Αυτό είναι το νησί του Βορειοανατολικού Αιγαίου που αν ήταν ποίημα θα ήταν το «Μονόγραμμα» του Ελύτη

Τυπικά, αν μου ζητούσαν να τους πω ποιο είναι το αγαπημένο μου ελληνικό νησί, η απάντηση θα ήταν «αυτό που δεν έχω πάει ακόμη». Τα δεδομένα ωστόσο άλλαξαν πριν από μερικές ημέρες και τώρα στο μυαλό μου όλα έγιναν πιο συγκεκριμένα και- σίγουρα- πολύ πιο πράσινα.

Η καθοριστική αυτή αλλαγή συντελέστηκε σε ρεαλιστικό και σουρεαλιστικό επίπεδο ταυτόχρονα. Έτσι υπερρεαλιστικός λοιπόν ήταν και ο τρόπος με τον οποίο ερωτεύτηκα ένα διαμάντι του βορείου Αιγαίου, που δεν είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ νωρίτερα. Με πρωτεύουσα τη μαγική Μυτιλήνη, νερά του ονείρου και άπειρο πράσινο, ήταν ένας έρωτας με την πρώτη, τη δεύτερη και την τρίτη ματιά. Για την ακρίβεια, ερωτευόμουν το τοπίο αυτό σε κάθε ματιά που του έριχνα.

Θεωρείται η πατρίδα του ούζου λόγω της εκτεταμένης ενασχόλησης των κατοίκων με την ποτοποιία. Αρκετές γνωστές μάρκες ούζου προέρχονται απ' το νησί το οποίο φημίζεται επίσης για τις σαρδέλες Καλλονής (η γνωστή παπαλίνα), το ελαιόλαδο, αλλά και τα τυροκομικά προϊόντα. Το διαμάντι αυτό, είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί της χώρας μας, βρίσκεται βόρεια της Χίου και νοτιοανατολικά της Λήμνου και 115.000 άνθρωποι έχουν την ευλογία να κατοικούν μόνιμα σε αυτό, να αφουγκράζονται τη μαγεία του χειμώνα-καλοκαίρι. Δεν είναι αυτός ισχυρός λόγος να τους μισήσεις άραγε;

4 ημέρες σε τούτο τον μαγικό τόπο

Ακουστά σ’ έχουν τα κύματα

Λίγο αργότερα θα συνειδητοποιούσα πως αυτό το νησί είναι τόσο ιδιαίτερο, όσο μόνο άνθρωποι με εξίσου ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία θα μπορούσαν να αντέξουν: Επί της ουσίας, είναι σαν χωρισμένο στα δύο. Όπως το τείχος του Βερολίνου, χώριζε την πρωτεύουσα της μετα-χιτλερικής Γερμανίας σε ανατολική και δυτική, το ίδιο συμβαίνει και με αυτό το νησί αλλά τον ρόλο του «τείχους» αναλαμβάνει ένα υπέροχο, πολύτιμο πευκοδάσος. Εκτός από αυτό το φυσικό όριο- διαχωρισμό όμως, στο νησί «συναντιούνται» τόσοι πολλοί πολιτισμοί και κουλτούρες, που θα λέγαμε πως αποτελεί ιστορικά ένα cultural meeting point.

Στο νοτιοανατολικό του άκρο, είναι αμφιθεατρικά κτισμένη η πρωτεύουσά του, η οποία έχει τόσο ισχυρά συνδεθεί με τον τόπο, που είναι η μοναδική πανελλαδικά περίπτωση που η ονομασία της χρησιμοποιείται ακόμη και για ολόκληρο το νησί. Τέτοιο είναι το αντίκτυπο της αρχοντικής, επιβλητικής Μυτιλήνης.

«Μ» όπως Μυτιλήνη, «Μ» όπως «Μονόγραμμα»

«Μ» όνο τέσσερις ημέρες; Τόσο διήρκησε η δική μας δημοσιογραφική αποστολή στη γενέτειρα του Στράτη Μυριβήλη, αλλά τροφοδότησε τη μνήμη μου με εικόνες, μυρωδιές, μουσικές και γεύσεις για μια ζωή. Τη διοργάνωσή της ανέλαβε ο Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κώστας Μουτζούρης, δίνοντας το «παρών» σε πολλά από τα μέρη που επισκεφθήκαμε.

