Μια μεγάλη ανασκόπηση των πρωτοβουλιών διατήρησης φέτος διαπίστωσε ότι τις περισσότερες φορές είναι αποτελεσματικές στην επιβράδυνση ή την αναστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις υπήρχε θετικό αποτέλεσμα και ένα παράδειγμα αυτού είναι η Πρωτοβουλία Διατήρησης Altyn Dala, η οποία εργάστηκε στο Καζακστάν με τοπικούς εταίρους και άλλους διεθνείς οργανισμούς για τη διάσωση της απειλούμενης με εξαφάνιση αντιλόπης Saiga.

Η επιχείρηση αυτή είχε ένα πραγματικά θετικό αντίκρισμα, αφού το καθεστώς «σοβαρά απειλούμενο» που αφορούσε τις αντιλόπες μετατράπηκε σε «σχεδόν απειλούμενο» στον Κόκκινο Κατάλογο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης.

01

03