Ο πόλεμος μέσα από τα μάτια 9 Ελληνίδων δημοσιογράφων που καλύπτουν τα γεγονότα στην Ουκρανία

ΝΑΤΑΣΣΑ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΙΤΟΥ

Ανανεώθηκε: 21 Μαρτίου 2022

Ο πόλεμος μέσα από τα μάτια 9 Ελληνίδων δημοσιογράφων που καλύπτουν τα γεγονότα στην Ουκρανία

Λευκή Γεωργάκη, Φωτεινή Νάσσου, Ηρώ Καριοφύλλη, Έλλη Κασόλη, Βελίκα Καραβάλτσιου, Ευτυχία Πενταράκη, Ανδριάνα Μαγγανιά, Κάτια Αντωνιάδη, Αλεξία, Καλαϊτζή: 9 πολεμικές ανταποκρίτριες μιλούν στο Queen.gr για τα όσα βιώνουν καλύπτοντας τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια διαρκής μάχη για το αύριο. Τα γεγονότα καθημερινά ξεπερνούν τη φαντασία και ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι όχι μόνο χάνουν το σπίτι και τα υπάρχοντά τους αλλά και την ίδια τους τη ζωή. Από την πρώτη ημέρα της εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία, η ενημέρωση από τους Έλληνες δημοσιογράφους που βρίσκονται στην καρδιά των γεγονότων είναι συνεχής και αμερόληπτη.

Σε αυτόν τον πόλεμο η γυναικεία φωνή πρωταγωνιστεί. Για πρώτη φορά στα ελληνικά δημοσιογραφικά δεδομένα αυτός ο πόλεμος έχει γυναικεία ματιά καθώς περισσότερες από ποτέ οι Ελληνίδες δημοσιογράφοι καλύπτουν τα γεγονότα στην Ουκρανική χώρα. Γυναίκες που βρίσκονται στην εμπόλεμη ζώνη, στα σύνορα, στις εχθροπραξίες, στα σημεία που λεηλατούν οι Ρώσοι, ζουν τον κίνδυνο σε απόσταση αναπνοής και γίνονται ένα με τους στρατιώτες αλλά και τον απλό κόσμο. Είναι οι Ελληνίδες δημοσιογράφοι που αποδεικνύουν πως η καταγραφή του πολέμου δεν είναι μόνο ανδρική υπόθεση και πως ένας πολεμικός ανταποκριτής μπορεί να έχει ευαισθησίες, να φοβάται, να δακρύζει εκεί που παράλληλα μάχεται για το ρεπορτάζ, για την καταγραφή της είδησης και αψηφά τον κίνδυνο και τις δυσκολίες για χάρη της έγκυρης και έγκριτης ενημέρωσης.

«Θα κρατήσουμε την Ουκρανία ζωντανή» - Οι γυναίκες παίρνουν τα όπλα (και τη μοίρα) στα χέρια τους

Σε κάθε τηλεφώνημα, στην άλλη άκρη της γραμμής, πάντα υπήρχε συναισθηματική φόρτιση. Τα περιστατικά που μπορούσαν να μου διηγηθούν ... πολλά! Είναι η Ευτυχία, η Φωτεινή, η Λευκή, η Ηρώ, η Έλλη, η Βελίκα, η Ανδριάνα, η Κάτια, η Αλεξία. Φίλες, συνάδελφοι που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στην Ουκρανία και καλύπτουν τον πόλεμο. Η συγκίνηση είναι μεγάλη καθώς οι εικόνες που αντικρύζουν γεννούν θλίψη, πόνο και αγανάκτηση. Έχουν η καθεμία να διηγηθούν αμέτρητες ιστορίες από τα όσα βιώνουν στο Ουκρανικό έδαφος. Ο πόλεμος αυτός δεν είναι μάχη εντυπώσεων, αφήνει στο πέρασμά του πόνο, ξεριζωμό, ζωές χαμένες εν μια νυκτί, θλίψη... Μέσα όμως από κάθε δυσκολία λάμπει το μεγαλείο ψυχής, η ελπίδα για το αύριο, η αισιοδοξία.

9 Ελληνίδες δημοσιογράφοι που βιώνουν καθημερινά τον πόλεμο και καταγράφουν λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα, που έρχονται αντιμέτωπες με τη βία και την αγριότητα, μιλούν στο Queen.gr για τη δική τους εμπειρία μέσα στη δίνη του πολέμου και οι φωνές τους συγκλίνουν σε ένα αξιοθαύμαστο χαρακτηριστικό του Ουκρανικού λαού: στο μεγαλείο της αξιοπρέπειάς του!

Λευκή Γεωργάκη (STAR)

Βρίσκεσαι στο Κίεβο. Πώς βιώνει ο κόσμος την κατάσταση εκεί;

Ο κόσμος έχει ζοριστεί πολύ, δεν το πίστευαν πως θα συμβεί κάτι τέτοιο. Είναι σοκαρισμένοι! Συμβαίνει κάτι που δεν πίστευαν ποτέ πως θα συμβεί το 2022. Από τα 5.000.000 ανθρώπων που ζουν στο Κίεβο, αυτή τη στιγμή έχουν μείνει 2.000.000. Ο δήμαρχος της πόλης έχει ενημερώσει πως αν καταλάβει ο ρωσικός στρατός την πόλη, θα υπάρχουν αποθέματα τροφίμων για μόνο 2 εβδομάδες.