Την πρώτη ημέρα βρεθήκαμε σε ένα από τα λίγα παραδοσιακά εργαστήρια αγγειοπλαστικής, στον Μανταμάδο, όπου και είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά την καλλιτεχνική «τελετουργία» της δημιουργίας ενός αγγείου εκ του μηδενός. Ο καλλιτέχνης έφερε το όνομα Στέλιος Σταμάτης και ο τρόπος με τον οποίο χειριζόταν τον πυλό έμοιαζε αριστοτεχνικά ακριβής. Όλες οι κινήσεις του υπολογισμένες μία προς μία και κάθε μία να δίνει την σκυτάλη στην επόμενη, σαν σε μια καλά μελετημένη χορογραφία. Μόνιμη φρουρός του καλλιτεχνικού αποτελέσματος και ορκισμένη βοηθός του, η σύζυγός του Ειρήνη, που αναλάμβανε να βάζει τη δική της τελευταία πινελιά. Πιστοί εκφραστές της μυτιληνιάς φιλοξενίας, το ζεύγος αγγειοπλαστών δεν περιορίζεται στο να δημιουργεί τα έργα τέχνης, αλλά είναι πάντα πρόθυμο να εξηγεί τη διαδικασία με λεπτομέρειες στους φιλομαθείς περίεργους επισκέπτες, όπως εμείς.

01

05

Κι είναι ο χρόνος μια μεγάλη εκκλησία, μ’ ακούς;

Ο πολιούχος του νησιού είναι ο Ταξιάρχης, εξ ου και τόσο συνηθισμένο ανδρικό όνομα στα μέρη αυτά. Στην υπόλοιπη Ελλάδα συνήθως τον αποκαλούμε Αρχάγγελο Μιχαήλ, αλλά εδώ «υποκλίνεται» στην τάξη της Μυτιλήνης. Ο Ταξιάρχης είναι ένα πανέμορφο μοναστήρι, κυριολεκτικά βγαλμένο από το πιο ρομαντικό ποίημα κάποιου τραγικού ποιητή που προσπαθούσε να αποτυπώσει τη μαγεία μέσα σε αράδες λέξεων και στίχων. Περιτριγυρισμένο από βουνά, «κλέβει» από την αίγλη τους και καθηλώνει κάθε επισκέπτη, είτε είναι πιστός είτε όχι. Θα λέγαμε πως πρόκειται για ομορφιά υπεράνω πάσης πεποιθήσεως. Άλλωστε, στον Ταξιάρχη θα συναντήσει κανείς και αγάλματα, παρεκκλίνοντας από τις συνήθεις θρησκευτικές επιταγές που θέλουν την πλειοψηφία των ορθόδοξων ναών να μην κοσμούνται από ανάλογα έργα τέχνης που δεν συνάδουν με τις χριστιανικές παραδόσεις.

01

04

Ποιος μιλεί στα νερά και ποιός κλαίει, ακούς;

Κι αν η πειρατεία σκοτώνει τη μουσική, δεν στάθηκε ποτέ ικανή να σκοτώσει τη θέληση των κατοίκων του οικισμού για ζωή. Όταν το 900 μ.Χ. υπέφεραν από επιδρομές πειρατών λόγω της μικρής τους απόστασης από τη θάλασσα, αποφάσισαν πως η μεταφορά τους στα ενδότερα ήταν μονόδρομος προκειμένου να προστατευτούν και να επιβιώσουν. Έτσι καταλήγουμε στη σημερινή τοποθεσία του Μανταμάδου, εκεί δηλαδή που είχα την ευκαιρία να αναμετρηθώ με τον εαυτό μου ατενίζοντας ένα αέναο ηλιοβασίλεμα.

Το ηλιοβασίλεμα αυτό αποκτά νέες διαστάσεις όταν το απολαμβάνεις από το προαύλιο της Μονής Ταξιάρχη, συνοδεία αυθεντικού ελληνικού καφέ και παραδοσιακών λουκουμάδων, όπως εγώ. Είναι μία έκρηξη αισθήσεων που θα θυμάμαι για καιρό, μία από τις σπάνιες εκείνες στιγμές της ζωής που όραση- γεύση- όσφρηση συνωμοτούν για να σε παραπλανήσουν και να σε κρατήσουν «δέσμιο» της ανάμνησής τους.

