Παγκόσμια Ημέρα για το Σύνδρομο Down & η Ελιάνα Περηφάνου μας εισάγει σ' ένα θέατρο χωρίς διακρίσεις

Σ' έναν κόσμο γεμάτο διακρίσεις και σε μια κοινωνία που δε σέβεται τον συνάνθρωπο, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς αν ένα άτομο με Σύνδρομο Down έχει τις ίδιες ευκαιρίες με οποιονδήποτε άλλο. Η ηθοποιός και σκηνοθέτρια Ελιάνα Περηφάνου μιλά στο Queen.gr και μας εξηγεί πώς είναι η ζωή και η σκηνοθεσία, όταν συναναστρέφεσαι άτομα με Σύνδρομο Down.

Μπορούν οι τέχνες - και κατ' επέκταση και ο θεατρικός χώρος - να συμπεριλάβουν αυτά τα άτομα, να τα «αγκαλιάσουν» και να τα αφήσουν να διαπρέψουν;

Υπάρχει συμπερίληψη στο θέατρο; Δύο σκηνοθέτες ατόμων ΑμεΑ απαντούν

Κατά πόσο το θέατρο είναι σήμερα προσιτό σε άτομα με Σύνδρομο Down;

Παγκόσμια Ημέρα για το Σύνδρομο Down σήμερα και πόσο συμπεριληπτικό είναι το θέατρο τελικά;

Το θέατρο σαν τέχνη αυτή καθαυτή μπορεί και οφείλει να είναι συμπεριληπτική. Τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές προσπάθειες και κινήσεις μείζονος σημασίας για να είναι συνειδητά συμπεριληπτικές οι παραστατικές τέχνες. Ναι, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα, αλλά σίγουρα έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Υπάρχουν εδώ και χρόνια ενταξιακές ομάδες θέατρου ή χορού, όπως το ΘΕΑΜΑ ή η ΕΞΙΣ που αποτελούνται από ανάπηρους καλλιτέχνες στη κύρια σύνθεσή τους, αλλά αρχίζουν και οι πιο mainstream σκηνές να εντάσσουν και να αναγνωρίζουν καλλιτέχνες ανάπηρους… κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όσον αφορά το σύνδρομο Down στις μέρες μας, μπορώ να πω ότι όσα περισσότερα μαθαίνουμε τόσο περισσότερα μπορούμε να προσφέρουμε. Ό

Με την ομάδα ΘΕΑΜΑ είχα συνεργαστεί στην παράσταση Αντιγόνη, όπου είχαμε στον χορό άτομο με σύνδρομο Down, την Hannah Omar, της οποίας το παράστημα και η performance ήταν μοναδική πάνω στη σκηνή. Αυτή τη περίοδο ετοιμάζουμε μια παιδική παράσταση “Η Τελίτσα και το Σύμπαν”, με την ομάδα ΘΕΑΜΑ. Έχουμε ακρόαση σε λίγες μέρες και αναμένουμε ηθοποιούς ανάπηρους και μη ανάπηρους να δούμε ποιος θα ταιριάξει στην παιδική μας παράσταση για την επόμενη σεζόν.

Έχοντας συνεργαστεί στο θέατρο με άτομα με Σύνδρομο Down και έχοντάς τα σκηνοθετήσει, ποια είναι η αντιμετώπιση που λαμβάνουν από τους συναδέλφους ηθοποιούς, τους συντελεστές μιας παράστασης, αλλά τελικά και από τους θεατές;

Σε μια ενταξιακή ομάδα, όπως και σε κάθε ομάδα, το παν είναι ο σεβασμός και η αποδοχή του άλλου. Ο ηθοποιός είτε είναι ανάπηρος είτε μη ανάπηρος, έχει μια αρκετά απαιτητική δουλειά να υπηρετήσει , που θέλει πειθαρχία και συγκέντρωση. Οι ηθοποιοί που έχω συνεργαστεί μέχρι στιγμής, ήταν αρκετά συγκεντρωμένοι στο στόχο μας και στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Παραδώσαμε ένα άρτια καλλιτεχνικό αποτέλεσμα και το κοινό φάνηκε να το απόλαυσε. Φυσικά υπάρχουν δυσκολίες, δεν θέλω να εξιδανικεύω καταστάσεις, όμως όπως προανέφερα, όσα περισσότερα γνωρίζεις για μια βλάβη, όσα περισσότερα γνωρίζεις για έναν άνθρωπο, τότε μαθαίνεις και προσαρμόζεις τις συνθήκες ώστε να είναι ευνοϊκές για όλους.