Τι σου έχει κάνει εντύπωση από τους πολίτες της Ουκρανίας;

Η αξιοπρέπειά τους! Βλέπεις ανθρώπους που είχαν τα σπίτια, τις δουλείες τους, άνθρωποι «τακτοποιημένοι» οικονομικά και κοινωνικά. Είναι άνθρωποι που δεν θέλουν να αφήσουν την πόλη τους, τους βλέπεις πως έχουν ανάγκη να ζήσουν όπως πριν.

Πώς είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή στην Ουκρανική πόλη όπου βρίσκεσαι;

Δύσκολα! Η κυκλοφορία επιτρέπεται από τις 8.00 το πρωί έως τις 8.00 το βράδυ. Παντού όμως κυκλοφορούν οπλισμένοι στρατιώτες και αστυνομικοί που σε σταματούν σε μπλόκα και κάνουν αυστηρούς ελέγχους. Έχουμε συνηθίσει πια- και αυτό είναι το τραγικό όλων- στη θέα των όπλων... Είναι σαν να διασχίζεις την Λεωφόρο Αλεξάνδρας και σε κάθε 500 μέτρα να σε σταματούν και να σε ελέγχουν. Εδώ στο Κίεβο κατοικούν και πολλοί ρωσόφωνοι, φιλορώσοι και βλέπεις να αναρωτιούνται όλοι «Ποιον τελικά προσπαθεί να σώσει ο Πούτιν;».

Τι σου έχει λείψει από την Ελλάδα;

Το μαγειρευτό φαγητό. Σε όλους μας δηλαδή. Τρώμε όλο κονσέρβες, έτοιμα φαγητά, ψωμί, σαλάμι, τυριά. Σε μόνο 2-3 σημεία στην πόλη μπορεί κανείς να βρει μαγειρευτό φαγητό.

Φωτεινή Νάσσου (ANT1)

Τι σ’ έχει συγκλονίσει σε αυτά που αντικρύζεις και βιώνεις στα σύνορα;

Στα σύνορα Ουκρανίας – Πολωνίας γίνομαι καθημερινά μάρτυρας της μεγαλύτερης και ταχύτερης προσφυγικής κρίσης που είδε ποτέ η ανθρωπότητα. Με έχει συγκλονίσει το παράπονο ενός εκατομμυρίου αθώων παιδιών που σε κοιτάζουν και σε θρυμματίζουν και η δύναμη των γυναικών που περπατούν με άγνωστο προορισμό, φορτωμένες αναμνήσεις … κρατώντας στην αγκαλιά μωρά και κατοικίδια. Με έχει συγκλονίσει το «ανάστημα» των ηλικιωμένων που περνούν πεζοί τα σύνορα κρατώντας το μπαστούνι τους με μάτια πρησμένα από το κλάμα για τον ξεριζωμό

Περίγραψέ μου ένα περιστατικό που έχει μείνει χαραγμένο (και θα μείνει για πάντα) στη μνήμη σου;

Κάθε καρέ που απαθανατίζει ο τηλεοπτικός φακός του Γιάννη Καρβουνόπουλου χαράζεται ταυτόχρονα σε μυαλό και ψυχή. Τον εισπνέεις τον πόνο, τον όλεθρο. Νιώθεις ενοχές που ανυπομονείς να βρεθείς στην θαλπωρή της οικογένειας σου, γιατί η Αλίσια μόλις 16 ετών δεν έχει πια οικογένεια. Μάνα και πατέρας της έδωσαν όσα χρήματα διέθεταν και την προέτρεψαν να φύγει στην Ευρώπη, να ζήσει και να σπουδάσει. Εκείνοι έμειναν να πολεμήσουν για την ανεξαρτησία της πατρίδας τους.

Υπήρξε στιγμή που φοβήθηκε πραγματικά για τη ζωή σου;

Ένιωσα να απειλείται η ψυχική μου υγεία. Είναι οδυνηρό να έρχεσαι αντιμέτωπη με τέτοια συμφορά. Σε κάθε παιδί που φτάνει στα σύνορα με μια σχολική σάκα στην πλάτη, καθρεφτίζεται το πρόσωπο της κόρης μου και μπαίνω διαρκώς στην θέση αυτών των γυναικών που ξεσπιτώθηκαν τόσο βίαια και που αναγκάζονται τώρα να στηρίξουν και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σε έναν ξένο τόπο.

Μητέρες με μωρά, παιδιά, άμαχος πληθυσμός θέλει να ζήσει. Τι σας λέει ο απλός κόσμος που συναντάτε;

«Ειρήνη όχι πόλεμος» ψιθυρίζουν και κλαίνε με λυγμούς. «Πείτε του να σταματήσει» φωνάζουν κάποιοι άλλοι. Τα μεγάλα θύματα του πολέμου, τα παιδιά, σε κοιτάζουν με τα πελώρια μάτια τους γεμάτα απορία. Ποιος αλήθεια και τι θα μπορούσε να πει στα παιδιά του πολέμου!