Φεύγοντας από εκεί, ήμουν αρκετά ρεαλίστρια ώστε να γνωρίζω πως δύσκολα θα συναντήσω κάτι που θα μπορεί να συναγωνιστεί την ομορφιά του Ταξιάρχη. Ευτυχώς, το νησί με διέψευσε και πάλι όταν έβλεπα ένα- ένα τα γραφικά παραδοσιακά χωριουδάκια, όπως η Νάπη, η Πέτρα και η Σκάλα Καλλονής.

«Μ» όπως μαύρο πρόβατο

Είναι η Μυτιλήνη το «μαύρο πρόβατο» του Αιγαίου; Θα έλεγε κανείς πως αυτό ακούγεται προσβλητικό, αλλά (όπως και κάθε τι άλλο) αποκτά νέα διάσταση όταν προσαρμοστεί στα δεδομένα του νησιού. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα πληροφορία λοιπόν ήταν πως, ανάμεσα στα 65.000 ζώα που επιτρέπουν στους κατοίκους του να βασίζονται στην κτηνοτροφία και τον πρωτογενή τομέα ως βασική πηγή εσόδων, βρίσκονται και πολλά μαύρα πρόβατα- σχεδόν περισσότερα από τα λευκά.

Μιλώντας για πρωτογενή τομέα, οι ντόπιοι διαθέτουν τις ιδανικές πρώτες ύλες και φυσικά το μεράκι, για να δημιουργήσουν μερικά από τα πιο νόστιμα εδέσματα όπως τα χτένια γεμιστά, οι φρέσκες σαρδέλες, τα κυδώνια και οι λαχταριστές κουτσομούρες. Δεν είναι τυχαίο που εκτός από θρησκευτικό τουρισμό, το νησί συγκεντρώνει το ενδιαφέρον πολλών γευσιγνωστών και food vloggers ή και απλών λάτρεων της καλής ελληνικής κουζίνας.

Γυναίκες από Πέτρα, πιάνουν την πέτρα και τη στύβουν

Μια από τις φοβερές γλωσσολογικές συμπτώσεις αυτής της ζωής είναι ότι στο χωριό «Πέτρα» ιδρύθηκε ο πρώτος γυναικείος συνεταιρισμός στη χώρα. Τουλάχιστον αυτό έμαθα όταν θαύμαζα από εκεί τη μαγική θέα του ήλιου που «έσβηνε» στη θάλασσα. Λίγο αργότερα «έσβησα» και εγώ μαζί με κάθε συγκρατημένη πλευρά του εαυτού μου, όταν αντίκρυσα τον Μόλυβο.

«Μ» όπως Μόλυβος

Για τον Μόλυβο μού μιλούσαν αρκετοί γνωστοί μου, όταν έμαθαν ότι θα ταξιδέψω στη Μυτιλήνη. Όσα κι αν μου έλεγαν όμως δεν στάθηκαν αρκετά για να με προετοιμάσουν για αυτό το παραμυθένιο χωριό, που ακόμη δεν έχω συνειδητοποιήσει 100% ότι υπάρχει και δεν ξεπήδησε από τη φαντασία μου, μετά την πολύωρη ανάγνωση ποιημάτων του Ελύτη.

Ακουστά σ’ έχουν τα κύματα

Πώς χαϊδεύεις, πώς φιλάς

Πώς λες ψιθυριστά το «τι» και το «ε»