Οι τέχνες, όπως το θέατρο, μπορούν να φέρουν οφέλη και τελικά να αποδειχθούν θεραπευτικές στα άτομα με Σύνδρομο Down και ιδιαίτερα στα παιδιά;

Η λέξη θεραπεία προϋποθέτει μια ασθένεια. Το έξτρα χρωμόσωμα δεν είναι μια ασθένεια, και σίγουρα δεν επιδέχεται θεραπεία. Οι τέχνες και ειδικότερα το θέατρο βοηθούν στο να μάθουν τα παιδιά ή οι ενήλικες να εκφράζουν τα συναισθήματά τους είτε υπάρχει κάποια βλάβη, είτε όχι.

Γνωρίζοντας ότι συναναστρέφεσαι καθημερινά με άτομο με Σύνδρομο Down και εκτός του χώρου εργασίας σας, ποια είναι τα συναισθήματα που σας δημιουργούνται κάθε μέρα;

Δεν νιώθω κάτι διαφορετικό από ότι θα ένιωθα κι αν δεν είχαμε στη ζωή μας την Φαίδρα. Δεν αλλάζει κάτι στην καθημερινότητά μας. Η Φαίδρα είναι η αδερφή του συζύγου μου. Της αρέσει ο χορός, η μόδα, η καλή μουσική και το γευστικό φαγητό. Να περνάει χρόνο με τα ανίψια της , με τις φίλες της και να πηγαίνει για καφέ σε όμορφα μέρη. Το μόνο άγχος είναι να είναι προσβάσιμη και ανοιχτή η κοινωνία μας, ώστε να την αντιμετωπίζει ως γυναίκα, όχι σαν παιδί, με σεβασμό και αγάπη, ακόμα κι όταν δεν θα είναι κάποιος από εμάς εν ζωή.

Στον κόσμο, βλέπουμε άτομα με Σύνδρομο Down να διαπρέπουν σε ποικίλους τομείς, συμβαίνει κάτι τέτοιο και στο θέατρο; Πόσα παραδείγματα υπάρχουν άραγε ηθοποιών με Σύνδρομο Down που καταρρίπτουν τα στερεότυπα;

Παγκοσμίως υπάρχουν αρκετά. Στο Λονδίνο για παράδειγμα υπάρχουν ηθοποιοί και χορευτές που διαπρέπουν, είναι καταξιωμένοι και βραβευμένοι καλλιτέχνες. Στην Ελλάδα επίσης υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες με σύνδρομο Down, που συμμετέχουν σε πολύ καλές δουλειές και παίζουν βασικό ρόλο στο να αλλάξει η αντίληψη του κοινού όταν βλέπει εκείνον τον καλλιτέχνη επί σκηνής, από το να λυπάται και να θεωρεί ότι επιτελεί φιλανθρωπικό έργο, στο να βλέπει απλώς τον καλλιτέχνη να δίνει την ψυχή του για ένα άρτιο καλλιτεχνικά αποτέλεσμα και να τον αξιολογεί για αυτό…

Είναι ικανή η ελληνική κοινωνία να «αγκαλιάσει» άτομα με Σύνδρομο Down και να τα εντάξει σε κάθε τομέα χωρίς εξαίρεση;

Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι μεταβλητές. Αν υπάρχει η πραγματική έκθεση στους ανθρώπους που την απαρτίζουν από μικρές ηλικίες (σωστά δομημένα και οργανωμένα συμπεριληπτικά σχολεία) , τότε δεν θα χρειαστεί κάτι παραπάνω. Οι υπόλοιποι που έχουμε μάθει ότι διαφορετικό από το αποκαλούμενο “φυσιολογικό”, εννοώντας το μεγαλύτερο ποσοστό που εμφανίζεται στην κοινωνία (γιατί υπάρχει εξίσου μεγάλο ποσοστό ανάπηρων ανθρώπων που δεν κυκλοφορούν, λόγω προσβασιμότητας και μη φιλικής προς αυτούς κοινωνία) να το απορρίπτουν, να το δακτυλοδεικτούν ή να του επιτίθενται, θέλουν πολύ περισσότερη επεξήγηση, εκπαίδευση, έκθεση. Γιατί; για να κατανοήσουν ότι όλοι έχουμε δικαίωμα και είμαστε μέρη του συνόλου, της κοινωνίας. Αν το καταλάβουμε αυτό, τότε θα φανεί στο πώς χτίζουμε ένα κτίριο, δεν παρκάρουμε σε ράμπες, πώς μιλούν/τι παρουσιάζουν (σ)τα ΜΜΕ για την αναπηρία, υπάρχει καθολική προσβασιμότητα στις τέχνες, στην εργασία κοκ. Τότε θα είναι μια φιλική κοινωνία κι ανοιχτή προς όλους μας. Θα ανοίξουν θέσεις εργασίας ή περισσότερες κατοικίες ώστε άτομα με σύνδρομο Down να αυτονομούνται στο βαθμό που μπορούν.

Πιστεύετε πως είμαστε αρκετά ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι για το πώς αντιμετωπίζονται τα άτομα - και ιδίως τα παιδιά - με Σύνδρομο Down;

Όσοι θέλουν και ενδιαφέρονται ψάχνουν και μαθαίνουν. Αν περιμένουμε από το σχολείο ή τα μίντια να ενημερωθούμε τότε όχι ιδιαίτερα. Είναι κάτι που θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει καθημερινά κι όχι μόνο μια φορά το χρόνο, αυτό είναι το μόνο σίγουρο.

Μεταξύ άλλων είστε και ειδική παιδαγωγός. Τι ομοιότητες και τι διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στη διδασκαλία παιδιών με Σύνδρομο Down στην τάξη και στη σκηνοθεσία ατόμων με Σύνδρομο Down στο θέατρο;

Ο κάθε άνθρωπος λειτουργεί με δικό του τρόπο, οπότε ως σκηνοθέτης ή παιδαγωγός πρέπει να βρω αυτόν τον τρόπο και να το χρησιμοποιήσω ως εργαλείο ώστε να βοηθήσω τους ανθρώπους αυτούς να ξεπεράσουν τα όρια που θέτουν στον εαυτό τους (ειδικά αν αυτά τα όρια έχουν μπει από την κοινωνία) και να φτάσουν στις δυνατότητές τους. Οι άνθρωποι με σύνδρομο Down δεν διαφέρουν σε αυτό καθόλου. Χρειάζεται απλώς να βρεις τον τρόπο που θα “ανθίσουν” και να τους τον προσφέρεις, μαζί με την ευκαιρία να δράσουν και να ζήσουν όπως εκείνοι το επιθυμούν.

Τι έχετε «κερδίσει» από τα άτομα με Σύνδρομο Down, που έχετε έρθει και έρχεται ακόμα σε επαφή; Τι είναι αυτό που σας έχουν μάθει όλα αυτά τα χρόνια;

Τι κοινωνικές υποδομές υπάρχουν για να βελτιώνουν την καθημερινότητά των ατόμων με σύνδρομο Down;

Υπάρχουν αρκετές δομές φτιαγμένες με ιδιωτική πρωτοβουλία (από γονείς κι όχι μόνο), ΜΚΟ ή εθελοντικές ομάδες που μπορούν να εργαστούν ή να κατοικήσουν αυτόνομα, με υποστήριξη από καταρτισμένο προσωπικό. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί φορείς για δια βίου μάθησης και απασχόληση. Κρατικές υποδομές υπάρχουν πάντα ανάλογα με το ποιος θα ασχοληθεί με το θέμα κάθε φορά (κάποιος δήμος να ξεκινήσει πρόγραμμα ένταξης στον εργασιακό τομέα, κοκ), αλλά όχι κάτι κατοχυρωμένο και σίγουρο, από όσο γνωρίζω πάντα.