Ηρώ Καριοφύλλη (ALPHA)

Πώς έφτασες στην Ουκρανία; Όλοι οι συνάδελφοι περιγράφουν τις δυσκολίες που υπάρχουν...

Πήγα στα σύνορα της Πολωνίας, μετά στην Μετίκα όπου ήταν το σημείο με τη μεγάλη εισροή μεταναστών, έπειτα στη Λβιβ, στο Γιάβοριβ και κινηθήκαμε δυτικά.

Έχεις ξαναβρεθεί σε μεταναστευτικό κύμα στην Μυτιλήνη. Υπήρχαν διαφορές να φανταστώ...

Οι άνθρωποι αυτοί που έφταναν στα σύνορα της Πολωνίας δεν επέλεξαν να φύγουν από το σπίτι, από τη χώρα τους για ένα καλύτερο μέλλον. Δεν εγκατέλειψαν την Ουκρανία γιατί δεν περνούσα καλά... Αναγκάστηκαν να φύγουν μέσα σε μια νύχτα για να σωθούν.

Ήταν κάτι που σου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση;

Έβλεπες μητέρες με 6 παιδιά να περπατούν μέσα στο κρύο. Ήταν όλοι ψύχραιμοι, δεν έκλαιγαν, δεν καταργιούνταν κανέναν Πούτιν, κανέναν Ρώσο, είχαν μόνο ένα παγωμένο βλέμμα. Ξέρεις τι είναι να ξυπνάς το πρωί και να πρέπει μέσα σε λίγα μόλις λεπτά να πάρεις ό,τι θεωρείς σημαντικό μέσα σε μία βαλίτσα και να φύγεις; Όλοι πίστευαν πως θα φύγουν για λίγο, ήταν αισιόδοξοι...

Τι δεν θα ξεχάσεις ποτέ όσο ζεις;

Θα σου πω ένα περιστατικό που κάθε φορά που το σκέφτομαι, με παίρνουν τα κλάματα. Βρισκόμασταν καθ' οδόν για τα σύνορα και μας σταματάει ένας Ουκρανός, ο οποίος έχει μαζί του τον 76χρονο πατέρα του, του οποίου το σπίτι βομβαρδίστηκε. O κος Αρκάντι είχε προβλήματα υγείας και δυσκολευόταν να περπατήσει. Έφυγε από το Χάρκοβο γιατί δεν είχε πλέον σπίτι να μείνει. Μας παρακάλεσε λοιπόν ο γιος τους να τον πάρουμε μαζί μας από την Λβίβ μέχρι τα σύνορα και φυσικά δεχτήκαμε.

Όταν φτάσαμε στα σύνορα είχε μια τρελή ουρά. Ο άνθρωπος, παρόλο που δεν μπορούσε να περπατήσει, με χαρά πήρε τη βαλίτσα μου (που ήταν μεγάλη και πολύ βαριά) για να με βοηθήσει. Όταν του είπα πως τον ευχαριστώ πολύ αλλά δεν χρειάζεται να πάρει τη βαλίτσα μου εκείνος μου απάντησε πως «είναι πολύ δύσκολο για μια γυναίκα αυτό το φορτίο» και προτίμησε να την κουβαλήσει 2 χιλιόμετρα μόνο και μόνο για να μας ευχαριστήσει για το καλό που του κάναμε να τον πάρουμε μαζί μας. Μόνο για να μας ανταποδώσει και να πει «ευχαριστώ». Το διανοείσαι;

Έλλη Κασόλη (ΣΚΑΙ)

Μίλησέ μου για τις καταστάσεις που βιώνετε στην Οδησσό.

Και μόνο το γεγονός ότι ζεις σε μια πόλη που δεν ξέρεις ποτέ θα είναι η τελευταία φορά που θα φας έξω, που θα πιείς καφέ, που θα πας για δουλειά, που θα δεις φίλους, που θα κοιμηθείς στο κρεβάτι σου, είναι συγκλονιστικό. Αυτοί οι άνθρωποι γνωρίζουν πως από κάποια μέρα και μετά η ζωή τους ίσως να μην είναι ποτέ ξανά η ίδια, αλλά δεν ξέρουν ακριβώς το πότε θα συμβεί. Σήμερα η μεταφράστριά μου, μου είπε, μέχρι να επιχειρήσουν οι Ρώσοι να μπουν στην πόλη, εγώ θα μαγειρεύω ωραία και διαφορετικά φαγητά, κάθε μέρα. Και θα βάζω μουσική Και στο τραπέζι θα είναι όλη μου η οικογένεια. Αυτές οι στιγμές, της αναμονή, της αγωνίας και της προσπάθειας τους για μια λειτουργική ζωή με συγκλονίζει.