Στον Μόλυβο λοιπόν βρέθηκα ένα σούρουπο, ικανό να με κάνει να παραμιλάω για πολλά σούρουπα ακόμη. Άκρως ατμοσφαιρικό, ειδυλλιακό και με μοναδική αύρα, το μέρος αυτό διεκδικεί εξ αρχής όλη την προσοχή σου θυμίζοντας πίνακα ζωγραφικής αριστοτέχνη ζωγράφου. Ονομάζεται και Μήθυμνα, από την ομώνυμη αρχαία πριγκίπισσα (παρόλο που ιεραρχικά μιλώντας, είναι βασίλισσα). Με υπέροχα πετρόχτιστα σπίτια, μοναδική αρχιτεκτονική, ζωηρά χρώματα, κάστρο με δαιδαλώδη καλντερίμια, κρήνες και έναν πεζόδρομο που έχει διακριθεί ως ένας από τους ομορφότερους στον κόσμο, ο Μόλυβος είναι από μόνος του μια εμπειρία. Αυτό συζητούσαμε καθ’ όλη τη διάρκεια του δείπνου μας στο εστιατόριο «Μαϊστράλι», στο λιμάνι, μαζί με τον κ. Μουτζούρη.

Πάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιά

Κάτι άλλο που συνειδητοποίησα τις ημέρες αυτές είναι πως, ενώ όλοι ξέρουν τον ινσταγκραμικό πελεκάνο του νησιού των Ανέμων, λίγοι μιλούν για τους πανέμορφους αργυροπελεκάνους της Μυτιλήνης. Εκτός από αυτούς, πάνω από το νησί πετάνε μερικά ακόμη σπανιότατα είδη πουλιών όπως οι μαύροι πελαργοί, που καθιστούν το μέρος αυτό ένα από τα αγαπημένα των παρατηρητών πουλιών ανά τον κόσμο. Κάθε χρόνο καταφθάνουν από πολλές χώρες, κατά κύριο λόγο την άνοιξη, προκειμένου να επισκεφθούν τις αλυκές, στον υγρότοπο Καλλονής. Εγώ είχα την τύχη να βρεθώ εκεί τον Ιούνιο, αλλά παρέμενε εξίσου γαλήνιο και πράο, με το μείγμα θαλασσινού και γλυκού νερού να «κυλάει» ακόμη στο μυαλό μου. Φυσικά και ανεβήκαμε στο παρατηρητήριο προκειμένου να δούμε και εμείς μέσα από τα κιάλια μερικά από τα συνολικά 333 ντόπια είδη πουλιών (ναι, υπάρχουν ροζ φλαμίνγκο).

Η γλάστρα με το δροσαχί στις ανοιχτές αυλόπορτες

Ένα ακόμη μέρος που δεν θα ξεχάσω ποτέ, όσο κι αν ταξιδέψω, όσο «Ευτύχης Μπλέτσας» κι αν αισθανθώ, είναι το χωριό της Αγιάσου. Πρόκειται για ένα από τα πιο γραφικά σημεία του Αιγαίου, γεμάτο με λιθόστρωτα δρομάκια, κατάλληλο για εξώφυλλο παιδικού παραμυθιού. Οι κάτοικοί του απίστευτα φιλόξενοι, μας αγκάλιασαν- κυριολεκτικά και μεταφορικά- από την πρώτη στιγμή. Σαν να είμαστε και εμείς μέλη αυτής της κοινότητας.

Αυτής της τόσο θερμής υποδοχής χαίρονται όλοι όσοι έχουν την τύχη να περάσουν από εκεί, ενώ ακόμη μεγαλύτερη τύχη είναι η δοκιμή των τοπικών νοστιμιών. Ζεστοί, αυθεντικοί και καλοσυνάτοι, οι κάτοικοι της Αγιάσου μας φίλεψαν αμέσως μυρωδάτα ροφήματα από ντόπια βότανα, την ξακουστή βασιλόπιτα της Αγιάσου (η μόνη βασιλόπιτα που δεν θα ήταν δίκαιο να τρώμε αποκλειστικά την Πρωτοχρονιά), λαχταριστό μέλι κάστανου, πιτάκια με γέμιση τοπικών τυριών ή αλλιώς γκιουζλεμέδες και άγρια σπαράγγια που οι μυτιληνιές νοικοκυρές αποκαλούν σβιρνιές.

01

04

Στα highlights του ονειρεμένου μέρους, οι φυσικοί χυμοί «Στάλα». Ο κατασκευαστής των υπέροχων βιολογικών φυσικών χυμών, Μίλτος Ρεπάνης, μάς είπε πως έχουν ως βάση τη θεραπευτική αρώνια, που τη συνδυάζει με πορτοκάλι και καρότο, λεμόνι, μήλο και κανέλα, όλα από το νησί.