Πώς είναι η ψυχολογία όλων των ανταποκριτών στο σημείο που βρίσκεσαι; Τι έχει μείνει χαραγμένο στη μνήμη σου;

Η πρώτη φορά που άκουσα πυρά. Ήταν λίγη ώρα πριν την ζωντανή σύνδεση στο βραδινό δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΙ και θυμάμαι πως καθόμουν στο γραφείο του ξενοδοχείου για να προετοιμαστώ. Όλες αυτές τις ημέρες είχα το άγχος μήπως κάτι συμβεί και ο παραμικρός θόρυβος νόμιζα πως ήταν πυροβολισμός ή βομβαρδισμός. Και όντως συνέβη. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να πετάγομαι να τρέχω στο μπαλκόνι, πολύ λάθος κίνηση, να ψάχνω να δω αν οι συνάδελφοι από τα διπλανά δωμάτια είναι καλά και παράλληλα να καταγράφω τις στιγμές με το κινητό για να τις μεταφέρω στην ανταπόκριση. Έβλεπα τις οικογένειες που μένουν στο ίδιο ξενοδοχείο να τρέχουν με τις πιτζάμες στο καταφύγιο και τους οδηγούς στο δρόμο να πηγαίνουν με μεγάλη ταχύτητα προκειμένου να βρουν μέρος για να κρυφτούν. Και όλα τα παραπάνω δεν κράτησαν πάνω από 30 δευτερόλεπτα, κι όμως ο κόμπος στο στομάχι και η ταχυκαρδία έκαναν τη διάρκεια να μοιάζει πολύ μεγαλύτερη.

Σε όσους μιλούν για fake news, τροποποιημένες φωτογραφίες και σκηνές πολέμου τι απαντάς εσύ που ζεις από κοντά τον πόλεμο;

Αρχικά να πω πως όλοι έχουμε το δικαίωμα να αμφισβητούμε και να αναρωτιόμαστε. Όταν όμως χάνονται ζωές, ανθρώπινες και μη, πόλεις σφυροκοπούνται και ισοπεδώνονται, κομμάτια του πολιτισμού μιας χώρας εξαφανίζονται, οικογένειας ξεριζώνονται και μικρά παιδιά κρατούν , χωρίς να το θέλουν, στα χέρια τους όπλα και πατούν τη σκανδάλη δεν χωρούν διχογνωμίες. Μέσα σε όλη τη μαυρίλα ευτυχώς δεν έχω δει απώλειες αμάχων, Είδα όμως παιδάκι 16 ετών να κρατά στα χέρια του καλασνικοφ και να εκπαιδεύεται σε αυτό ενώ κανονικά θα έπρεπε να είναι στο σχολείο ή να κάνει κοπάνα ή να είναι διακοπές ή να κοιμάται. Όποτε συγγνώμη αλλά δεν θα δεχτώ καμία αμφισβήτηση και καμία παραπληροφόρηση.

Φοβήθηκες καθόλου πηγαίνοντας εκεί;

Με το που πάτησα σε ουκρανικό έδαφος, ναι. Το ταξίδι για την Οδησσο ήταν από την αρχή του πολύ δύσκολο, πολύωρο με εξαντλητικούς ελέγχους. Σε έναν από αυτούς περίπου 2 ώρες μετά τα σύνορα της μολδαβιας με σημάδεψε για πρώτη φορά με όπλο στρατιώτης. Στόχος όλων είναι να μην παρείσφρηση κάποιος σαμποτέρ. Ακόμη δεν ξέρω ακριβώς τι συνέβη αλλά αν και είχα όλα τα απαραίτητα έγγραφα, με κατέβασαν από το αυτοκίνητο, άνοιξαν την τσάντα μου και έβγαλαν όλα τα προσωπικά μου αντικείμενα. Εκείνη την ώρα απαγορευόταν να κάνω το οτιδήποτε. να μιλάω και να συνεννοούμαι με τους συναδέρφους μου, ακόμη και να κουνιέμαι . Από εκεί μας οδήγησαν στο ανακριτικό γραφείο της αστυνομίας όπου παρέμεινα ακόμη 1,5 ώρα. Όλο αυτό το διάστημα πάντα δίπλα μου βρισκόταν ένας στρατιώτης με όπλο. Πάντα όμως θυμάμαι την καλύτερη συμβουλή που μου έδωσε ένας φίλος πριν έρθω στο μέτωπο: Να προσέχεις αλλά και να μη φοβάσαι !

Πώς κυλά μια ημέρα στην Οδησσό εν καιρώ πολέμου;

Στην Οδησσό τα πρωινά υπάρχει μία σχετική κανονικότητα. Η αποστολή η δική μας βέβαια είναι ιδιαίτερα απαιτητική, οι ρυθμοί πολύ γρήγοροι και η αδρεναλίνη στα ύψη. Τις περισσότερες ημέρες βρίσκομαι ανάμεσα σε μέλη του ουκρανικού στρατού και βλέπω από κοντά το πως στρατός Και εθελοντές εκπαιδεύονται στα όπλα. Αυτή είναι πλέον η καθημερινότητα των ουκρανών, επομένως αυτή είναι και η δική μου. Το βράδυ πάντα τα πράγματα δυσκολεύουν πρέπει να είσαι μόνιμα σε εγρήγορση και απόλυτα συγκεντρωμένος γιατί τότε ξεκινούν οι επιθέσεις.

Βελίκα Καραβάλτσιου (MEGA)

Τι σ’ έχει συγκλονίσει σε αυτά που έχεις αντικρίσει και βιώσει στην Ουκρανία;

Οι ανθρώπινες ιστορίες. Η δύναμη αλλά και η αξιοπρέπεια των ανθρώπων αυτές τις δύσκολες στιγμές. Κλαίνε αλλά δεν κλαίγονται. Μέχρι χθες είχαν τα πάντα, μία κανονική ζωή, σαν και την δική μας, ίσως και καλύτερη... Μέσα σε λίγες ώρες έγιναν πρόσφυγες, έβαλαν όλη τους τη ζωή σε μία μικρή βαλίτσα και στήθηκαν υπομονετικά στις ουρές για ένα πιάτο φαγητό από τα συσσίτια των εθελοντών. 3.000.000 πρόσφυγες, 3.000.000 διαφορετικές ιστορίες, όλες όμως τόσο ξεχωριστές.

Περίγραψέ μου ένα περιστατικό που θα θυμάσαι για πάντα...

Μία μητέρα με τα παιδιά της μόλις πέρασαν τα σύνορα αγκαλιάστηκαν και έκλαιγαν με λυγμούς. Ήμασταν ακριβώς μπροστά με την κάμερα του mega. Κρατούσα το μικρόφωνο αλλά δεν τόλμησα να τους χαλάσω τη στιγμή. Τι να ρωτούσα; «Πώς αισθάνεστε;» θα ήταν χαζό... μόνο που τα δάκρυά τους δεν ήταν δάκρυα χαράς... ήταν δάκρυα λύπης... Γι' αυτά που άφηναν; Γι' αυτούς που άφηναν; Δεν θα ξεχάσω το βλέμμα των παιδιών που έβλεπαν την μητέρα τους να κλαίει.

Έχεις εκτιμήσει μετά από όλα όσα βλέπεις εκεί, κάποιες αξίες στη ζωή σου;

Την καθημερινότητα. Το γεγονός ότι όσο δύσκολη κι αν είναι μία μέρα, το βράδυ θα γυρίσω στο σπίτι μου, θα μαγειρέψω και θα ξαπλώσω στο κρεβάτι μου. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι ταξίδεψαν χιλιόμετρα με τα πόδια, με -7 και -10 βαθμούς, κι όταν έφτασαν δεν είχαν κανέναν να τους περιμένει και δεν ήξεραν που θα κοιμηθούν το βράδυ. Κι ακόμα και τώρα, δεν ξέρουν αν θα γυρίσουν στην πατρίδα τους και τι θα βρουν όταν γυρίσουν. Τα δεδομένα, λοιπόν, από τη μία στιγμή στην άλλη μπορεί να μην είναι πια δεδομένα. Αυτό εκτίμησα στην Ουκρανία.

Μητέρες με μωρά, παιδιά, άμαχος πληθυσμός θέλει να ζήσει. Τι σας λέει ο απλός κόσμος που συναντάτε;

Αρχικά χαίρονται που είμαστε εκεί. Χαίρονται που υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον και στήριξη στη χώρα τους. Θέλουν να μας μιλήσουν, δεν μας αποφεύγουν. Θέλουν να στείλουν το μήνυμά τους, να πουν τι περνάει η χώρα τους, να φωνάξουν δυνατά ότι αυτός ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει το συντομότερο, προτού θρηνήσουμε κι άλλα αθώα θύματα. Προχθές στο Λβιβ έγινε μια διαμαρτυρία με 109 άδεια καροτσάκια. Συμβόλιζαν τα 109 παιδάκια που έχασαν τις ζωές τους μεταξύ των αμάχων. Το μήνυμα όλων είναι να μη δούμε αυτόν τον αριθμό να μεγαλώνει.

Ήταν πρόκληση για σένα να καλύψεις τον πόλεμο στην Ουκρανία; Τι σ’ έκανε να πεις το ναι και να φύγεις;

Ήταν το αυτονόητο. Είσαι δημοσιογράφος για να είσαι παρών στα μεγάλα γεγονότα. Είναι ένα εσωτερικό κάλεσμα. Προφανώς και δεν υπήρξε δεύτερη σκέψη.

Πώς κυλά η ζωή καθημερινά εκεί; Ποια προβλήτα αντιμετωπίζει ο απλός κόσμος;

Υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων. Αυτοί που μείναν και αυτοί που φύγαν. Αυτοί που έμειναν πίσω, στο Λβιβ, όπου κάνω εγώ ρεπορτάζ, λειτουργούν ως μία τεράστια ατμομηχανή του πολέμου. Για παράδειγμα, τα εστιατόρια πλέον, φτιάχνουν φαγητό για τους στρατιώτες, εργοστάσια που έφτιαχνα ατσάλινες κατσαρόλες, φτιάχνουν αλεξίσφαιρα γιλέκα, οι μοδίστρες φτιάχνουν δίχτυα καμουφλάζ για τον στρατό. Τα όπλα έχουν μπει στην πόλη. Ακόμα και οι γυναίκες κρατούν όπλα. Τα μαγαζιά παίζουν Ουκρανική επαναστατική μουσική, μια Ουκρανική εκδοχή του bella ciao, κι ο δήμος θωρακίζει τα κτίρια γιατί το λβιβ αποτελεί μνημείο πολιτισμικής κληρονομιάς της unesco. Όσοι κατάφεραν να φύγουν, φιλοξενούνται από συγγενείς, φίλους, γνωστούς ή αγνώστους σε Γερμανία και Τσεχία. Όσοι δεν έχουν κανέναν στον κόσμο, μένουν σε κέντρα φιλοξενίας σε κάποια πόλη της Πολωνίας, και ελπίζουν αυτός ο πόλεμος να τελειώσει γρήγορα και να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Ευτυχία Πενταράκη (ΕΡΤ)

Θέλω να μου περιγράψεις πώς εσύ βιώνεις τον πόλεμο και τι βλέπεις καθημερινά...