Στην παρέα μας ήταν και η Αργυρώ Μπαρμπαρίγου, η οποία έκανε απευθείας σύνδεση με το «Πρωινό» του Γιώργου Λιάγκα.

Αλησμόνητο θα μου μείνει και το ιστορικό Αναγνωστήριο Αγιάσου, το οποίο ιδρύθηκε το 1894 και εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα, προάγει τις τέχνες και τον πολιτισμό.

01

03

Ακόμη, ο ναός της Παναγίας, που στέκεται απίστευτα επιβλητικός με τα δεκάδες αιωρούμενα από την οροφή του καντήλια. Εξίσου αλησμόνητοι θα μου μείνουν και όλοι εκείνοι οι εραστές της παράδοσης, που δεν αφήνουν μερικά από τα πατροπαράδοτα επαγγέλματα να «σβήσουν» και τα ασκούν με αμείωτο κέφι και μεράκι. Τέτοιος ήταν ο Δ. Καμαρός, που διατηρεί εργαστήριο με χειροποίητα έπιπλα και η Γιώτα Σουλακέλλη που επιδίδεται σε ασύγκριτες πολύχρωμες κεραμικές δημιουργίες.

01

03

Τριγύρω η θάλασσα η δεσποτική

Στο τουριστικό μου «βιογραφικό», νιώθω ιδιαίτερα υπερήφανη που προστέθηκαν και τα Βατερά, η μεγαλύτερη παραλία του νησιού, αλλά και η περιοχή του Πολιχνίτου, όπου βρίσκονται οι πιο θερμές πηγές στην Ευρώπη. Όπως έμαθα αργότερα, το νησί διαθέτει εννιά συνολικά θερμές πηγές και σήμερα λειτουργούν οι τρεις. Ατελείωτη δεξαμενή άντλησης ιδεών για όλες τις ιστορίες που θα περιγράψω με ζέση στους φίλους μου, θα είναι σίγουρα και το Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους.

Εξαιρετικά σύγχρονο και στελεχωμένο με έμπειρο και πλήρως ενημερωμένο προσωπικό, περιλαμβάνει απολιθώματα φυτών, δέντρων και ζώων και ημιπολύτιμα πετρώματα, μοναδικής ομορφιάς και αξίας. «Πολύχρωμα» γοητευτική είναι και η Ερεσός, που αποτελεί κυριολεκτικά ψυχοθεραπευτικό μέρος, γεμάτο με χρωματιστά σπιτάκια και λουλούδια όπως μαργαρίτες, παπαρούνες και ανεμώνες. Φυσικά και δεν μπορώ να μην πω πόσο θαύμασα τις γυναίκες που γνώρισα στον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Μεσοτόπου, οι οποίες έπλασαν μπροστά μας συκαλάκι γλυκό και μας το προσέφεραν εγκάρδια.

Στην πρωτεύουσα του ούζου

Από το ταξίδι μας δεν θα μπορούσε να λείπει η επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του αποστακτηρίου του «Ούζου Πλωμαρίου Ισιδώρου Αρβανίτου», σε έναν ελαιώνα στο Πλωμάρι. Εκεί δημιουργήθηκε το 1894 το ομώνυμο ούζο, από τον Ισίδωρο Αρβανίτη, όπως μάθαμε από τους υπεύθυνους του χώρου που μας ξενάγησαν και μας εξήγησαν την ακριβή διαδικασία της απόσταξης, της εμφιάλωσης και της συσκευασίας.

01

08

«Μίλησέ μου για τη Μυτιλήνη»,

Ήταν η φράση που άκουσα από τη φίλη μου αμέσως μόλις προσγειώθηκα πίσω στην Αθήνα. Η αλήθεια είναι πως, όσο καλή κι αν είναι η σχέση μου με τις λέξεις, το τετραήμερο αυτό δεν μπορεί να «χωρέσει» ούτε στις εκτενέστερες περιγραφές. Εκτός αν είσαι ο Οδυσσέας Ελύτης.

Ανεβάσαμε ολόκληρο νησί, μ’ ακούς;