Στον πόλεμο όλα είναι φρικτά. Αυτό που είναι το πιο δύσκολα διαχειρίσιμο είναι ότι έχει να κάνει με παιδιά. Παιδιά που γίνονται πρόσφυγες, που μένουν ορφανά, που τραυματίζονται, που χάνουν τη ζωή τους.

Εσύ βρίσκεσαι στο Κίεβο. Αλήθεια, ζείτε με τον φόβο κάθε μέρα; Όπως και οι Ουκρανοί πολίτες;

Κάθε μέρα εδώ που είμαστε είναι και άλλο. Οι εικόνες όμως με τις βαριές περιπτώσεις παιδιών στο ογκολογικό παιδιατρικό νοσοκομείο του Κιέβου, πρόσφατα εγχειρισμένα που τα είχαν μεταφέρει στο υπόγειο για να γλιτώσουν τις βόμβες, δεν ξεχνιέται εύκολα.

Είναι όλα δύσκολα και κάθε μέρα είναι και ένα στοίχημα. Να μείνουμε ζωντανοί, να κάνουμε τη δουλειά μας, να είμαστε καλά. Τις τελευταίες ημέρες κοιμάμαι με τα ρούχα μήπως χρειαστεί να φύγουμε ξαφνικά μέσα στη νύχτα. Τα ρούχα είναι όλα στη βαλίτσα και στο αυτοκίνητο έχουμε αποθηκεύσει ξηρά τροφή και νερό.

Τι μάθημα έχεις πάρει από τον Ουκρανικό λαό, έναν λαό που συναναστρέφεσαι πια καθημερινά...

Οι Ουκρανοί είναι ένας υπέροχος λαός, ψύχραιμοι, περήφανοι, δυνατοί, αποφασισμένοι. Τα χτυπήματα εναντίον αμάχων τους έχουν θυμώσει και ο θυμός αυτός τους έχει οδηγήσει στο μέτωπο να πολεμήσουν εναντίον των Ρώσων.

Έχεις βρεθεί και το 2003 στους βομβαρδισμούς στη Βαγδάτη. Σε τι διαφέρει αυτός της Ουκρανίας από εκείνον;

Κάθε πόλεμος είναι διαφορετικός. Τώρα σχεδόν βλέπουμε τις επιθέσεις από το μέτωπο σε ζωντανή σύνδεση. Η τεχνολογία έχει τον πρώτο λόγο και στα οπλικά συστήματα και στην επικοινωνία.

Ο γιος σου τι λέει που βρίσκεσαι μακριά και καλύπτεις τον πόλεμο;

Ο γιος μου που είναι 4,5 ετών λέει πως είναι πολύ περήφανος που η μητέρα του είναι στον πόλεμο.

Ανδριάνα Μαγγανιά (ΕΡΤ)

Τι σ’ έχει συγκλονίσει σε αυτά που αντίκρυσες και βίωσες στην Ουκρανία;

Ο ήχος από τις σειρήνες που προειδοποιούσαν τους κατοίκους του Κιέβου να πάνε στα καταφύγια και οι εκρήξεις που σημειώνονται σε απόσταση αναπνοής. Αλλά και οι εικόνες με τα μικρά παιδιά, που έφευγαν από την πατρίδα τους με προορισμό το άγνωστο… Φορούσαν ζεστά ρούχα για να αντέξουν το κρύο, και κουβαλούσαν μόνο μία τσάντα στην πλάτη και αγκαλιά τα κουκλάκια τους. Στα μάτια τους έβλεπες τον φόβο και την κούραση, αφού κάποια από αυτά είχαν διανύσει μία μεγάλη απόσταση πεζή για να φτάσουν τα σύνορα.

Έχεις δει και έχεις ζήσει πολλά. Υπάρχει ένα περιστατικό που δεν θα ξεχάσεις ποτέ;

Η ομάδα με τους νεαρούς και τις νεαρές, ήταν δεν ήταν 20 χρονών, που είδαμε να ετοιμάζονται για ανταρτοπόλεμο, λίγες ώρες μετά την έναρξη της ρωσικής επίθεσης. Συγκέντρωναν σε ένα γκαράζ δίπλα ακριβώς από την ελληνική πρεσβεία στο Κίεβο υλικά για να κατασκευάσουν βόμβες μολότοφ. Καθώς η ώρα περνούσε είδαμε να φτάνουν εκεί τα πρώτα καλάσνικωφ και οι σφαίρες που μοίραζαν οι ίδιες οι ουκρανικές αρχές στους πολίτες για να αντισταθούν. Καθώς φεύγαμε από την πόλη, σκεφτόμασταν με θλίψη ότι αυτά τα παιδιά σε λίγες ώρες ίσως δεν ήταν ζωντανά, νιώθαμε όμως και θαυμασμό για την απόφασή τους να διακινδυνέψουν τη ζωή τους για χάρη της πατρίδας τους…

Η προπαγάνδα είναι μέσα στο πρόγραμμα τελικά σε αυτόν τον πόλεμο των media, όπως όλοι τον χαρακτηρίζουν;

Η προπαγάνδα και για τους επιτιθέμενους και για τους αμυνόμενους είναι μέρος του πολέμου. Ιδιαίτερα σήμερα με την εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πολύ εύκολο κάποιος να παρασυρθεί και να υιοθετήσει ένα κατασκευασμένο γεγονός. Γι’ αυτό οι δημοσιογράφοι πρέπει περισσότερο από ποτέ να διασταυρώνουν τις ειδήσεις που μεταδίδουν, να διπλοτσεκάρουν τις πηγές τους σε ένα ρεπορτάζ και να μην παίρνουν στρατόπεδο, αλλά αντίθετα να διατηρούν την αντικειμενικότητά τους, έχοντας πάντα ως μοναδικό σκοπό να πουν στον κόσμο την αλήθεια για όσα βλέπουν. Εξάλλου όπως έχουν βελτιωθεί οι τεχνικές εξαπάτησης έτσι έχουν βελτιωθεί και τα επιστημονικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή του ένας δημοσιογράφος για να αποκαλύψει τα fake news.

Υπήρξε στιγμή που φοβήθηκε πραγματικά για τη ζωή σου;

Όταν εγκαταλείπαμε την ελληνική πρεσβεία στο Κίεβο, χωρίς να ξέρουμε προς τα πούμε πηγαίναμε, αφού μόνο οι επίσημες διπλωματικές αρχές έπρεπε να γνωρίζουν για λόγους ασφαλείας τον προορισμό, αλλά και τη διαδρομή. Ξεκινήσαμε μία αυτοκινητοπομπή 6 οχημάτων, την ώρα που σημειώνονταν εκρήξεις πολύ κοντά μας και ενώ είχε αρχίσει να βραδιάζει. Μέχρι να φτάσουμε στα σύνορα, περάσαμε πολλά μπλόκα όπου μας έκαναν έλεγχο, είδαμε μία συστοιχία εκτόξευσης πυραύλων, μία φωτιά που είχε ξεσπάσει από πυραυλική επίθεση και διαπιστώσαμε ότι η βενζίνη είχε αρχίσει να τελειώνει σε πολλά πρατήρια καυσίμων. Τελικά ύστερα από 15 ώρες είχαμε καταφέρει να περάσουμε στη Μολδαβία και νιώσαμε επιτέλους ασφαλείς.

Πώς κυλούσε η ζωή εκεί που βρέθηκες;

Τις πρώτες μέρες του πολέμου στο Κίεβο, ο κόσμος ήταν χωρισμένος στα δύο. Άλλοι προσπαθούσαν να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους, συγκέντρωναν προμήθειες από τα σουπερμάρκετ και μας έλεγαν ότι θα παραμείνουν εκεί για να υπερασπιστούν την πόλη τους. Την ίδια στιγμή, κάποιοι άλλοι φοβισμένοι για το τι θα επακολουθούσε επιχειρούσαν να εγκαταλείψουν την πόλη με κάθε μέσο. Όσοι δεν είχαν δικά τους αυτοκίνητα, έκαναν ωτοστόπ και τα τρένα γέμισαν με κόσμο που αναζητούσε ασφαλές καταφύγιο σε φίλους και συγγενείς σε κάποια πόλη προς τα ανατολικά της Ουκρανίας, όπου η κατάσταση έμοιαζε πιο ήρεμη.

Τι σου είπαν οι άνθρωποι με τους οποίους μίλησες;

Οι Ουκρανοί πρόσφυγες στα σύνορα με την Πολωνία μας έλεγαν ότι δεν περίμεναν ποτέ αυτό που τους συνέβη. Είχαν μία φυσιολογική ζωή, τις δουλειές τους, τις επιχειρήσεις τους και ξαφνικά τα πάντα καταστράφηκαν από τη μία στιγμή στην άλλη. Κατηγορούσαν τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, χαρακτηρίζοντάς τον παράφρονα και εγκληματία. Ήταν κυρίως μητέρες με μικρά παιδιά, οι οποίες μας εξηγούσαν ότι δεν ήξεραν τι να πουν στα παιδιά τους, τα οποία τις ρωτούσαν πότε θα γυρίσουν ξανά στο σπίτι τους. Προσπαθούσαν να μην μιλούν μπροστά τους για τον πόλεμο, για να μην φοβούνται περισσότερο.

Κάτια Αντωνιάδη (ΕΡΤ)

Η πολιτική είναι πολιτική κι η προπαγάνδα είναι κομμάτι της. Η αλήθεια είναι ασύμφορη για τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές εξουσίας. Όταν όμως ισορροπείς μεταξύ δυο συνόρων επικεντρώνεσαι σε αυτά που βλέπεις η ίδια. Και αυτές οι εικόνες δεν επιδέχονται πολλαπλές νοηματοδοτήσεις.

Σας έχουν επιτεθεί ποτέ με όπλα όσο καλύπτατε τα γεγονότα;

Την πρώτη φορά που μας σταμάτησαν σε τσεκ πόιντ και μας πήραν τα διαβατήρια ήταν μια στιγμή που φοβήθηκα πραγματικά. Και την πρώτη φορά που είδα την κάνη καλάσνικωφ να με κοιτάει.

Πώς κυλά η ζωή εκεί που βρίσκεσαι;

Εδώ στα σύνορα είναι σαν να έχει κολλήσει η ζωή σε μια περίεργη λούπα. Όλοι πηγαίνουν στις δουλειές τους, οδηγούν, πίνουν τη μπίρα τους, ψωνίζουν στις Ζάμπκα -τα μίνι μάρκετ που φτιάχνουν και καφέ. Κοιμούνται νωρίς, οι ταβέρνες στις 20.30 το βράδυ σταματάνε να σερβίρουν. Ξυπνάνε νωρίς, η μέρα αρχίζει για τα καλά στις 6 -και γιατί όχι, έχει ήδη ξημερώσει, εδώ είμαστε μια ώρα πίσω σε σχέση με την Ελλάδα. Τους συνοριοφύλακες τους ξέρουν με τα μικρά τους ονόματα. Η μία μέρα διαδέχεται την άλλη με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Το μόνο που αλλάζει είναι ο αριθμός των προσφύγων.

Αλεξία Καλαϊτζή (ΕΡΤ)

Photo credits: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Τι πρωτοαντίκρισες όταν έφτασες στην Οδησσό;

Το πρώτο απόγευμα που φτάσαμε με το συνεργείο της ΕΡΤ στην Οδησσό, αντικρύσαμε μια άδεια και έρημη πόλη. Το μόνο σημείο που έβλεπες κόσμο ήταν ο σιδηροδρομικός σταθμός, όπου οι πλατφόρμες των τρένων ήταν γεμάτες από πολίτες που είχαν αποφασίσει να φύγουν. Οι σκηνές που καταγράψαμε εκεί την ώρα που τόσοι άνθρωποι αναγκάζονταν να ξεριζωθούν και τόσες οικογένειες να χωριστούν στα δύο ήταν γροθιά στο στομάχι. Αντίστοιχα, δεν θα ξεχάσω την πρώτη φορά που είδα απλούς πολίτες να μαθαίνουν να χειρίζονται όπλα για να υπερασπιστούν αν χρειαστεί την πόλη τους αλλά και τη στιγμή που εθελοντές κάλυπταν με σακιά με άμμο γνωστά μνημεία της Οδησσού για να τα προστατεύσουν.

Οι συγκινητικές στιγμές φαντάζομαι είναι πολλές... Διηγήσου μια.

Ήταν η στιγμή που καλλιτέχνες της Όπερας της Οδησσού συγκεντρώθηκαν μπροστά από την Όπερα, απέναντι από τα μπλόκα του στρατού, και ξεκίνησαν να ερμηνεύουν το Va Pensiero του Verdi. Τραγούδησαν για μισή ώρα στο αποκλεισμένο ιστορικό κέντρο της πόλης ζητώντας από όλες τις χώρες να υποστηρίξουν την Ουκρανία.

Τι συνειδητοποίησε πηγαίνοντας στην Οδησσό, ζώντας από κοντά τις τραγικές στιγμές του πολέμου;

Συνειδητοποίησα για μια ακόμα φορά πως η ζωή μας μπορεί να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Αυτό που με συγκλόνιζε στα περισσότερα ρεπορτάζ είναι ότι μιλούσαμε σε ανθρώπους που πριν από έναν μήνα είχαν τις δουλειές τους, τις οικογένειες τους, τις συνήθειες τους. Αυτοί τα είδαν όλα να ανατρέπονται μέσα σε ένα βράδυ. Η ζωή σε μεγάλο βαθμό έχει σταματήσει. Πολλοί ωστόσο θέλοντας να υποστηρίξουν τη χώρα τους και να αντιμετωπίσουν την αδράνεια αυτή, συσπειρώθηκαν σε εθελοντικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε δεκάδες πεδία: από τη συλλογή τροφίμων και ρούχων μέχρι τη δημιουργία οδοφραγμάτων και την κατασκευή περισκοπίων.

Τι εύχονται αυτοί οι άνθρωποι;

Όλοι οι άνθρωποι που συναντήσαμε εύχονται ο πόλεμος αυτός να τελειώσει το συντομότερο δυνατόν. Συναντήσαμε ανθρώπους που είδαν τους αγαπημένους του να σκοτώνονται και τα σπίτια τους να χάνονται. Ο πόνος που βιώνουν είναι αβάσταχτος. Ωστόσο, την ίδια ώρα, είδαμε ανθρώπους που δηλώνουν αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουν τον εισβολέα, ανθρώπους δυνατούς και αισιόδοξους που είναι έτοιμοι να κάνουν ό,τι μπορούν για να βγει η Ουκρανία νικήτρια από τον πόλεμο αυτό.

-----------

Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους, εικόνες από τις ίδιες τις ανταποκρίτριες, στη gallery που ακολουθεί...